Cevad Mircevadov
Cevad Mirhaşim oğlu Mircevadov' (19 Ocak 1923, Bakü - 24 Haziran 1992, Tiraspol), Azerbaycanlı sanatçı.[1][2] Sanatçının vefatının ardından birçok yabancı ülkede kişisel sergiler açılmıştır. Eserleri Azerbaycan Ulusal Güzel Sanatlar Müzesi, Azerbaycan Devlet Sanat Galerisi, Moskova Doğu Halkları Müzesi ile birçok özel galeri ve koleksiyonda muhafaza edilmektedir.[3] Halen Azerbaycan Devlet Sanat Galerisi'nin fonunda Cevad Mirceavadov'un 17 eseri muhafaza edilmektedir.
| Cevad Mircevadov | |
|---|---|
| Doğum | 19 Ocak 1923 Bakü, Bakü Uyezdi, Azerbaycan SSC, Transkafkasya SFSC, Sovyetler Birliği |
| Ölüm | 24 Haziran 1992 Tiraspol, Moldova |
| Defin yeri | Bakü |
| Uyruk | Azerbaycanlı |
| Alanı | Resim |
Sanatçının 1989 yılında Moskova'daki Doğu Halkları Müzesi'nde düzenlenen kişisel sergisinin açıklamasında Cevad Mircevadov, modern Azerbaycan resminin kurucusu olarak adlandırıldı.
Hayatı değiştir
C. Mircevadov 19 Ocak 1923'te Bakü'de doğdu. Çocukluğu Bakü'nün Fatmayı köyünde geçti. 1938 yılında 15 yaşındayken "Azerbaycan" sinemasında poster sanatçısı Zarubin'in yanında iş buldu. Sinemanın baş sanatçısı tüm poster çalışmalarını kendisine emanet eder. Burada 1 yıl çalıştıktan sonra işe geç kaldığı gerekçesiyle 6 ay tutuklanarak Bayil Cezaevi'ne gönderildi.[4]
1941-1949'da Mircevadov ilk resim eğitimini Bakü'deki bir sanat okulunda aldı. Henüz okuldayken Paul Cézanne'ın eserlerinden oluşan bir kitapla karşılaştı. Buradaki eğitimini 1949'da tamamladıktan sonra Ermitaj'da Cézanne'ın eserlerini görmek üzere Leningrad'a gitti. 1949-1954'te Leningrad'da yaşadı ve Ermitaj'da işçi olarak çalıştı.[2] Amacı Ermitaj'da sergilenen resimlere aşina olmaktı. Sanatçı bu amaçla 5 yıl boyunca burada çalışmaktadır. Aynı zamanda genç sanatçı sık sık Moskova'yı ziyaret etti ve Cézanne'ın gençliğinde takipçisi olan büyük Sovyet sanatçılarından bazılarıyla tanışma fırsatı bulmuştur. Bu sanatçılardan biri de "Bubnovy Valet"i ve sanat derneğini kuran Pyotr Petrovich Konchalovsky'ydi.
1954 yılında Leningrad'dan Bakü'ye döndüğünde, 10 yıl boyunca yaptığı deneylerde güzel sanatlar için geleneksel olmayan malzemeleri (metal, taş, kum, bitüm, reçine ve çimento) kullanmaya başladı. Sanatçı daha sonra arkadaşlarıyla birlikte Kobustan'a giderek burada bir süre çalıştı. Mircevadov, 10 yıl boyunca Buzovna'da münzevi bir yaşam tarzı yaşadıktan sonra 1966'da Bakü'ye döndü.
Lyubov Mircevadova ile evlendi ve çiftin Hezri adında bir oğlu oldu.[5]
Javad Mirjavadov, Gabriel Garcia Marquez'in hayranıydı. "Yüzyıllık Yalnızlık" ve "Montan Denemeleri" defalarca okuduğu kitaplardı. Sanatçının eşi, kendisiyle ilgili anılarında bundan şöyle bahsediyor:
| “ | 1987 yılıydı. Evde oturuyorduk. Varşova'dan bir telefon geldi. Teleon'da Cengiz Aytmatov'du. Cevad'ın sağlığı iyi olmadığı için onun yerine ben cevap verdim. Cengiz, Marquez'in önümüzdeki birkaç gün içinde Varşova'ya geleceğini, oradan da birlikte Moskova'ya uçacaklarını söyledi: "Siz de gelin, orada Cevad'ı Marquez'le buluşduracağım."
Cengiz, Cevad'ın Marquez'e olan sevgisini biliyordu, yaratıcı dünyaları aynıydı, ikisi de efsanevi görüntüler yaratmıştı. Sağlığının iyi olmadığını bu yüzden gelemeyeceğimizi anlattım. Cevad, en sevdiği yazarla tanışacak kadar şanslı olmasa da ona bir tablo göndermeye karar verdi ve bunu da yaptı. "Ateş" adlı bir başka tablo ise yazar Arthur Miller tarafından satın alındı. |
” |
1992 yılında Kopenhag-Moskova treninde seyahat ederken öldü.[2]
Ressam Tofig Cevadov'un kardeşidir.
Çalışmaları değiştir
Cevad Mircevadov, birçok kişi tarafından Azerbaycan resminde modern yönün kurucusu olarak tanınmaktadır. Bu sanatçı Azerbaycan resim okulunun en parlak yenilikçilerinden biridir.
Cevad Mircevadov'un en eski tablosu 1967 tarihlidir. Bu eserin adı "Yırtıcı"dır. Önümüzde bacakları sarılmış şekilde sırtına atılmış bir koyun var ve yakasında beyaz dişleri ve çantaya benzer gövdesi olan bir tür yaratık var. Burada sanatçının tasvir ettiği toplum ve kendisini çevreleyen çevreye alegorik yaklaşımı açıkça görülmektedir.[6]
Sanatçının Buzovna'dan Bakü'ye dönme kararı, resminde yeni bir aşamanın başlangıcı sayılıyor. Bununla birlikte Buzovna'da yaptığı birkaç eser Mircevadov'un yaratıcılığında önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmalar çoğunlukla kağıt üzerinde tasvir edilen grafik örnekleriydi. Kimisi mürekkepli kalemle, kimisi siyah kalemle çizilmiştir. Ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov, sanatçının grafik çalışmaları hakkında şunları söyledi:[6]
| “ | "Mircevadov, eserlerinde şeytanı dramatize ederek onu güçlü ve benzersiz bir ölçekte tasvir etti. Cevad, araştırması sonucunda silueti tanımlayıp rengi şekilden ayırmayı başardı ve bu da eserlerine alışılmadık bir görünüm kazandırdı. Belki de sanatçı bu yüzden tuvallerinde karakterlerine gerekli alanı ayırmıştır. Eserlerinde nesne ve figürleri tuvalden çıkmış gibi tasvir ederek hacim yaratmayı başarmıştır. Aynı zamanda sanatın başka biçimlerini ve mesafelerini de talep etmoştir. Kullandığı renklerin benzersiz modülasyonu doğanın kendisinde bulunur. Hukukun, mekânın ve sınırların ötesine geçtiği açıktır." | ” |
Sanatçının o yıllarda aktif olarak heykel sanatıyla uğraşması nedeniyle nesnelerin "hacimsel-plastik" analizinin yansımasını resimlerinde görmek mümkündür. Grafik çalışmaları arasında "Mavi kompozisyon", 1957, (100x80 cm), "Mistik" 1960, (200x150 cm), "Heykel için Eskiz" 1958, (150x150 cm), "Notre-Dame", 1958, (280x180 cm), "Tekno Erotik" 1958, (45x45 cm), "Pack Horse" 1959, (100x80 cm), "Fizyolojik Niyet", 1959, (40x30 cm), "Vücut Yapısı", 1960 (200x160 cm) gibi tablolar yer almaktadır.[6]
Mircevadov'un tamamen sezgisel ve içgüdüsel olarak yarattığı "komik görüntüler", kendi değer sistemi içerisinde bir bütün oluşturuyor. Onun görüntüleri öncelikle bir devin, insana benzeyen bir devin görüntüsüdür. Sanatçı bu kavramlara geleneksel mitolojiden farklı olarak kendi dünyasına göre anlam vermiştir.[7] "Dev" imajını iyiliksever-zalim, zalim, cesur ve bazen de korkak olarak tanımladı. Sanatçı, insanda olabilecek tüm alçak ve utandırıcı yönleri bir araya getirerek kişisel anlayışına bağlı kalarak eserler ortaya çıkarmıştır. "Div" imgesi ile oluşturulan kompozisyonlar birçok açıdan incelendiğinde ahlak dışı, oyun ve içi boş eğlence olarak tasvir edildiği görülmektedir. Cevad, eserlerinde insancıl, zalim, şehvetli ve körü körüne güçlü "devleri" hayvanlar olarak tanımladı. "Devlerin Hileleri" (1980, 220x240 cm), "Arena" (1981, 220x260 cm), "Tutku" (1983, 160x200 cm), "Ölümle Diyalog" (1976, 100x80 cm), "Kasırga" (1984, 300x400 cm) tablolar bu türden eserlerdir.[7]
C. Mircevadov'un çalışmalarındaki bir diğer sabit imge ise kadındır. Burada kadın hayırsever, sabırlı, güzel, zeki ve duyarlı olarak tasvir edilmektedir. Düğün" (1973, 130x180 cm), "Şaman-Kadın" (1983, 70x80 cm), "Sakin ve Soğukkanlı" (1984, 80x60 cm), "Çıplak Kadın" (1984, 90x70 cm), "İrisli Kız" (1986) "Yatan Kadın" (1987, 100x120 cm), "Umut Işığı" (1982, 200x250 cm) ve daha birçok eserde kadın karakterler çeşitli tezahürlerle karşımıza çıkıyor.[8]
Bazı eserlerinde içeriğe göre her defasında aynı şema ve renkleri ustalıkla kullanmış, herhangi bir yaşam veya güncel olayın anlatımını sunmuştur. Örneğin "Şubanada" (1984, 75x80 cm) ve "Nahhir" (1986, 60x80 cm) eserleri, "Deve Üstünde" gibi çeşitli kompozisyonlar onun bu türden eserleridir.[9]
Sanatçının üzerinde birkaç yıl çalıştığı eserleri olmuştur. Sanatçı, "Çeşitlilik Birliğinin Panoraması" (1985-1987) adlı eserinde, farklı halk ve kabilelere ait yüzler örneğinde insanlığın ortak sorun ve kusurlarla yüklü olduğunu göstermeye çalışmıştır.[9] Bu tür eserler arasında "Yüzyılın İlahisi" ve "Doğu Minyatüründe Doğaçlama" da yer alıyor. "Doğu minyatürlerinde doğaçlama" serisinden - "Atlılar" (1984), "Lut-uryan" (1984), "Güneşli Süvari" (1984), "Sarayda" (1985) ve "Yürüyüş" (1981), "Çocuk" Arabası" (1985) eserleri de bu üslupta oluşturulmuştur.[10]
Sanatçının yaratıcılığında iki eser özel bir yere sahiptir. Bunlar "Gizli Gece" (1982) ve "Umut Işığı" (1982) resimleridir.
Ünlü Sovyet sanat eleştirmeni, Rus ve Avrupa sanatının tarihi üzerine birçok eserin yazarı M.V. Alpatov, Mircevadov hakkında şunları yazdı:"Mircavadov büyük bir güce ve nefese sahip bir sanatçıdır. Eserlerinde ezberlenmiş bir yöntem yoktur."
Sergileri değiştir
Cevad Mircevadov, 1975 yılında SSCB Sanatçılar Birliği'ne üye olarak kabul edilse de Sovyet sanat kurumları onu istenmeyen adam ilan etti ve bu durum sonraki yıllarda da değişmedi. Mircevadov zaman zaman Kültür Bakanlığı, Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi ve hatta Sanatçılar Birliği gibi devlet kurumlarında kişisel sergi açma girişiminde bulunsa da sanatçı her zaman reddedildi.[11]
1987 yılında sanatçının ilk sergisi Veciha Samadova'nın adını taşıyan salonda açıldı. Bir sonraki sergi Moskova'da gerçekleşti. 1991 yılında Kopenhag'da kişisel sergiler açıldı. Sanatçının 1989 yılında Moskova'daki Doğu Halkları Müzesi'nde düzenlenen kişisel sergisinin açıklamasında Cevad Mircevadov, modern Azerbaycan resminin kurucusu olarak adlandırıldı.
1999 yılında, Cevad'ın Danimarka'nın "Hörning" müzesindeki kişisel sergisinin kataloğunda Felsefe Doktoru Profesör Teddy Brunies, "Çağdaş Sanatın Şamanı" başlıklı makalesinde şöyle yazıyor:[12]
| “ | Daha çok beyaz saçlı o asil kurda benziyordu. Yüzyılların tanığı Cevad'ın fırçasının sert ve güçlü boyalarından doğan yaratıcı eserlerin konusu sınır tanımıyordu. | ” |
"Hörning" (Danimarka) müzesinin sanat direktörü Torben Tutusen serginin açılışında şunları söyledi:[12]
| “ | "Cevad Mircevadov, Sovyet döneminde hükümetle sürekli çatışan sanatçı kuşağının temsilcisiydi. Cevad, sanatında sürekli olarak izleyiciye nüfuz ederek dini ve yasak konuları ele almaktadır. Cevad, tuvalinde insani ve biyolojik olguları tasvir ederek onu insanın varlığı sorunuyla yüzleşmeye teşvik etti. Cevad'ın aşırı anlatım tarzı, bu tür çılgın motiflerle eşleşen eserlere sahip." | ” |
Sanatçının vefatının ardından birçok yabancı ülkede kişisel sergiler düzenlendi. Eserleri Azerbaycan Ulusal Güzel Sanatlar Müzesi, Azerbaycan Devlet Sanat Galerisi, Moskova Doğu Halkları Müzesi ile birçok özel galeri ve koleksiyonda muhafaza edilmektedir.[3]
2013 yılında Cevad Mircevadov'un "Doğu Minyatürlerinin Doğaçlaması" serisinden "Mekke'ye Yolculuk" adlı eseri ünlü "Sotheby's" Müzayedesinde satıldı. Eserin bedeli ise 80-112 bin ABD doları olarak belirlendi. 1985-86 yıllarına ait eser İskandinavyalı bir koleksiyoncunun kişisel koleksiyonundan seçilmiştir.[2]
Ayrıca 2013 yılında sanatçının 90. yıl sergisi Kültür ve Turizm Bakanlığı organizasyonuyla Ulusal Sanat Müzesi'nde düzenlendi. Halen Azerbaycan Devlet Sanat Galerisi'nin fonunda Cevad Mircevadov'un 17 eseri muhafaza edilmektedir.
Kaynakça değiştir
- ^ "Əsrlərin qovuşağında: Cavad Mircavadov". 27 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2013.
- ^ a b c d Ləman Mustafaqızı (22 Kasım 2013). "Cavad Mircavadovun əsəri məşhur "Sotbis" hərracında" (Azerice). news.lent.az. 25 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2014.
- ^ a b Mircavadın möcüzələrlə dolu yaradıcılıq dünyası 18 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — 525-ci qəzet
- ^ Mirseyid 2011, s. 14.
- ^ "Nazim Hikməti emalatxanasına buraxmayan Azərbaycan rəssamı". aznews.az (Azerice). 23 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c ÇELİKBAĞ 2014, s. 273.
- ^ a b ÇELİKBAĞ 2014, s. 276.
- ^ ADRQ 2017, s. 276.
- ^ a b ADRQ 2017, s. 28.
- ^ ADRQ 2017, s. 29.
- ^ ÇELİKBAĞ 2014, s. 275.
- ^ a b ÇELİKBAĞ 2014, s. 278.
Kaynak değiştir
- Azərbaycan Rəssamları haqqında qısa məlumat kitabçası. Baku: Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyası. 2017. s. 7.
- Çelikbağ, Tahir (2014). CAVAD MİRCAVADOVUN YARATICILIĞI. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi,. ss. 270-284.
- Adil Mirseyid (2011). Cavad Mircavadov haqqında. Bakı: Ekspress.