Cibali

Cibali, İstanbul'un Fatih ilçesinde, Unkapanı'ndan Eyüpsultan'a doğru Haliç'in batı kıyısındaki mahalle. Bizans surlarının içereside yer alan Cibali semtinin karşı yakasında Kasımpaşa, yan tarafında ise Balat ve Fener semtleri semti yer alır. Haraççı Kara Mehmed ile Küçük Mustafa Paşa mahallelerinin eteklerinde Haliç kıyısında kurulmuş bir semttir. Kuzeyinden Haliç'e paralel Abdülezel Paşa Caddesi (Kadir Has Caddesi) geçmektedir.

Cibali
Mahalle
Mahallenin haritadaki yeri
Ülke	Türkiye
İl	İstanbul
İlçe	Fatih
Bulunduğu yer	Avrupa Yakası
Coğrafi bölge	Marmara Bölgesi
Nüfus  (2023)	7.199
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	212
İl plaka kodu	34
Posta kodu	34083
İstatistiki bölge	İstanbul alt bölgesi (TR10)

Bizans döneminde, İstanbul'un Haliç'i de çevreleyen surlarının bugünkü Cibali semtinde bulunan kapısına “Porta Puteae” veya “Porta del Pozzo” dendiği söylenir. Pierre Gilles, aynı kapıya “Porta Jubalica” dendiğini söyler. Bu adlar 18. yy'a kadar semtte oturmuş olan İspanya kökenli Yahudilerden almış olmalıdır.

1453'te Fatih Sultan Mehmet döneminde İstanbul'un fethiyle Osmanlı'ya geçen Cibali semtinin ismi fetih sırasında Haliç sahilinde bulunan bir kale kapısından İstanbul surlarının içerisine giren Cebe Ali'den geliyor. Fatih Sultan Mehmet dönemi kumandanlarından olan Cebe Ali Bey'in Osmanlı döneminde silah lojistiğinden sorumlu olan Cebeciler ocağının ilk kumandanı olduğu düşünülür. Cebe Ali Bey İstanbul'un fethi sırasında önemli başarılar sağlayarak Haliç sahilinde Bizans'ın İstanbul surlarına açılan kale kapısından içeri girmiştir. Sonra İstanbul şehrine girdiği bu kapının ismine Cebe Ali kapısı denmeye başlanmış ardından halk arasında zamanla bozularak Cibali kapısı denmeye başlanmış ve semte de Cibali ismi verilmiştir.

Tarihçe

Cibali semti İstanbul'un fethinden sonra halkın büyük çoğunluğunu ayak takımının oluşturduğu ve Rumların yanına ek olarak Türkler gibi yeni milletlerin de göç etmesiyle iyicene kalabalık ve sıkışık bir yer olmaya başlamıştır. Ardından Cibali Osmanlı yönetimi altında zamanla meyhanelerin oldukça yoğun bulunduğu bir semt haline gelmiş ve meyhaneleriyle tanınır olmuştur. Fakat günümüzde Cibali'de hiçbir meyhane kalmamıştır. Cibali'de yapılaşma çoğunlukla sıkışık ve ahşap malzemeli olduğu için tarihinde sık sık büyük yangınlarla karşılaştırmıştır. Ayrıca 4. Murad dönemindeki büyük İstanbul yangını aynı sebeplerden dolayı Cibali'den çıkmıştır ve hatta 4. Murad tütün ve alkol yasağını bu yangını bahane ederek "Cibali'de çok meyhane var insanlar buralarda oturup alkol ve tütün içiyor bu yüzden de tütünün ateşi yangına sebep oluyor." diyerek çıkarmıştır. İlerleyen dönemlerde 2. Mahmud zamanında Cibali ye ilk kez İstanbul'daki müslim ve gayrimüslimlerin asayişinin sağlanması için karakol yapılmıştır. Daha sonraları 1954'te bu karakolda geçen Cibali Karakolu adlı oyundan dolayı Cibali Karakolu ismiyle ün salmıştır. Sonraki yıllarda Cibali'de yaşanan en önemli değişim, Osmanlı imparatorluğunun borçlarını ödemek için yabancılar tarafından kurulan düyunu umumiye aracılığıyla Fransız tütün rejisine verilerek 1883 yılında kurulan ve Cibali için büyük bir sosyoekonomik değişim getiren Cibali Tütün Fabrikası'dır. Bu fabrika için Cibalinin seçilmesinin nedenleri Eminönü ve Unkapanı arasında bulunan tütün işleme atölyelerinin fazla olması ve Cibali'de işi olarak çalışabilecek çok insanın bulunmasıydı. Daha sonraları cumhuriyet kurulduğunda Türkiye üzerindeki kapitülasyonlar kaldırınca tütün fabrikası 1 mart 1925 tarihinde devlet yönetimine geçmiştir. 1995 yılına gelindiğinde fabrika kapatılmıştır ve Kadir Has Üniversitesi'ne devredilmiştir. 2002 yılında yerleşkenin restorasyonu tamamlanınca Kadir Has Üniversitesi eğitime başladı. Bu sefer de üniversitenin açılarak binlerce öğrencinin gelmesiyle Cibali'de son büyük değişim yaşanmıştır ve Cibali su anki halini almıştır. Bugün Cibali orta-alt katmanların, küçük esnaf, işçi ve asıl iç göçle gelenlerin yerleştiği bir semttir. Göçle gelenlerin çoğu Rizelidir. Gelenekçi ve muhafazakâr bir toplumsal yapıya sahiptir. Semtin Haliç kıyısı tarafındaki mezbelelikler ve tersane 1985-1989 döneminde kaldırılmış, yerlerine çocuk parkı ve park yapılmıştır.

Nüfus

Yıl	Değişim	Nüfus
2009		10.189
2010	%14	8.732
2011	%0	8.698
2012	%2	8.834
2013	%1	8.704
2014	%2	8.507
2015	%1	8.400
2016	%2	8.220
2017	%2	8.057
2018	%2	7.894
2019	%3	8.097
2020	%6	7.617
2021	%2	7.487
2022	%1	7.383
2023	%2	7.199

Ulaşım

Otobüs Hatları

• 36CE Cebeci - Eminönü
• 399B Emniyettepe - Eminönü
• 399C Sultangazi Peron - Eminönü
• 41Y Ayazağa - Yenikapı
• 44B Hamidiye Mahallesi - Eminönü
• 48E Göktürk - Eminönü
• 55T Gaziosmanpaşa - Taksim
• 99 Akşemsettin - Eminönü
• 99A Gaziosmanpaşa - Eminönü
• 99Y Yeşilpınar - Eminönü

Tramvay ve Teleferik Hatları

• Eminönü - Alibeyköy Cep Otogarı

Ayrıca bakınız

• Cibali Tütün Fabrikası
• Cibali Polis Karakolu
• Cibali Karakolu
• Gül Camii
• Aya Nikola Rum Ortodoks Kilisesi
• Cebe Ali
• Salih Paşa Camii
• Cibali Kapı
• Küçük Mustafa Paşa Camii Hamamı
• Cibali (Şiir)

Kaynakça

• Belge, M. (1993). Cibali. İstanbul Gezi Rehberi. İletişim Yayınları.
• Koçu, R. E. (1965). Cibali. İstanbul Ansiklopedisi Cilt VII. İstanbul: Neşriyat Kolektif Şirketi.
• Yıldız, K. (2015). Şehir Topoğrafyasının Etkisi Bakımından Osmanlı Dönemi İstanbul Yangınları. Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi Cilt I.