Vikipedi

İndus Muharebesi

Harezmşah Devleti'nin yıkılmasına neden olan savaş

İndus Muharebesi Harezmşahlar Devletinin son sultanı Celaleddin Harezmşah ile Cengiz Han arasında İndus Nehri yakınlarında 1221 yılında yapılan savaştır. Cengiz Han komutasındaki Moğol ordusu, tüm Harezmşah ordusunu yok etmiş, Celaleddin'in ise kaçmasına izin vermiştir.[5]

İndus Muharebesi
Harezmşahlar’ın Moğollar tarafından istilası
Tarih24 Kasım 1221
Bölge
İndus Nehri, şimdiki Pakistan
Sonuç Moğol zaferi
Taraflar
Moğol İmparatorluğu Harezmşahlar Devleti
Komutanlar ve liderler
Cengiz Han
Bela Noyan		 Celaleddin Harezmşah
Emineddin Melik  (ölü)
Güçler
50,000'den fazla[1]-50,000[2]-60.000[3]

30,000[1]
3,000 süvari[2]

Kayıplar
30.000+[4] Neredeyse tamamı

Arka Plan

değiştir

Cengiz Han ve ordusu Semerkant ve Buharayı istila ederek ele geçirdikten sonra birçok şehre saldırı düzenlemiştir. Alâeddin Muhammed'i yakalatmak için Cebe Noyan, Sübedey ve Tohuçar Noyan emrinde müfreze göndermiş, başkent Gürgençi zaptetmek ve Celaleddin Harezmşah ortadan kaldırmak içinse Cuci komutasında güçlü bir ordu sevketmiştir. Fakat Celaleddin Harezmşah, kuşatma başlamadan önce şehirden ayrılmış, Doğu İran yolu üzerinden Afganistana ulaşmayı ve orada ordusunu güçlendirerek Moğollar üzerine saldırmayı planlamıştır. Gazneye vardığında Emineddin Melik onu 50.000 kişilik bir orduyla karşıladı.[6] Daha sonra Sultan İgrak ve Gurlu emirlerin de Celaleddin Harezmşahın yanında yeralmasıyla ordu daha da kuvvetlendi. Afganistanda Harezm ordusunun Celaleddin komutasında yeniden toparlandığı haberini alan Cengiz Han, ordusuyla birlikte güneye doğru hareket ederek karşısına çıkan şehirleri istila etmeye devam etti. Şiki Kutugu Noyan komutasında 30.000 kişilik bir Moğol ordusunu Celaleddin üzerine saldırıya gönderdi ve yapılan Pervan Muharebesinde Moğol ordusu hezimete uğradı. Güney'e doğru geri çekilmeye başlayan Celaleddin Harezmşah, Hindistan yolu üzerindeyken Emineddin Melik ve Sultan İgnak arasında çıkan anlaşmazlık yüzünden Gurlular Harezm ordusundan ayrıldılar.[7] Cengiz Han, Celaleddin Harezmşah üzerine gönderilen ordunun aldığı mağlubiyeti öğrenince olaya bizzat kendisi el atmış, savaşın yapıldığı yere giderek Moğol komutanına savaş sırasında yaptığı taktik hatalarını göstermiştir. Ardından dağılan orduyu toplayarak Celaleddin Harezmşah üzerine yürümüş ve onu ordusuyla birlikte İndus Nehri kenarında yakalamıştır.

Savaş

değiştir
 
Moğol ordusundan kaçan Celaleddin Harezmşah'ın İndus Nehrini geçişini izleyen Cengiz Han'ı tasvir eden el yazması

Şafakla beraber tüm cepheyi kaplayan Moğollar, savaş düzeninde sıralanmışlardı. Cengiz Han 10.000 zırhlı süvari alayıyla merkezden arkada kalmıştı. Bu süvarileri hemen savaşa sokmak istemediği için ihtiyat kuvveti olarak kullanmayı planlamıştır. Bela Noyan komutasındaki Moğol kıtalarını ise Harezm ordusunu arkadan kuşatabilmek için dağların teşkil ettiği engelleri aşarak ilerlemesini emretmiştir.

Pervan'daki yenilginin ardından Cengiz Han, Celaleddin ile bizzat ilgilenmek adına yanında 60 bin kadar adam olduğu hâlde[8] İndus nehrine doğru yola çıktı. Cengiz Han'ın bu savaşta Celaleddin'den fazla adamı olduğu tüm kaynaklar tarafından kabul edilmekle beraber; Cüveyni, Cengiz Han'ın askerlerini "yağmur taneleri kadar" diyerek tasvir etmiştir.[9] Aynı şekilde Celaleddin'in kişisel biyografisini yazan Nesevi, Celaleddin'in askerlerinin sayısının çok az olduğunu ifade ederken[10] Carl Sverdrup[11] Cengiz'in Celaleddin'den 3 kat daha fazla olduğunu ifade etmiştir. Nihayet Cengiz Han İndus Nehri'ne ulaştı ve Ögeday'ın Celaleddin'in sağ kanadına hücum etmesiyle savaş başladı, ancak Celaleddin Ögeday'ı püskürttüğü gibi[12] karşı saldırıya geçerek Cengiz'in merkezine başarılı bir yarma harekâtı gerçekleştirdi.[13][14] Hatta bu yarma harekâtı o kadar başarılı oldu ki, Nesevî'nin ifadesiyle "Cengiz korkudan atına atladı, kaçtı."[14] Ayrıca bu çarpışmalar sırasında Celaleddin'in emrindeki ordunun Cengiz'in otağına kadar yaklaşarak Cengiz'in atını öldürmesi[15] de yine bu yarma harekâtının başarısını göstermektedir. Artık Celaleddin zaferi kazanmaya çok yaklaştıysa da Cengiz, Bela Noyan komutasındaki seçkin bahadır tümenini dağların arkasından göndererek Celaleddin'in ordusunun sağ kanadını yok etti.[14][16] Celaleddin etrafındaki Moğol birliklerini püskürtmek için sonuna kadar savaştıysa da yanında asker kalmadığını görünce savaş alanını terk etti.[17] İbnü'l Esir, Müslümanların çok asker kaybettiğini, ancak Moğollar'ın daha fazla asker kaybettiğini söyler.[18]

Ordusunun tamamen dağıldığının farkında olan Celaleddin Harezmşah, nehir kenarına geldiğinde annesi ile hanımlarının "Allah aşkına bizi öldür ama esir verme" diye gözyaşı dökerek feryat etmeleri üzerine, askerlerine onları nehre atmalarını emretmiş ve nehirde boğuluşlarını hazin bir şekilde izlemiştir.[19] Ardından yorgun olmayan bir binek atını alarak, yanında kılıcı ve oku ile hayvanı nehre atlamaya mecbur etti. Nehrin sert akıntısına rağmen sahilin karşı kıyısına çıkmayı başardığını gören Cengiz Han, onu takip etmek isteyen askerlerini engelleyerek Celaleddin hakkında

“ Böyle bir babanın oğlu bahtiyardır. Su ve ateş gibi iki bela girdabından kendini kurtarıp sahile vardı. „

demiştir.[20]

Sonuçları

değiştir

Celaleddin'in nehri geçmesi sonrası Moğol birlikler de nehri geçmek istemesine karşın Cengiz han onları durdurmuş ve ertesi gün oğlu Çağatay han'ı 2 tümen asker ile Celaleddini bulması ve tekrar güçlenmeden önce işini bitirmesi için görevlendirmiştir. Bu görevde Bela Noyan adlı Moğol komutan da Çağatay hana eşlik etmiştir. İndus nehrinin doğusuna yerleşen Celaleddin izini kaybettirmiş ve devamında yeni ordu kurarak Lahor'da yerel birlikleri yenerek toprak kazanmıştır.

Kayıtlara göre, Celaleddin asker sayısını binlere çıkartarak küçük bir ordu kurarak yerel güç haline gelmiştir. Bunu duyan Cengiz han Celaleddinin güçlenmeden işi bitirilmesi için bu sefer izciliği, bireysel dövüş yetenekleri ve yavuzluğu ile bilinen, Celaleddin gibi genç ve dinamik olan, Celaleddinle baş edebileceğini düşündüğü genç komutanı Dörbey Doqshin'i görevlendirmiştir. Dörbey Doqshin'in büyük orduyla geldiğini gören Celaleddin Delhi sınırlarına yakın yere yerleşmiş ve Delhi Sultanlığı ile savaş başlatmaktan kaçınmak isteyen Dörbey Doqshin Semerkant'a geri dönmüş Cengiz han'a durumu izah etmiştir. Sinirlenen Cengiz han Dörbey Doqshin'i aynı görevle geri göndermiş. Dörbey Doqshin önderliğinde gelen Moğol ordusu Harezm kontrolünde olan Nandana şehrini Celaleddin'in valisinden almayı başarmışlardır, devamında Multan şehrini de kuşatmaya almışlardır. Şehir direnmesine rağmen Dörbey Doqshin kuşatmayı 42 gün sürdürmüş, Celaleddin gelerek Dörbey Doqshini geri püskürtmüştür. Bu muharebeden sonra Hindistan havalarının aşırı sıcak olmasıyla Dörbey Doqshin Hindistanı terk etmiştir.

Dörbey Doqshin üçüncü kez de aynı görevle geri gönderilmiş ama Celaleddin'e karşı birkaç başarısız muharebe sonrası Celaleddin'e olan saygısından ötürü Celaleddinin hizmetine girmiş ve İslam dinine geçmiştir.[21][22]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b Trevor N. Dupuy and R. Ernest Dupuy, The Harper Encyclopedia of Military History, (Harper Collins Publishers, 1993), 366.
  2. ^ a b c Sverdrup, Carl (2010). "Numbers in Mongol Warfare". Journal of Medieval Military History. Boydell Press. 8: 109-17 [p. 113]. ISBN 978-1-84383-596-7. 
  3. ^ Harold Lamb, Cengiz Han, s.145
  4. ^ Izz al-Dīn Ibn al-Athīr, ‎Donald Sidney Richards · 2008,p.229
  5. ^ "Indomitable Afghanistan". Jalal ad-Din made a run for it. Genghis pursued him across the mountains of eastern Afghanistan to the banks of the Indus River and destroyed his army there, although Jalal ad-Din himself fought to the last and then swam the river. Genghis let him go after witnessing his bravery in battle. HISTORYNET. 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2020. 
  6. ^ Alâeddin Atâ Melik Cüveynî,Tarih-i Cihan Güşa,c.II,s.110-111
  7. ^ Alâeddin Atâ Melik Cüveynî,Tarih-i Cihan Güşa,c.II,s.113
  8. ^ Cengiz Han. Harold Lamb. s. 145. 
  9. ^ Cüveyni, Tarih-i Cihangüşa. s. 410. 
  10. ^ Nesevi, Celaleddin Harezmşah Biyografisi, s. 92. 
  11. ^ Carl Fredrick Sverdrup, The Mongol Conquests The Military Operations of Genghis Khan and Sübe’etei,p.163. 
  12. ^ Tucker, Spencer (2009). A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East. Vol. I,p.273. 
  13. ^ Dupuy, Trevor N.; Dupuy, R. Ernest (1993). The Harper Encyclopedia of Military History. Harper Collins,p.366. 
  14. ^ a b c al-Nasawi, Shihab al-Din Muhammad (1241). Sirah al-Sultan Jalal al-Din Mankubirti [Biography of Sultan Jalal al-Din Mankubirti] (in Turkish),p.92. 
  15. ^ Curtin, Jeremiah (2008). The Mongols: A History. Cosimo,p.127. 
  16. ^ Barthold, Vasily (1968) [1900]. Turkestan Down to the Mongol Invasion (Third ed.). Gibb Memorial Trust,p.446. 
  17. ^ Juvaini, Ata-Malik (1958) [c. 1260]. Tarikh-i Jahangushay تاریخ جهانگشای [History of the World Conqueror],p.410. 
  18. ^ Izz al-Dīn Ibn al-Athīr, ‎Donald Sidney Richards · 2008,p.229. 
  19. ^ Muhammed bin Ahmed an-Nezevi,Siratü's Sultan Celaleddin Mengüberti,s. 83-84
  20. ^ Alâeddin Atâ Melik Cüveynî,Tarih-i Cihan Güşa,c.II,s.116
  21. ^ Peter Jackson (historian), Peter (1990). "JALAL AL-DIN, THE MONGOLS, AND THE KHWARAZMIAN CONQUEST OF PUNJAB AND SIND". British Institute of Persian Studies. 28: 45–54 – via British Institute of Persian studies.
  22. ^ Sverdrup, Carl (2017). The Mongol Conquests The Military Operations of Genghis Khan and Sübe'etei. West Midlands: Helion & Company Limited. pp. 29, 163, 168. ISBN 978-1-910777-71-8.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İndus_Muharebesi&oldid=34226158" sayfasından alınmıştır