Ögeday
Ögeday veya Ogeday (7 Kasım 1186 - 11 Aralık 1241), Cengiz Han'ın oğullarından biri ve halefi. Cengiz Han'dan sonra Moğol İmparatoru olmuş ve babasının yarım bıraktığı istilaları ve devlet düzenlemesini tamamlamıştır.
| Ögeday | |
|---|---|
| 2. Moğol Hanı | |
 | |
| Moğol İmparatorluğu Naibi | |
| Hüküm süresi | 1229 |
| Önce gelen | Tuluy Han |
| Sonra gelen | Oğulkeymiş Hatun |
| 2. Moğol İmparatorluğu Hanı | |
| Hüküm süresi | 13 Eylül 1229-11 Aralık 1241 |
| Önce gelen | Cengizhan |
| Sonra gelen | Güyükhan |
| Doğum |
7 Kasım 1186 Khentii, Moğolistan |
| Ölüm |
11 Aralık 1241 (55 yaşında) Moğol İmparatorluğu |
| Eş(ler)i |
Borakçin Töregene |
| Çocuk(lar)ı |
Güyük Han Huden Hoçu Horaçar Haşi Kadan Melig |
| Hanedan | Börçigin |
| Babası | Cengiz Han |
| Annesi | Börte Ujin |
| Dini | Tengricilik |
GençliğiDüzenle
Ögeday 7 Kasım 1186'da Cengiz Han'ın üçüncü oğlu olarak dünyaya gelmiştir, annesi Börte'dir. 17 yaşına geldiği zaman babasının Jamuka ile olan savaşlarından bir tanesinden ağır şekilde yaralandı ve savaş alanında kayboldu. Babası ve amcası olan Borokhul onu kurtarmaya muvaffak olmuştu. 1204'de Merkit kabilesinden olan Töregene ile evlendi.[1]
Büyük Han olmasıDüzenle
Cengiz Han, Harzemşah istilalarından önce başına bir şey gelirse önlem amaçlı tahtın varisini belirlemek istemişti. Cuci ve Çağatay'ın kavgaları sonunda ikisi anlaşarak Ögeday'ı varis gösterdiler, Cengiz Han bunu onayladı. 1227 yılında Cengiz Han öldü ve büyük oğlu Cuci'de babasından bir yıl önce ölmüştü. Tuluy, Moğol tahtında naip olarak göreve başlamıştı. 1229 Kurultayı kararlarında Ögeday, Ulu Han seçildi. Çağatay ve Tuluy abilerini desteklemeye devam etti.[2]
Büyük Moğol istilalarının devamıDüzenle
Gürcistan ve Kafkasya istilalarıDüzenle
Ana madde: Gürcistan ve Kafkasya'nın Moğollar tarafından istilası
Cormagon Noyan'ın komutasındaki ordu 1232'de Kafkasya'ya geri gelmişti. 1235 yılında Moğollar, Gence'yi istila ettiler. Daha sonrasında Erbil'i kuşattılar. Erbil halkı Moğollara haraç vermeyi kabul edince Cormagon 1238 yılına kadar buraya dokunmadı. Günümüz Ermenistan topraklarının büyük bir bölümünü imha eden ordu, Tiflis'e yöneldi ve aynı yıl burayı da aldı. Daha sonraları Lorhe'ye ilerlediler. Şehrin şahı Moğolların geldiğini haber alınca kaçmıştı ve bu zengin şehri Moğolların insafına bırakmıştı. Her ne kadar müdafaa da bulunduysalar da şehrin garnizonu, Hasan Celalyan, Moğol vassallığını kabul etmişti.[3] 1240 yılında Cormagon güney Kafkasya'nın işgalini tamamlamıştı. Birçok Gürcü soylusu teslimiyetlerini bildirmişti.
Orta doğu ilerleyişiDüzenle
Ana madde: Harzemşahların Moğollar tarafından istilası & Celaleddin Harzemşah
Harzemşahlar Devletinin Cengiz Han tarafından imha edilmesinden ve İndus Muharebesinden sonra Celaleddin Harzemşah büyük uğraşlar sonucu etrafında bir ordu toplamış ve bu orduyla kaybedilen toprakların yarısı kadarı tekrar elde edilmişti. Moğollar bunun haberini almışlardı fakat kendi içlerinde oluşan gelişmeler sonucu bunlarla uğraşırken buraya vakit ayıramadı. Ögeday'ın Ulu Han seçilmesinden sonra onun başkanlığında gerçekleştirilen toplantıda Harzemşahların ortadan kaldırılması kararlaştırıldı. 1228 yılında Cormagon Noyan'ın başını çektiği Moğol ordusu ile Harzemşah ordusu İsfahan'da karşı karşıya gelmişti. Yapılan savaşta Moğollar zafer elde etmiş ve İran topraklarının tamamını Celaleddin'in elinden almıştı. Daha sonralarında Harzemşahlar devleti de Moğollar tarafından tamamen talan edilmişti.
Jin hanedanlığının imhasıDüzenle
Ana madde: Moğolların Çin istilaları & Moğol istilaları
1230 yılının sonlarına doğru, Jin ordularının Moğollara karşı mağlubiyetleri sonun başlangıcıydı. Ögeday'ın bizzat başında bulunduğu ordu Şansi'ye ulaştı. Tuluy Han'da bu sefere katılmıştı. Fengxian şehri'de bir müddet sonra Moğollar tarafından düşürüldü. Yaz ayının sonrasında Moğollar kuzeyden Henan şehrine saldırdılar ve Jin'in güney ile olan bağlantısını kopardılar. 1232'de Moğollar Jin İmparatorluğunun başkenti Kaifengi kuşatma altına aldılar. Ögeday kuşatmayı noyanlarına bırakarak Karakurum'a döndü. Kısa süre sonra neredeyse Çin'in tamamı Moğolların eline düştü.
Kore istilalarıDüzenle
1224 yılında bir Moğol kervanı Kore'de öldürülmüş ve Kore bir anda vergi ödemeyi bıraktı. Ögeday güvendiği komutanlarından biri olan Saritai'yi bölgeye yolladı. Ordunun görevi Kore'yi imparatorluğa bağlamaktı. 1231'de Moğolların Kore'ye gelmesi ile istila başlamıştı. Goryoe Krallığı, Moğollara itaat etti ve vergi ödemeyi kabul etti. Fakat krallığın diktatörlerinden olan Choe U başkenti taşıyarak Moğollara karşı savaşmaya karar verdi ve Moğol işgal birliği komutanı Saritai'yi öldürmüştü. Daha sonralarında Danqu komutan olarak seçildi ve işgalin başına kondu. Moğol ordusunun acımasız ilerleyişi karşısında 1241 yılında bütün Kore işgale uğradı.
Avrupa istilasıDüzenle
Ana madde: Avrupa'nın Moğollar tarafından istilası
Batu Han'ın emrindeki Moğol ordusu Doğu Avrupa'yı işgal etmek için harekete geçmişti. Rusya, Macaristan, Bulgaristan ve Polonya gibi devletler feci bir şekilde istilaya uğradı. Sırbistan, Latin İmparatorluğu ve Avusturya'da bu istiladan nasibini almıştı. Güyük'ün oğullarından birisi Batu ile alay etmişti ve Moğol kampında anlaşmazlıklar baş gösterdi. Batu sonrasında Güyük'ü sert bir şekilde eleştirdi: "Ordundaki bütün askerlerinin gururunu kırdın...Sen Rusların orduna bu kadar sert olduğun için sana teslim olacağını mı düşündün?" Daha sonra Güyük Avrupa istilalarına dönerek görevine devam etti. Ögeday'ın oğlu Kadan ise Transilvanya'ya ve Polonya'ya saldırıda bulundu. Her ne kadar Ögeday Avrupa'nın Atlantik Okyanusuna kadarki kısmının işgali için izin verse de bu hiçbir zaman olmadı çünkü Ögeday'ın 1241'deki ölümü sonucu ordular Karakurum'a dönmek zorunda kaldı.[4]
Hindistan istilalarıDüzenle
Ana madde: Hindistan'ın Moğollar tarafından istilası
Ögeday ilk olarak Kunduz bölgesinin ele geçirilmesini emretmişti. 1241 kışında Moğollar İndus vadisini tamamen aldı ve yönlerini Delhi Sultanlığı'ndaki Lahor'a yönelttiler. Ancak seferin başındaki Moğol kumandanı şehre yapılan saldırıda ölmüştü. 30 Aralık 1241'de Moğollar şehirdeki bütün insanları öldürdüler. 1235 yılında bir Moğol kuvvetlerinin Keşmir'e yönelik saldırıları olduğu düşünülüyor.
ÖlümüDüzenle
Ögeday Han'ın 1241 yılında zehirlenerek öldüğü rivayet edilir.
Popüler kültürdeki yeriDüzenle
TRT 1'de yayınlanmış olan Diriliş "Ertuğrul" dizisinde Ögeday Han, Kaan Çakır tarafından canlandırılmıştır.
AilesiDüzenle
EşleriDüzenle
- Borakçin Hatun
- Töregene Hatun (Moğol İmparatorluğu naipliği yapmıştır.)
ÇocuklarıDüzenle
KaynakçaDüzenle
- ^ Moğolların Gizli Tarihi.
- ^ Moğol İmparatorluğu. Michael Prawdin.
- ^ Timothy May-Mongol Empire: Chormaquan and the Mongol Conquest of the Middle East.
- ^ Pow, Lindsey Stephen (27 Eylül 2012). "Deep ditches and well-built walls: a reappraisal of the mongol withdrawal from Europe in 1242". doi:10.11575/PRISM/25533. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Cengiz Han |
Moğol Hanı 1229–1241 |
Sonra gelen: Güyük Han |
 | Moğolistan ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |