Besleney lehçesi

(Besleneyce sayfasından yönlendirildi)

Besleney lehçesi (Kabardeyce беслъэнеибзэ, Adigece бэснэибзэ), Rusya Federasyonu'nda Karaçay-Çerkesya'daki iki köy ile Krasnodar Krayındaki iki köyde ve Türkiye'de yaşayan Besleneyler tarafından konuşulan bir Kabardeyce lehçesidir.

Besleney
беслъэнеибзэ
Ana dili olanlarRusya, Türkiye
Dil ailesi
Yazı sistemiKiril Alfabesi
Dil kodları
ISO 639-1-
ISO 639-3

Besleneyce, Çerkes dilleri içerisinde en ahenkli değişke olarak görülür ve o yüzden “Уубэщтмэ убыхыбзэ, ухъонэщтмэ шапсыгъабзэ, улъэӀощтмэ абдзэхабзэ, уубзэщтмэ бэснэибзэ” («Dedikodu ve kötüleme için Ubıhça, sövmek/küfretmek için Şapsığca, istemek/dilenmek için Abzehçe, övmek/tatlı dil dökmek için Besleneyce») denir.

Çorum iline bağlı tamamı Besleney olan Kırkdilim köyünde 40 yaşın üstündekiler Besleneyce konuşurken, gençler ve yeni yetişenler dillerini kaybetmektedirler.[1]

Fonoloji

değiştir

Diğer bazı Kabardey diyalektleri gibi Besleneyce de гь [ɡʲ], кь [kʲ] ve кӀь [kʲʼ] seslerine sahiptir. Bunların yerini diğer dialektlerin çoğunda дж [d͡ʒ], ч [t͡ʃ] ve кӀ [t͡ʃʼ] alır.[2]

  • Besleneycedeki гь [ɡʲ] diğer dialektlerde дж [d͡ʒ] olur:
Türkçe Besleneyce Adigece Kabardeyce
Kiril IPA Kiril IPA Kiril IPA
tavuk гьэд ɡʲad чэты t͡ʃatə джэд d͡ʒad
kedi гьэду ɡʲadəw чэтыу t͡ʃatəw джэду d͡ʒadəw
gömlek гьанэ ɡʲaːna джанэ dʒaːna джанэ dʒaːna
okumak егьэн jaɡʲan еджэн jadʒan еджэн jadʒan
cam абгь ʔaːbgʲ апч ʔaːpt͡ʃ абдж ʔaːbd͡ʒ
oyun гьэгу ɡʲagʷ джэгу d͡ʒagʷ джэгу d͡ʒagʷ
acı дыгь dəɡʲ дыджы dəd͡ʒə дыдж dəd͡ʒ
hasta сымагьэ səmaːɡʲa сымаджэ səmaːd͡ʒa сымаджэ səmaːd͡ʒa
şeytan бзагьэ bzaːɡʲa бзаджэ bzaːd͡ʒa бзаджэ bzaːd͡ʒa
vadi къуэлагьэ qʷalaːɡʲa къоладжэ qʷalaːd͡ʒa къуэладжэ qʷalaːd͡ʒa
öğle щэгьагъуэ ɕaɡʲaːʁʷa щэджагъо ɕad͡ʒaːʁʷa шэджагъуэ ʃad͡ʒaːʁʷa
gavur гьаур ɡʲaːwər джаур d͡ʒaːwər джаур d͡ʒaːwər
  • Besleneycedeki кь [kʲ] diğer dialektlerde ч [t͡ʃ] olur:
Türkçe Besleneyce Adigece Kabardeyce
Kiril IPA Kiril IPA Kiril IPA
boğaz кьий kʲəj чый t͡ʃəj чий t͡ʃəj
dalak кьэ kʲa чэ t͡ʃa чэ t͡ʃa
öksürmek пскьэн pskʲan псчэн pst͡ʃan псчэн pst͡ʃan
  • Besleneycedeki кӏь [kʲʼ] diğer dialektlerde кӏ [t͡ʃʼ] olur:
Türkçe Besleneyce Adigece Kabardeyce
Kiril IPA Kiril IPA Kiril IPA
yumurta кӏьэнкӏьэ kʲʼankʲʼa кӏэнкӏэ t͡ʃʼant͡ʃʼa кӏэнкӏэ t͡ʃʼant͡ʃʼa
tavan кӏьафэ kʲʼaːfa кӏашъо t͡ʃʼaːʃʷa кӏафэ t͡ʃʼaːfa
ip кӏьапсэ kʲʼaːpsa кӏапсэ t͡ʃʼaːpsa кӏапсэ t͡ʃʼaːpsa
tabanca кӏьэрахъуэ kʲʼaraːχʷa кӏэрахъо t͡ʃʼaraːχʷa кӏэрахъуэ t͡ʃʼaraːχʷa
uzun кӏьыхь kʲʼəħ кӏыхьэ t͡ʃʼəħa кӏыхь t͡ʃʼəħ
öldürmek укӏьын wkʲʼən укӏын wt͡ʃʼən укӏын wt͡ʃʼən
uzaklaşmak ӏукӏьын ʔʷəkʲʼən ӏукӏын ʔʷət͡ʃʼən ӏукӏын ʔʷət͡ʃʼən
anahtar ӏункӏьыбзэ ʔʷənkʲʼəbza ӏункӏыбзэ ʔʷənt͡ʃʼəbza ӏункӏыбз ʔʷənt͡ʃʼəbz
sakal жьакӏьэ ʑaːkʲʼa жакӏэ ʒaːt͡ʃʼa жьакӏэ ʑaːt͡ʃʼa
fakir тхьэмыщкӏь tħaməɕkʲʼ тхьамыкӏ tħaːmət͡ʃʼ тхьэмыщкӏэ tħaməɕt͡ʃʼa
utanmak укӏьытэн wəkʲʼətan укӏытэн wət͡ʃʼətan укӏытэн wət͡ʃʼətan
  • Batıdaki ч [t͡ʃ]; Besleneycede дж [d͡ʒ], Kabardeycede ж [ʒ] olur:
Türkçe Besleneyce Adigece Kabardeyce
Kiril IPA Kiril IPA Kiril IPA
inek джэм d͡ʒam чэм t͡ʃam жэм ʒam
mızrak бджы bd͡ʒə пчы pt͡ʃə бжы bʒə
keçi бджэн bd͡ʒan пчэн pt͡ʃan бжэн bʒan
köy джылэ d͡ʒəla чылэ t͡ʃəɮa жылэ ʒəɮa
gece джэщ d͡ʒam чэщы t͡ʃaɕə жэщ ʒam
çil keklik адэджынэ a:dad͡ʒəna адэжынэ a:daʒəna
  • Batıdaki кӏ [t͡ʃʼ] Besleneycede korunmuş, Kabardeycede щӏ [ɕʼ] olmuştur:
Türkçe Besleneyce Adigece Kabardeyce
Kiril IPA Kiril IPA Kiril IPA
oğlan кӏалэ t͡ʃʼaːla кӏалэ t͡ʃʼaːɮa щӏалэ ɕʼaːla
yeni кӏэ t͡ʃʼa кӏэ t͡ʃʼa щӏэ ɕʼa
misafir хьакӏэ ħaːt͡ʃʼa хьакӏэ ħaːt͡ʃʼa хьащӏэ ħaːɕʼa
  • Batıdaki чъ [ʈʂ]; Besleneycede дж [d͡ʒ] Kabardeycede ж [ʒ] olur.
Türkçe Besleneyce Adigece Kabardeyce
Kiril IPA Kiril IPA Kiril IPA
ağaç джыг d͡ʒəɣ чъыгы ʈʂəɣə жыг ʒəɣ
uyumak джейн d͡ʒajn чъыен ʈʂəjan жейн ʒajn
koşmak джэн d͡ʒan чъэн ʈʂan жэн ʒan
aşağı akmak еджэхын jad͡ʒaxən ечъэхын jaʈʂaxən ежэхын jaʒaxən
keçi аджэ aːd͡ʒa ачъэ aːʈʂa ажэ aːʒa
kapı бджэ bd͡ʒa пчъэ pʈʂa бжэ bʒa
  • Besleneycede чъ [t͡ʂ] diğer dialektlerde ш [ʃ] olur:
Türkçe Besleneyce Adigece Kabardeyce
Kiril IPA Kiril IPA Kiril IPA
at чъы t͡ʂə шы ʃə шы ʃə
kız kardeş чъыпхъу t͡ʂəpχʷ шыпхъу ʃəpχʷ шыпхъу ʃəpχʷ
evlenmek нысачъэ nəsaːt͡ʂa нысашэ nəsaːʃa нысашэ nəsaːʃa

Kabardeycedeki -щ soneki Besleneycede kullanılmaz.

Kaynakça

değiştir