Ayas Mehmed Paşa
Ayas Mehmet Paşa veya Ayas Paşa (1483, Avlonya - 13 Temmuz 1539, İstanbul), I. Süleyman saltanatı döneminde 14 Mart 1536-13 Temmuz 1539 arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. Farklı yıllarda Anadolu, Rumeli ve Şam Beylerbeyi'dir. Ferhad Paşa ile birlikte Canberdi Gazâlî İsyanı'nı bastırdı.
| Ayas Mehmed Paşa | |
|---|---|
| |
| Ayas Mehmed Paşa'nın Eyüp'teki mezar taşı. | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 14 Mart 1536 - 13 Temmuz 1539 | |
| Hükümdar | I. Süleyman |
| Yerine geldiği | Pargalı İbrahim Paşa |
| Yerine gelen | Lütfi Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1483 Avlonya |
| Ölüm | 13 Temmuz 1539 İstanbul |
| Defin yeri | Eyüpsultan Mezarlığı, İstanbul |
Hayatı
değiştirAyas Mehmed Paşa Avlonya'da doğdu.[1] Babası İşkodralı, annesi Avlonyalı idi. Bazı kayıtlardan babasının, 1522'den sonraki bir tarihte İslamiyeti kabul ederek Mehmed adını aldığı anlaşılmaktadır.[1]
Ayas Mehmed Paşa devşirme olarak saraya alındı. Yavuz Sultan Selim zamanına kadar Enderun'da eğitim gördü. Yavuz Sultan Selim'in İran seferine katıldı. 23 Ağustos 1514 Çaldıran Muharebesi'nde bulundu. 1515'te Memlukluleri tutan Dulkadiroğulları beyi Alaüddevle Bozkurt Bey üzerine yapılan Hadım Sinan Paşa komutasındaki sefere katıldı.[2] 1516 ve 1517'de Yavuz Sultan Selim'in Mısır Seferi'ne de katıldı. Bu seferde iken 1517'de yeniçeri ağalığı görevine getirildi. 1517'de Ridaniye Savaşı ve Kahire'nin ele geçirilip sonradan Tomanbay'ın yaptığı hücumlara karşı koymada ve onun yakalanmasında büyük katkısı oldu.[2] 1519'da Kastamonu sancakbeyliği görevine getirildi. 1520'de Anadolu beylerbeyi görevine getirildi. Bu görevde iken Suriye'de Canberdi Gazâlî İsyanı'nı bastırmak için Anadolu eyaleti askeri başında Suriye'ye gönderildi.[2] Bu isyanın bastırılmasından sonra Mart 1521'de Şam beylerbeyliğine atandı. Bu görevden sonra Rumeli beylerbeyi oldu. Yeteneği sebebiyle İstanbul'a kubbealtı veziri olarak getirilerek 1523'te üçüncü vezir, daha sonra ikinci vezir tayin edildi.[3]
Bu görevindeyken Pargalı İbrahim Paşa'nın katli üzerine 14 Mart 1536'da vezir-i azamlığa getirildi. 13 Temmuz 1539'da veba hastalığından öldü. Ayas Mehmed Paşa'nın kabri Eyüpsultan'da bulunmaktadır.[1] 1539 tarihli ve baldaken formda tasarlanan Ayas Mehmed Paşa Türbesi Mimar Sinan'ın mimarbaşı olur olmaz inşa ettiği ilk uygulamadır.[4] Türbe, Eyüp Sultan Camii'nin haziresindedir.
Değerlendirme
değiştirSicill-i Osmani'de şöyle değerlendirilmektedir:[3] Akıllı ve adaletli ise de tedbirsizdi. Çok hayratı vardır. Günümüz Osmanlı kişileri hakkında önemli bir biyografi eserinde ise şu değerlendirilme yapılmıştır:[1] Akıllı ve hükûmet işlerinde mutedil bir kimse olmakla birlikte, silik bir şahsiyete sahip(ti). Ayas Mehmed Paşa'nın kadınlara düşkünlüğü bilinmektedir. Konağında bir defa kırk beşik sallandığı ve "Ayas Paşa karakola çıktı" deyimine sebep olduğu ifade edilmiştir. Vefatının ardından geride 20 civarında kız ve erkek çocuk bıraktığı belirtilmektedir.[3]
Popüler kültürdeki yeri
değiştir- 2011 yapımı Türk televizyon dizisi Muhteşem Yüzyıl'da Fehmi Karaarslan tarafından canlandırmıştır.
- 2022 yapımı Türk televizyon dizisi Barbaros Hayreddin: Sultanın Fermanı dizisinde Yılmaz Meydaneri tarafından canlandırılmaktadır.
Eserleri
değiştirBeyoğlu, İstanbul'daki (Ayaspaşa) semti Ayas Mehmet Paşa'nın konağının bulunduğu semt olduğu için ismini taşımaktadır.
Tekirdağ Saray ilçesinde kendisi tarafından Ayaspaşa Camii'ni inşa ettirmiştir, yine bu ilçe de caminin bulunduğu mahalle Ayaspaşa Mahallesi ismini taşır.
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d Alper, Ömer Mahir "Ayas Mehmed Paşa" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.272 ISBN 975-08-0072-9
- ^ a b c "Ayās Paşa", M.Th.Houtsma et al (ed) (1913-1938.)Encyclopaedia of Islam, Leiden:Brill Publishers.
- ^ a b c Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.I s.446-447 [1]
- ^ Suphi Saatçi, "Sinan ve Türbe Mimarisi", Düşünen Şehir Dergisi, Mart, 2018, Sayı.5, s.68.
Dış bağlantılar
değiştir- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.I s.446-447 [2]
- Alper, Ömer Mahir "Ayas Mehmed Paşa" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.272 ISBN 975-08-0072-9
- Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
- Kütükoğlu, Bekir (1991), "Ayas Paşa", Türkiye Diyanet Vakfi İslam Ansiklopedisi Cilt:4 Say.:202-203; Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, Online:[3] 27 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Parry, V.J., "Ayās Paşa", M.Th.Houtsma et al (ed) (1913-1938) Encyclopaedia of Islam Cilt:I say.:7779-780, Leiden:Brill Publishers (İngilizce)
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Pargalı İbrahim Paşa |
 Osmanlı Sadrazamı 14 Mart 1536 - 13 Temmuz 1539 |
Sonra gelen: Lütfi Paşa |