Deniz hıyarı
Deniz hıyarı ya da deniz patlıcanı, derisidikenlilerin (Echinodermata) Holothuroidea sınıfından omurgasızlara verilen genel ad.
| Deniz hıyarları | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Akdeniz'de yaşayan bir deniz hıyarı (Thymiosycia hilla)
| ||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||
| ||||||||
|
Vücutları, ağızla anüsten geçen eksen yolunda uzamış olup, sosis veya hıyara benzer. Ağız ve anüs karşılıklı iki uca yerleşmiştir. Diğer derisidikenlilerden, kutuplar yönünden geçen eksenin uzamasıyla farklılaşmıştır. Bu uzama hayvanın yan yatmasına sebep olur. Ağız çevresinde çelenk şeklinde 10-30 kadar duyu, dokunma ve av yakalamaya yarayan tentaküller (dokungaçlar) vardır. Genellikle 3–27 cm boyundadırlar. 60 cm uzunlukta olanları da vardır. 900 kadar türü bilinmektedir.
Denizlerin kıyılara yakın sığ yerlerinde rastlanır. Ambulakral tüp ayaklarla yavaş hareket ederler. Tüp ayaklarını duyu organı olarak da kullanırlar. Tüp ayakları olmayan deniz hıyarları diplerde U şeklindeki oyuklarda yaşar. Solunumları vücut boşluğunda uzanan bir çift "suakciğeri" veya "solunumağacı" denen organlarla sağlanır. Kendinin yenileme (rejenerasyon) özelliğine sahiptir. Yumurtlayarak ürerler. Erkek ve dişilerinin şekli birbirine çok benzerdir. Bazıları hermafrodit (çift cinsiyetli)dir.
Tentakülleriyle yakaladıkları plankton ve çamurlardaki organik maddelerle beslenir. Çeşitli renklerde veya cam gibi saydam olanları da vardır.
Tehlikeyle karşı karşıya kaldıklarında etkileyici stratejiler uygular. Bazı türler beyaz bir tubül salgılayarak avını hareketsiz bırakabilir. Yerliler bu tubülü sağarak resif ayakkabılar ve sargı bezi yapar.
Diğer etkileyici özelliği ise midelerini anüslerinden çıkarıp, bulunduğu çevreyi toksik bir çorbaya bulamasıdır. Bu şekilde ortalama bir akvaryum dolusu balığı öldürebilir, ancak kendi de ölür.
Bazı türler kendilerini futbol topu kadar şişirebilir, bazıları ise su püskürterek çakıl taşı gibi görünebilir.
En önemli özellikleri ise, vücutlarının her yanındaki yakalama kollajeni adlı yapı sayesinde kendini sıvıya dönüştürme becerileridir. Sıvı haldeyken küçük çatlaklardan geçebilir ve tekrar eski haline dönebilirler.[1]
Yemek kültürü
değiştirDeniz hıyarı, çeşitli mutfaklarda taze veya kurutulmuş halde yemek olarak kullanılır. Güneydoğu Asya ve Avustralya sahil insanları deniz hıyarlarını deniz suyunda pişirip, kurutur. Yeneceği zaman tatlı suda kaynatıp, özellikle çorbasını yaparlar.
Ayrıca bakınız
değiştirDış bağlantılar
değiştir
Wikimedia Commons'ta Holothuroidea ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Holothuroidea ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça
değiştir- ^ "Rehber Ansiklopedisi". 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2020.