Dijital gözetim
Dijital gözetim, bireyler veya gruplarla ilgili hassas ve iletişim bilgilerini içeren kişisel verilerin çeşitli sensörler, biyometrik tanımlama cihazları (yüz, ses, iris, duygu, yürüyüş ve diğer tanıma yazılımları ve veri tabanları), veri analitiği (sosyal medya analitiği yazılımı, veri birleştirme teknolojisi, tanımlanabilir bireyler hakkında iç görüler elde edebilen diğer veri seti analiz araçları), casus yazılımlar (penetrasyon testi araçları, açık metinler, parolalar veya kriptografik anahtarlar dahil olmak üzere gizli değişkenler veya hassas veriler veya herhangi bir bilgisayara, bilgisayar hizmetine veya yetkisiz erişim elde etmek için kullanılan diğer yazılım ve donanımlar bilgisayar ağı), kayıt cihazları (ağ protokolü gözetim sistemleri, ses ve video kaydeden ve uzaktan iletebilen cihazlar) gibi teknolojik araçlar kullanılarak izlenmesidir.[1][2]
Pazarlama Amaçlı Dijital Gözetim değiştir
Dijital gözetim, dijital pazarlama amacıyla özel şirketlerin kullanıcıların kişisel bilgisayarlarından topladıkları verilerin incelenmesi amacıyla reklam hedef kitlelerini belirleme ve doğrudan gönderi trafiği oluşturma niyetiyle çerezler (cookies) vasıtasıyla yapılır. Çerezler (cookies) vasıtasıyla pazarlama yapılması, Lawrence Lessig'e göre, “Web, çerezlerden önce temelde kişiseldi, çerezlerden sonra ise sıra dışı gözetim yeterliliği olan bir alan haline geldi”.[3]
Dijital Gözetim ve Sosyal Medya değiştir
Sosyal medyanın ortaya çıkması, dijital gözetim kavramına yeni bir olgu kazandırdı. Web 1.0 teknolojisinde kullanıcılar interneti sadece gözlemleyebilirken, Web 2.0 teknolojisinin hızla gelişmesiyle internet kullanıcıları kendi içeriklerini sosyal medya platformlarında yayınlayabildikleri içerik üreticileri haline geldiler. Sosyal medya sayesinde bireylerin kendi hayatlarını başkalarıyla paylaşması durumu, medyatik teşhiri ortaya çıkardı. İnternet kullanıcıları sosyal medya sayesinde zaman ve mekan kısıtlaması olmadan sanal eylemler başlatabilmekte ve kamuoyu oluşturabilmektedir. Artık bireylerin her anlarını değerlendirmek için kullandıkları sosyal ağlar, gözetlemenin hayatın merkezine ne kadar yerleştiğinin göstergesidir. Sosyal ağlardaki gözetleme biçimi herkesin birbirini izleyebildiği işteş gözetlemedir, yani omniptikondur.[4] Kullanılan sosyal medya uygulamalarıyla bireyler kendi hayatlarını başkalarıyla paylaşırken teşhircilik olgusunu unutmamalıdır.[5]
Dijital Gözetim Toplumu değiştir
Kamu kuruluşları, ticari şirketler ve şahıslar tarafından iletişim teknolojileri ve sosyal paylaşım ağlarıyla gerçekleştirilen gözetim sebebiyle toplum yapısında değişiklik meydana gelerek, adına dijital gözetim toplumu denilen yeni bir toplum yapısı ortaya çıktı.[6] Marx’a göre gözetim, kapitalist yaşamda karşılaşılan mücadelenin bir ögesidir. Kapitalist düzende alt sınıf sayılan işçiler yöneticiler tarafından gözetlenir ve gözetim için tasarlanan hapishanelere de ihtiyaç duymazlardır. Gözetim olgusu yeni bir şekilde önümüze sunulsa da bu kavramın tarihi çok eskilere dayanır. Tanrı’ya inancın başladığı dönemlerde gözetimin yalnızca Tanrı tarafından yapıldığını savunan toplumlar, kapitalist hayattaki para imgesiyle gözetilmeye devam ediliyorlar. Bu konu hakkında yalnızca Marx değil, Weber ve Foucault gibi birçok düşünür farklı bakış açıları getirseler de gözetim sisteminde baskı ve kontrol mekanizmalarının etkin olması bir gerçektir. Bu kontrol mekanizmasını en çok bilinen bir diğer aracı ise telefonlardır. Cep telefonları sayesinde bireyin artan hareketliliği güncel bir şekilde takip edilir ve mobilde yaptığı birçok hamleden alınan verilerle mahremiyeti de kısıtlanır. Bahsedilen kısıtlanmanın çözülememesinin nedeni ise insanlara bu gözetimin nerede ve nasıl gerçekleştiğinin açıklaması yapılmamasıdır. Böylelikle gözetleme pratiği, egemen yapının öncelikli denetim biçimlerinden birisi haline gelirken; görme ve her türlü veriyi kayıt altına alma önemli bir iktidar organı halini almaktadır.[5] Teknolojik gelişmeler sayesinde artık tüm insanlar gözetlenece, gözetleyecek ve takip edilecek düzeye ulaşmıştır. Panoptikon, Sinoptikon ve Süper Panoptikon gibi birçok evreden geçerek bugünkü haline yani Omniptikon’a ulaşmıştır. Omniptikon ile birlikte gözetim, azların çoğu ya da çokların azı gözetleme durumundan annenin çocuğu, çocuğun anneyi, ünlünün halkı, halkın siyasetçileri, iş yerinde çalışanların patronu, patronun çalışanları, şirketlerin müşterilerini kısacası herkesin herkesi gözetlediği bir yapıya dönüşmüştür.[6]
Türkiye'de Dijital Gözetim değiştir
Devletin, modern yapılanma içerisinde üzerine düşen görevleri yerine getirmek üzere, yurttaşa ilişkin bilgileri, toplaması, kayıt etmesi ve kullanması yaşamının tamamını kapsar. Türkiye de devletin yurttaşlarını gözlemleyebileceği, TC kimlik numaralarını da kapsayan pek çok uygulama e-devlet projelerinin bir parçası olarak gelişmiştir. 18 Aralık 2008 tarihinde kurulan e-devlet kapısının uygulamalarından olan MERNİS projesi, “tüm Ahvali Şahsiye bilgilerini elektronik ortama aktaran ve Ahval-i Şahsiye bilgilerinde meydana gelen her tür değişikliğin ülkenin her tarafına dağılmış 957 merkezden anlık güncellenmesini ve bir ağ üzerinden güvenle paylaşımını” sağlamak üzere geliştirilmiştir.[7]
Kaynakça değiştir
- ^ author., Sharma, Ishan,. A more responsible digital surveillance future : multi-stakeholder perspectives and cohesive state & local, federal, and international actions. OCLC 1263696379.
- ^ Şafak, Yeni (5 Aralık 2012). "Dijital Gözetim Toplumu ve İnternet Özgürlüğü". Yeni Şafak. 23 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2022.
- ^ Taşkaya, Merih (30 Haziran 2019). "Dijital Gözetimin Pazarlama Amaçlı Aracıları: "Çerezler" ve Çerez Kullanımında "Açık Rıza" Belirsizliği". Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi: 356-376. doi:10.31123/akil.534603. ISSN 1304-3846.
- ^ KAYGISIZ, Ümmühan (24 Nisan 2020). "Gözetim Toplumunun Siyaset, Devlet ve Demokraside Yansımaları: Algoritmik Vatandaşlık Odağında Bir Değerlendirme". MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi: 1288-1299. doi:10.33206/mjss.537299. ISSN 1694-7215.
- ^ a b Ceren Parçal (5 Temmuz 2018). Dijital Gözetim: Sosyal Medya. Ceren Parçal. 2 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2022.
- ^ a b Kalaman, Sefer (29 Ağustos 2019). "Yeni Medya ve Dijital Gözetim: Türkiye'deki Sosyal Medya Kullanıcıları Üzerine Bir Araştırma". Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. doi:10.18657/yonveek.556868. ISSN 1302-0064.
- ^ Selma., Arslantaş-Toktaş, (2012). Türkiye'de dijital gözetim : T.C. kimlik numarasından e-kimlik kartlarına yurttaşın sayısal bedenleniş. ISBN 978-605-62169-2-3. OCLC 914938393.