İl Etmiş Yabgu
İl Etmiş Yabgu (Çince: 阿史那咄悉匐, pinyin: Āshǐnà Duōxīfú, Wade-Giles: *tuəət, *siet, *b’iuk; Eski Türkçe: *Turs Bäg[1] veya *Tusik Bäg;[2] Unvanı: 𐰠𐱅𐰢𐰾𐰖𐰉𐰍𐰆, Eletmiš Yabγu[3]) — Elteriš Kaγan'ın ve Kapγan Kaγan'ın küçük kardeşi[4] ve İkinci Türk Kağanlığı'nın doğu topraklarının idarecisiydi.
| Eletmiš Yabγu 阿史那咄悉匐 | |
|---|---|
| İkinci Türk Kağanlığı'nın Doğu Yabγusu ve Šadı | |
 Ongi Yazıtı'nın ve Eletmiš Yabγu'nun mezar kompleksinin bir tasviri, N. M. Yadrintsev'in atlasından, 1891, (Atlas: PI. XIV). | |
| Tölis Yabγu | |
| Hüküm süresi | 687 — 697 |
| Tölis Šad | |
| Hüküm süresi | 697 — 716 |
| Sonra gelen | Bilgä İšbara Tamγan Tarkan |
| Ölüm | 716 |
| Çocuk(lar)ı | Bilgä Ïšbara Tamγan Tarkan Ïšbara Tamγan Čor Pan Köl Tegin Uti Bäg |
| Hanedan | Aşina |
| Babası | Etmiš Bäg |
| Dini | Tengricilik |
Hayatı değiştir
Elteriš ile beraber 682—687 yılları arasında Tuul Nehri taraflarında Tokuz Oγuzlara ve ilerleyen yıllarda Tang Çinlilerine karşı yapılan mücadelelerde yer aldı. Elteriš tarafından kendisine yabγu unvanı tevdi edilerek kağanlığın doğudaki topraklarının (tölis) idarecisi yapıldı. Mevcut pozisyonu Kapγan tarafından kendisine muhtemelen 697'de šad unvanı verilerek onaylandı.[5] Faaliyetlerini Ongi bozkırında sürdürüyordu. (Ongi Nehri civarı)
Ölümü ve hatırası değiştir
Köl Tegin'in 716'da İnäl'e ve destekçiklerine düzenlediği ihtilalde öldürüldü.[3] Yerine Bilgä Kaγan'a itaat eden oğlu Bilgä Ïšbara Tamγan Tarkan geçti. Oğlu babası adına Ongi Yazıtı'nı diktirmiştir.
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ Hsin T'ang Shu, cilt.194: 5166.
- ^ Marquart, Josef (1898). "Die Chronologie der Alttürkischen Inscriften. Leipzig: Dieterich'sche verlags".
- ^ a b Takashi Osawa - Revisiting the Ongi inscription of Mongolia from the Second Turkic Qaghanate on the basis of rubbings by G. J. Ramstedt 15 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Journal de la Société Finno-Ougrienne (Suomalais-Ugrilaisen Seuran Aikakauskirja); 2011; pp. 183.
- ^ Taşağıl, Ahmet. Gök-Türkler. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Tüksek Kurumu. Ankara: Türk Tarih Kurumu. ISBN 975161113X. OCLC 33892575.
- ^ Onogawa, Hidemi 1950: Ongin hibun yakuchuu.—Tōyōshi Kenkyūkai (ed.), Haneda hakase shājukinen tōyōshi ronsō. Kyotō: Kyotō University. 431—451.