Vikipedi

2021 Afganistan tahliyesi

2021 Afganistan tahliyesi Afganistan'daki savaşın son günlerinde ABD ve NATO güçlerinin geri çekilmesi ve 2021'de Afganistan'daki Taliban saldırısı sırasında yabancı vatandaşlar ve bazı savunmasız Afgan vatandaşlarının büyük ölçekli tahliyeleriydi. 15 Ağustos 2021'de Kabil'in düşmesinden ve Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin çöküşünden sonra, Hamid Karzai Uluslararası Havaalanı, birkaç bin NATO askeri tarafından korunan, Taliban tarafından kontrol edilmeyen tek yol olarak kaldı.

15 Ağustos 2021'de Afganistan'dan Katar'daki Al Udeid Hava Üssü'ne gelen ABD büyükelçiliği personeli
15 Ağustos'ta Kabil'den 823 yolcuyu tahliye eden bir C-17
General Kenneth F. McKenzie Jr. (ortada), Amerika Birleşik Devletleri Merkez Komutanlığı komutanı, 17 Ağustos 2021'de Kabil Havalimanı'nda

Amerikan Müttefik Sığınağı Harekâtı ve İngiliz Pitting Harekâtı gibi bazı ülkeler Ağustos 2021'e kadar olan aylarda daha önce küçük çaplı tahliye çabalarına başlamış olsa da, Afgan hükûmetinin çöküşü istihbarat tahminlerinden daha erken gerçekleşti ve tahliye çabaları önemli ölçüde daha acil hale geldi. Kanada Operasyonu AEGIS, Hindistan Operasyonu Devi Shakti ve Güney Kore Mucizesi Operasyonu gibi birçok ülke yeni tahliye operasyonları başlattı.[1]

Tahliye operasyonları tarihteki en büyük hava nakillerinden biriydi.[2][3] ABD, 14 ve 25 Ağustos tarihleri arasında, ABD vatandaşları, Özel Göçmen Vizesi başvuru sahipleri ve diğer savunmasız Afganlar da dahil olmak üzere, Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı'ndan[4] yaklaşık 82.300 kişiyi tahliye etti. 122.000'den fazla kişi yurtdışına hava yoluyla gönderildi.[5]

Arkaplanı değiştir

Ana maddeler: 2021 Taliban saldırısı ve Kabil'in Düşüşü (2021)

Afgan barış sürecinin ardından, Trump yönetimi ve Taliban ile Şubat 2020'de Doha Anlaşmasını imzaladı. Buna göre ABD, 1 Mayıs 2021'e kadar tüm ABD kuvvetlerini Afganistan'dan çekmeyi kabul etti.[6][7] Taliban, anlaşmadaki taahhütlerinin çoğunu yerine getirmedi.[7] Bununla birlikte, Biden yönetimi, tamamlanma tarihini önce 11 Eylül 2021'e ve ardından 31 Ağustos 2021'e ertelemesine rağmen planlanan geri çekilmeye devam etmeye karar verdi.[6][8]

Taliban ve müttefik militan gruplar, çoğu ABD askerinin Afganistan'dan çekilmesiyle eş zamanlı olarak 1 Mayıs 2021'de geniş çaplı bir saldırı başlattı.[9] Takip eden aylarda, Taliban, Afgan Ulusal Ordusu birimlerinin toptan teslim edilmesi ve askeri taarruz müzakerelerinin bir kombinasyonu yoluyla Afganistan'ın kontrolünü ele geçirdi, eyalet başkentlerini ele geçirdi ve kontrolünü 13 Nisan'da 77 ilçeden, 16 Haziran'da 104 ilçeye, 3 Ağustos'ta 223 ilçeye çıkardı.[7] Temmuz 2021'de ABD İstihbarat Topluluğu, Afganistan hükûmetinin Amerikan birliklerinin ayrılmasından altı ila 12 ay sonra çökebileceğini tahmin etti.[10] İstihbarat teşkilatları daha sonra tahmini bir aya indirdi.[11]

Ancak hükûmet, birçok kişinin tahmin ettiğinden çok daha hızlı bir şekilde birkaç gün içinde çöktü.[11] Kötü bir şekilde yönetilen ve yaygın yolsuzluktan etkilenen Afgan Ulusal Ordusu,[12] Ağustos ortasına kadar faaliyette olan sadece iki birliğe sahip olduğundan, kaos içinde kaldı: 201. Kolordu ve 111. Tümen, her ikisi de Kabil'de üslenmişti. İstihbarat projeksiyonları hızla kötüleşti.[13] 14 Ağustos'ta Taliban Kabil'i kuşatmıştı. 15 Ağustos'ta Kabil düştü ve Taliban Afganistan'daki Savaşta zafer ilan etti.[14]

Taliban kontrolü ele geçirdiğinde, Kalıcı Özgürlük Operasyonunda çalışmış olan tercümanlar ve asistanlar da dahil olmak üzere Taliban'a karşı savunmasız olan nüfusları tahliye etme aciliyeti; Uluslararası Güvenlik Yardım Gücü, Özgürlük Operasyonunun Nöbetçisi ve Kararlı Destek Misyonu; Hazara halkı; ve savunmasız kadınlar ve azınlıklar, kadınlara Taliban tarafından muamele edildiğinde önem kazandı.

Zaman çizelgesi değiştir

13-14 Ağustos değiştir

Taliban tüm sınır kapılarını ele geçirdikten sonra, Kabil Havaalanı Afganistan'dan çıkışın olduğu tek güvenli yol olarak kaldı.[15] 13 Ağustos'ta Herat'ın düşmesinden sonra, ABD 3.000 asker daha konuşlandırdı ve Birleşik Krallık, vatandaşlarının, büyükelçilik personelinin ve koalisyon güçleriyle çalışan Afgan vatandaşlarının hava ikmallerini güvence altına almak için Kabil Havaalanı'na 600 asker yerleştirdi.[15] Amerikalı yetkililer, o sırada tüm güçlerinin 31 Ağustos'a kadar Afganistan'ı terk etmesinin beklendiğini söylediler.[16] 13 Ağustos'ta ABD büyükelçiliğinin tüm personeline "elçilik veya ajans logoları, Amerikan bayrakları veya propaganda çabalarında kötüye kullanılabilecek öğelerin" azaltılması için bir muhtıra gönderildi.[17] Diplomatların, gizli belgeleri ve diğer hassas materyalleri hızla imha ettiği bildirildi.[15] Yok edilen belgeler arasında vize başvurusunda bulunan Afgan sivillerin pasaportları da vardı.[18]

15 ve 16 Ağustos değiştir

Taliban, Kabil'i kuşatıp Kabil'e girmeye başladığında, ABD Ordusu CH-47 Chinook, UH-60 Black Hawk ve Dışişleri Bakanlığı Air Wing CH-46 Sea Knight helikopterleri tahliyeleri gerçekleştirmek için ABD büyükelçiliğine inmeye başladı. Zırhlı spor arazi araçlarından (SUV) oluşan bir konvoyun büyükelçilik arazisinden ayrıldığı görüldü ve bir saldırı helikopterinin, potansiyel vurulmalara karşı savunmak için bölgede işaret fişeği açtığı görüldü.[15] Büyükelçilik personeli ile birlikte 5.000 ABD askeri ve bazı NATO birlikleri şehirde kaldı.[19][20] ABD hükûmeti daha sonra, 82. Hava İndirme Tümeni'nden havaalanına 1.000 ek askerin konuşlandırılmasına izin vererek, tahliyeleri kolaylaştırmak için Kabil'deki asker varlığını 6.000'e çıkardı.[21]

Afgan hükûmeti dağıldıktan sonra NATO kontrolü altında kalan birçok vatandaş evlerine veya havaalanına koşarken, Taliban başkenti ele geçirdiğinde sivil nüfus arasında panik yayıldı.[15][22][23] Binlerce kaçan Afgan sivilin Kabil Havalimanı'na akın etmesi ve yüzlerce kişinin şehir dışına çıkan uçakları yakalamak için apronu doldurmasıyla kaotik bir durum orta çıktı; bazı vatandaşlar havaalanına girmek için sınır duvarlarını aşmıştı.[24][25] ABD askerleri, kalabalığı kontrol etmek için helikopterleri tepeden aşağı indirdi, sis bombaları yerleştirdi ve ara sıra, uçağa zorla binmeye çalışan insanları dağıtmak için havaya uyarı ateşi açtı.[26][27][28]

Yüzlerce insanın hareket halindeki ABD Hava Kuvvetlerine ait bir C-17A nakliye uçağının piste doğru ilerlediğini gösteren video görüntüleri ortaya çıktı; bazı insanların kanadın hemen altında uçağa tutunduğu görülüyordu. Diğerleri "el sallayarak ve bağırarak" koşuyordu.[29] En az iki kişinin, bariz bir şekilde kaçak olarak kaçmaya çalışırken "kalkıştan hemen sonra alt takımdan düştüğü" bildirildi. Daha sonra C-17'nin iniş takımlarında başka bir ceset bulundu.[30] Kurbanlardan birinin Afganistan millî genç futbol takımında oynayan Zaki Anwari olduğu belirlendi.[31] Bir kadınınki de dahil olmak üzere üç ceset de dışarıda, yolcu terminali binasının yakınında yerde bulundu, ancak bazı gözlemciler bir izdiham sırasında öldüklerine dair spekülasyonlara rağmen ölüm nedenleri belirsizdi.[26][32] ABD Savunma Bakanlığı'na (DOD) göre, ABD Askerlerine ateş ettikten sonra vurulan iki silahlı adam da dahil olmak üzere, bu aşamada yedi kişinin öldüğü doğrulandı. Askerler yaralanmadı ve silahlı kişilerin kimliği tespit edilemedi.[26][33]

585 Afgan askeri personeli ve yakınlarını taşıyan en az 22 Afgan Hava Kuvvetleri uçağı ve 24 helikopter Özbekistan'a kaçmıştı. Bir Afgan Embraer EMB 314 Super Tucano, sınırı geçtikten sonra düştü ve Özbek makamları konuyla ilgili çelişkili raporlar yayınladı. 100'den fazla asker taşıyan iki Afgan askeri uçağı da Tacikistan'ın Bokhtar kentine indi.[34]

Saat yaklaşık 08:30'da, ABD büyükelçiliğinin ateş açtığına dair haberler çıktı. Büyükelçilik, bölgedeki ABD vatandaşlarına bulundukları yere sığınmaları talimatını veren bir bildiri yayınladı.[35] Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Savunma Bakanlığı'nın buradaki güvenlik ve hava trafik kontrolünü devralması nedeniyle büyükelçiliğin havaalanına taşınacağını[36] duyurdu.[37] İspanya, Almanya, Birleşik Krallık, Hollanda ve Danimarka da dahil olmak üzere diğer çeşitli ülkeler büyükelçiliklerini tahliye etme planlarını açıklamıştı.[38][39][40] Alman hükûmeti, A400M Atlas uçağını bir grup paraşütçüyle birlikte tahliye için gönderdiğini duyurdu ve görev tamamlanana kadar operasyon için gerekli meclis onayını almayacaklarını da ekledi.[41] İtalyan hükûmetinin, büyükelçilik personelini ve 30 Afgan çalışanın ailelerini, tahliye için hazırlanmak üzere Carabinieri koruması altında Kabil havaalanına transfer ettiği bildirildi.[42] Hindistan'ın Hint diplomatik personelini tahliye etmek için C-17 nakliye uçaklarına sahip olduğu, ancak Taliban'ın Kabil'i ele geçirmesinin daha uzun süreceğini öngördüğü bildirildi.[43] Bir grup Hint diplomat, grup tarafından Hindistan büyükelçiliğinden çıkışları birkaç kez bloke edildikten sonra eskortla görüştükten sonra Taliban tarafından havaalanına kadar eşlik edildi.[44] Arnavutluk, ABD'nin tahliye edilenler için bir geçiş merkezi olarak hizmet etme talebini kabul ettiğini söyledi.[45]

Filipin hükûmeti, Dışişleri Bakanlığı ve Pakistan'ın İslamabad kentindeki Filipinler Büyükelçiliği (Afganistan'a akredite) aracılığıyla Afganistan'daki Filipinli vatandaşların zorunlu tahliyesini emretti. Oradaki 173 Filipinli vatandaştan 78'i hükûmetin geri dönüş çabalarını kabul ederken, bazıları şirketlerinden yardım almayı kabul etti.[46] Filipin hükûmeti de Afganistan'dan gelen mültecileri almayı kabul etti.[47]

Emirates Havayolları Kabil'e bir uçuş yönlendirdi ve daha sonra Dubai'ye geri döndü,[48] ve Birleşik Arap Emirlikleri havayolu Flydubai, 16 Ağustos'ta Kabil'e uçuşları askıya alacağını duyurdu.[49] 16 Ağustos'a kadar, diğer havayollarının çoğu da Kabil'e uçuşların askıya alındığını duyurdu. Afganistan Sivil Havacılık Otoritesi, Kabil hava sahasını orduya bıraktığını duyurdu ve "Kabil hava sahasından herhangi bir geçişin kontrolsüz olacağı" konusunda uyardı.[50]

ABD Savunma Bakanlığı 16 Ağustos'ta Amerika Birleşik Devletleri Merkez Komutanlığı komutanı General Kenneth F. McKenzie Jr.'ın bir anlaşma sağlamak için Katar'da Taliban liderleriyle bir araya geldiğini doğruladı. Taliban'ın Kabil Havalimanı'ndaki Amerikan tahliye uçuşlarının engelsiz bir şekilde devam etmesine izin vermeyi kabul ettiği bildirildi.[51] ABD ordusu, havaalanının tüm askeri uçuşlara ve sınırlı ticari uçuşlara açık olduğunu teyit ettiğinden, tahliye edilenlerin uluslararası hava nakilleri, sivillerin pistini temizlemek için geçici olarak durdurulmasının ardından 17 Ağustos'a kadar yeniden başlamıştı.[52] Pentagon yetkilileri, tahliye çabalarının hızlandırılmasının beklendiğini ve 31 Ağustos'a kadar devam etmesinin planlandığını ekledi.[53]

Twitter'da uçuş verilerinin takibini aktaran Al Jazeera, 15 ve 16 Ağustos tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletleri dahil, diğer ülkelerden tahliye için en az 170 askeri uçuşun yapıldığını söyledi (128); Birleşik Krallık (12); Fransa (6); Kanada (5); Almanya (4); İtalya (3); Avustralya (3); Hindistan (2); Avusturya (1); Belçika (1); Danimarka (1); Hollanda (1); İsveç (1); İspanya (1); ve Türkiye (1).[54]

Kabil'den kalkan bir Amerikan C-17'sine yerleştirilen 800'den fazla mültecinin fotoğrafı sosyal medyada geniş çapta paylaşıldı.[55][56] Fransız gazetesi Le Monde, fotoğrafın "Taliban'dan kaçışın bir sembolü" haline geldiğini belirtti.[57] 17 Ağustos'ta, ülkeden kaçmaya çalışan bir adamın kendisini ve diğerlerini C-17 askeri uçağa tutunurken kaydettiği başka bir video viral oldu.[58] Tahliyeler sırasında sarılmış ABD büyükelçiliği bayrağını tutan bir ABD askerinin fotoğrafı ortaya çıktı ve medya organları tarafından dağıtıldı.[59]

7-21 Ağustos değiştir

18 Ağustos'ta Avustralya ordusu için çalışan bir Afgan tercümanın havaalanına giden bir kontrol noktasından geçerken Taliban tarafından bacağından vurulduğu bildirildi.[60] Aynı gün, ilk Avustralya tahliye uçuşunun havalimanından 120'den fazla yolcu kapasitesine sahip olmasına rağmen sadece 26 kişiyle ayrıldığı bildirildi.[61] Bir gün önce yapılan ilk Alman tahliye uçuşu da, gemide sadece 7 kişiyle havalanarak, az sayıda tahliye edilmiş kişi taşımıştı.[62] Hindistan'daki (Afganistan'a akredite olan) Malezya Yüksek Komisyonu, bir Malezya vatandaşının ayın başlarında eve dönmesine yardım ettiğini doğruladı. Ayrıca, uluslararası bir yardım kuruluşu için çalışan diğer iki Malezya vatandaşının Kabil'de kalmayı tercih ettiğini doğruladı. Yüksek Komisyon, kalan Malezya vatandaşlarını ülkelerine geri dönüş için kayıt yaptırmaya çağırdı.[63]

 
Tahliye edilenler, Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı'nda bir C-17 Globemaster III'e biniyor, 18 Ağustos

19 Ağustos'ta Birleşik Krallık Savunma Bakanı Ben Wallace, sosyal medyada yayınlanan bir dizi videonun çaresiz ailelerin çocuklarını güvenli bir yere götürmeleri için NATO askerlerini ikna etmeye çalıştığını göstermesinin ardından tahliye uçuşlarının refakatsiz çocukları alamayacağını belirtti.[64] The Guardian, İngiliz hükûmetinin, Kabil'deki İngiliz büyükelçiliğini koruyan 125 Afgan muhafızına, özel güvenlik şirketi GardaWorld tarafından işe alındıkları için Birleşik Krallık'ta sığınma teklif edilmeyeceklerini bildirdiğini bildirdi. Buna karşılık, ABD büyükelçiliğinin GardaWorld muhafızları zaten tahliye edilmişti.[65] O akşam, Finlandiya hükûmeti, yaklaşık 60 Fin vatandaşının Kabil'de mahsur kaldığı tahliyelere yardımcı olmak için havaalanına asker göndermeye hazırlandığını duyurdu.[66] Fransız gazetesi Libération, Taliban'ın tutuklanacak kişilerin öncelikli listelerine sahip olduğunu ve ayrıca Afgan hükûmeti ve NATO ile çalışmış kişilerin ailelerini de hedef aldığını tespit eden gizli bir Birleşmiş Milletler raporu elde etti.[67]

 
ABD 1. Tabur, 8. Deniz Piyadeleri ve Norveçli askerler Kabil havaalanında tahliye edilenleri işliyor, 20 Ağustos

20 Ağustos'a kadar, Fransız özel kuvvetlerinin, savaş sırasında Fransız kuvvetlerine yardım eden Fransız vatandaşları ve Afgan vatandaşları da dahil olmak üzere, Kabil'den 400 sivili kurtardığı bildirildi. İngiliz özel kuvvetlerinin de tahliye sırasında aktif olduğu bildirildi.[68] 20 Ağustos'ta, Ulusal Güvenlik Müdürlüğü'nün 01 Birimi'nin, üyeleri Taliban'a teslim olmayı reddettiği için hava ikmalinde NATO güçleriyle birlikte çalıştığı bildirildi.[69] Amerikan birlikleri geri çekilir çekilmez tahliye edilmeleri planlanıyordu.[69]

21 Ağustos'ta Reuters, Dünya Bankası'nın Kabil'deki personeli ve yakın ailelerinin, Pakistan Uluslararası Havayolları'nın İslamabad'a özel bir uçuşunda 350 kişi arasında güvenli bir şekilde tahliye edildiğini bildirdi.[70] Indian Express, Taliban'ın 72 Afgan Sih ve Hindu'nun Hindistan Hava Kuvvetleri tahliye uçuşuna binmesini engellediğini bildirdi.[71] The Independent 'den Kim Sengupta, en az dört kadının havaalanına giden dar bir yolda telaş içerisinde giderken ezilerek öldüğünü bildirdi.[72] Öğleden sonra, ABD hükûmeti Amerikan vatandaşlarına potansiyel riskler nedeniyle havaalanına gitmemelerini tavsiye ediyordu.[73][74] Aynı gün Endonezya, 26 kişiyle birlikte beş Filipinli ve iki Afgan uyrukluyu birkaç Koopssus TNI askeriyle birlikte Endonezya Hava Kuvvetleri Boeing 737-400'ü kullanarak tahliye etti.[75][76]

Sonrası değiştir

31 Ağustos'un erken saatlerinde (Kabil zamanı), son Amerikan uçağının kalkmasından kısa bir süre sonra, Taliban havaalanına yürüdü, kutlama için silahlarını havaya ateşledi ve terk edilmiş NATO teçhizatıyla fotoğraf çektirdi.[77] Badri 313 Taburu ile gelen Taliban liderleri, daha sonra bir basın toplantısı düzenlemek için havaalanına girdi. "Afganistan sonunda özgür" ve yakında yeni bir hükûmet ilan edeceklerini söylediler.[78]

Çekilme sonrası tahliyeler değiştir

Yabancı uyrukluları ve risk altındaki Afganları tahliye etme çabaları, askerî güçlerin geri çekilmelerini tamamlamasının ardından devam etti. 6 Eylül 2021'de Amerika Birleşik Devletleri, dört Amerikan vatandaşını (özellikle, bir Amarillo, Teksaslı kadın ve üç çocuğu) Afganistan'dan kara yoluyla tahliye etti ve bu, askeri geri çekilmeden bu yana ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından kolaylaştırılan ilk kara tahliyesi oldu. Taliban tahliyenin farkındaydı ve durdurmak için herhangi bir çaba göstermedi.[79][80]

9 Eylül 2021'de, ABD ordusunun geri çekilmesinden bu yana Kabil'den ilk yabancı uçuşu gerçekleşti. Bir Qatar Airways charter uçuşu, Amerikalılar da dahil olmak üzere yaklaşık 200 yolcuyu taşıyarak Kabil havaalanından, Katar'ın başkenti Doha'ya gitmek üzere ayrıldı.[177] Ertesi gün için bu tür ikinci bir uçuş planlandı.[81]

11 Ekim 2021'de, 2008'de o zamanki Senatörler Joe Biden, Chuck Hagel ve John Kerry'yi kurtaran Afgan tercüman Aman Khalili, ailesiyle birlikte kurtarıldı. Khalili'nin ailesi, Önce İnsan Koalisyonu ve ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından kurtarıldığı sırada, Pakistan'daydılar ve Afganistan'ı çoktan terk ettiler.[82]

Birleşik Krallık Hükûmeti'nin, Taliban'dan kaçan Afganların Birleşik Krallık'a yerleşmesine yardımcı olmak için Ağustos 2021'de açıklanan Afgan Vatandaşlarının Yeniden Yerleşim Planı, Ocak 2022'de açıldı.[83]

Kaynakça değiştir

  1. ^ Defence, National (24 Ağustos 2021). "Operation AEGIS". www.canada.ca. 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  2. ^ Ben Fix & Jamie Stengle, EXPLAINER: What's happening with Afghanistan evacuations? 16 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Associated Press (25 August 2021).
  3. ^ Ellie Kaufman, Oren Liebermann, Veronica Stracqualursi and Alexis Benveniste. "Pentagon activates US airlines to assist with evacuation efforts from Afghanistan". CNN. 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  4. ^ Jakes, Lara; Schmitt, Eric (25 Ağustos 2021). "The latest enemy to U.S. evacuation efforts in Afghanistan: Time". The New York Times. 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  5. ^ Nicole Gaouette, Jennifer Hansler, Barbara Starr and Oren Liebermann. "The last US military planes have left Afghanistan, marking the end of the United States' longest war". CNN. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2021. 
  6. ^ a b Phillips, Amber (20 Ağustos 2021). "Trump's deal with the Taliban, explained". The Washington Post. 4 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  7. ^ a b c Zucchino, David (20 Ağustos 2021). "Collapse and Conquest: The Taliban Strategy That Seized Afghanistan". The New York Times. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  8. ^ Shear, Michael D.; Karni, Annie; Schmitt, Eric (24 Ağustos 2021). "Biden says the U.S. is poised to meet the Afghan withdrawal deadline, at least for now". The New York Times. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  9. ^ "Taliban launches major Afghan offensive after deadline for U.S. pullout". Reuters. 4 Mayıs 2021. 10 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  10. ^ Schull, Mychael (23 Temmuz 2021). "Intel analysis: Afghan government could collapse six months after US troops withdraw". The Hill. 26 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  11. ^ a b Barnes, Julian E. (18 Ağustos 2021). "Intelligence Agencies Did Not Predict Imminence of Afghan Collapse, Officials Say". The New York Times. 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  12. ^ Wintour, Patrick (15 Ağustos 2021). "A tale of two armies: why Afghan forces proved no match for the Taliban". The Guardian. 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  13. ^ Katchroo, Rohit (13 Ağustos 2021). "Taliban expected to reach Afghan capital Kabul 'in seven days', ITV News learns". ITV News. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2021. 
  14. ^ Ellis-Petersen, Hannah (16 Ağustos 2021). "Taliban declares 'war is over in Afghanistan' as foreign powers exit Kabul". The Guardian. 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2021. 
  15. ^ a b c d e "Taliban Fighters Enter Kabul As Helicopters Land At U.S. Embassy". NPR. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  16. ^ Macias, Amanda; Kimball, Spencer (12 Ağustos 2021). "U.S. deploying 3.000 troops to help evacuate Kabul embassy staff as Taliban advance". CNBC. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  17. ^ "US embassy asked to reduce sensitive material as Taliban advance". MSN. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  18. ^ Collman, Ashley (18 Ağustos 2021). "US officials destroyed Afghans' passports while shutting Kabul embassy". Business Insider. 17 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  19. ^ Mengli, Ahmed; Yusufzai, Mushtaq; Mogul, Rhea; Mitchell, Andrea (15 Ağustos 2021). "Afghan president flees country as U.S. rushes to exit with Taliban on brink of power". NBC News. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  20. ^ "NATO says it is helping keep Kabul airport open for evacuations". Reuters. 15 Ağustos 2021. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  21. ^ Schnell, Myhael (15 Ağustos 2021). "Pentagon authorizes sending additional 1,000 troops to Afghanistan". The Hill. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  22. ^ Mistlin, Alex; Sullivan, Helen; Harding, Luke; Harding, Luke; Borger, Julian; Mason, Rowena (15 Ağustos 2021). "Afghanistan: Kabul to shift power to 'transitional administration' after Taliban enter city – live updates". The Guardian. ISSN 0261-3077. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  23. ^ Tanzeem, Ayesha; Gul, Ayaz (15 Ağustos 2021). "Reports: Taliban Enter Kabul". Voice of America. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  24. ^ "Kabul the day after the Taliban takeover". Al Jazeera. 16 Ağustos 2021. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  25. ^ Rahman, Ramin (18 Ağustos 2021). "'We kept on hearing gunshots': my chaotic escape from Kabul's airport". the Guardian. 27 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  26. ^ a b c Lubold, Gordon; Shah, Saeed; Trofimov, Yaroslav (16 Ağustos 2021). "Violence Erupts at Kabul Airport as Afghans Try to Flee Taliban". Wall Street Journal. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  27. ^ "At least five killed at Kabul airport – witnesses". Reuters News. 16 Ağustos 2021. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  28. ^ "Afghanistan: US takes control of Kabul airport to evacuate staff from country". BBC News. 16 Ağustos 2021. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  29. ^ "Kabul airport: footage appears to show Afghans falling from plane after takeoff". The Guardian. 16 Ağustos 2021. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  30. ^ Pawlyk, Oriana; Seligman, Lara (16 Ağustos 2021). "Body of dead Afghan found in landing gear of military jet leaving Kabul airport". Politico. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  31. ^ Canova, Daniel (19 Ağustos 2021). "Afghan youth soccer player died in fall from US aircraft at Kabul airport". Fox News. 6 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2021. 
  32. ^ Doherty, Ben; Harding, Luke (16 Ağustos 2021). "Kabul airport: footage appears to show Afghans falling from plane after takeoff". The Guardian. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  33. ^ "Biden to address nation on deadly chaos in Afghanistan". AP News. 16 Ağustos 2021. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  34. ^ "Uzbekistan says hundreds of Afghan soldiers flee over border with dozens of aircraft". Reuters. 16 Ağustos 2021. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  35. ^ "Afghanistan crisis: President Ghani flees country". BBC News. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  36. ^ Mistlin, Joanna Walters (now); Alex; Murray, Jessica; Sullivan (earlier), Helen (15 Ağustos 2021). "Afghanistan president, Ashraf Ghani, reported to have left country as Taliban orders fighters to enter Kabul – live". The Guardian. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  37. ^ Deese, Kaelan (16 Ağustos 2021). "US forces take over air traffic control at Kabul airport for evacuations". Yahoo News. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  38. ^ "Germany closes Kabul embassy and rushes evacuation of citizens, local helpers". Reuters. 15 Ağustos 2021. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  39. ^ Mellen, Ruby (14 Ağustos 2021). "Here are the countries evacuating their embassies in Kabul as the Taliban advances". The Washington Post. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  40. ^ Kennedy, Niamh (13 Ağustos 2021). "Denmark will evacuate embassy staff in Kabul as Taliban advance continues". CNN. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  41. ^ "Germany sending A400M planes for Kabul evacuation – Bild am Sonntag". Reuters. 15 Ağustos 2021. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  42. ^ "The Latest: US aims to secure Kabul airport for departures". ABC News. Associated Press. 15 Ağustos 2021. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  43. ^ "India preps to evacuate envoys, citizens still in Afghanistan as Taliban enters Kabul". Hindustan Times. 15 Ağustos 2021. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  44. ^ "India's midnight evacuation from Afghanistan, escorted by Taliban". Al Jazeera. 18 Ağustos 2021. 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  45. ^ "Albania ready to temporarily house Afghan refugees, p.m. Rama says". Reuters. 15 Ağustos 2021. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  46. ^ Del Callar, Michaela (16 Ağustos 2021). "Philippines orders mandatory evacuation of Filipinos in Afghanistan". GMA News. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  47. ^ "Philippines willing to accept refugees from Afghanistan". Rappler. 17 Ağustos 2021. 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  48. ^ "Emirates flight to Kabul diverts to Dubai, flydubai suspends services". Reuters. 15 Ağustos 2021. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  49. ^ "UAE's flydubai to suspend Kabul flights from Monday, spokesperson says". National Post. Reuters. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  50. ^ "Airlines warned to stay away from Afghanistan". news.trust.org. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  51. ^ Bowden, John (16 Ağustos 2021). "US reaches deal with Taliban over evacuations from Kabul airport, report says". The Independent. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  52. ^ "Evacuation flights restart from Kabul as Taliban hold first press conference". Reuters. 17 Ağustos 2021. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  53. ^ Forgey, Quint (17 Ağustos 2021). "U.S. military to pick up pace of evacuation flights out of Afghanistan". Politico. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  54. ^ Chughtai, Alia. "Infographic: Tracking the flights out of Kabul". www.aljazeera.com (İngilizce). 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021. 
  55. ^ Nicholson, Kate (17 Ağustos 2021). "Extraordinary Photo Shows 640 Afghans Fleeing Kabul On Packed U.S. Plane". HuffPost. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  56. ^ Wu, David (17 Ağustos 2021). "US Airforce cargo plane Reach 871 flies more than 640 Afghan refugees to Qatar to escape Taliban". Sky News. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  57. ^ "A Kaboul, l'image de 600 Afghans dans un avion américain devient un symbole de la fuite face aux talibans". Le Monde (Fransızca). Agence France-Presse. 17 Ağustos 2021. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  58. ^ Steinbuch, Yaron (17 Ağustos 2021). "Man films himself clinging to US plane as it leaves Afghanistan". New York Post. 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  59. ^ Norman, Greg; Griffin, Jennifer (15 Ağustos 2021). "US Embassy flag flown out of Afghanistan amid chaotic evacuation from Kabul airport". Fox News. 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2021. 
  60. ^ Banville, Kate (18 Ağustos 2021). "Interpreter for Australian military shot amid chaotic scenes at Kabul airport". The Guardian. 30 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  61. ^ Hurst, Daniel (18 Ağustos 2021). "Australia rescues just 26 people from Afghanistan on evacuation flight with space for 128". The Guardian. 19 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  62. ^ "Afghanistan: Germany justifies evacuating just 7 on first Kabul flight". Deutsche Welle. 17 Ağustos 2021. 30 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  63. ^ "Two M'sians currently in Afghanistan, says Malaysia's High Commission in India". The Star. 18 Ağustos 2021. 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  64. ^ "Britain says: We cannot evacuate unaccompanied children from Afghanistan". Reuters. 19 Ağustos 2021. 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2021. 
  65. ^ Gentleman, Amelia (19 Ağustos 2021). "Guards at Kabul embassy told they are ineligible for UK protection". The Guardian. 19 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  66. ^ "Finland sending troops to Kabul to safeguard evacuation". Yle Uutiset. 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022. 
  67. ^ "Les talibans en recherche active de leurs opposants, avertit un rapport de l'ONU". Libération (Fransızca). Agence France-Presse. 19 Ağustos 2021. 30 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2021. 
  68. ^ "France Deploying Special Forces to Evacuate French Civilians From Afghanistan". American Greatness. 20 Ağustos 2021. 13 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021. 
  69. ^ a b Rogers, Katie (20 Ağustos 2021). "Amid Desperation at Kabul Airport, Evacuation Picks Up Pace". The New York Times. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022. 
  70. ^ "World Bank's Kabul-based staff evacuated to Pakistan-internal memo". Reuters. 21 Ağustos 2021. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022. 
  71. ^ Goyal, Divya (21 Ağustos 2021). "Taliban stop 72 Afghan Sikhs and Hindus from boarding IAF plane". The Indian Express. 26 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2021. 
  72. ^ Hickey, Seán (21 Ağustos 2021). "Women at Kabul airport crushed in 'horrendous' scenes, journalist tells LBC". LBC. 21 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2021. 
  73. ^ "U.S. citizens advised not to travel to Kabul airport". NBC News. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022. 
  74. ^ "Afghanistan: US fears risk of Islamic State attack at Kabul airport". BBC News. 22 Ağustos 2021. 26 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2021. 
  75. ^ "Indonesia moves Afghan diplomatic mission to Pakistan, evacuates dozens". Reuters (İngilizce). 21 Ağustos 2021. 26 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  76. ^ Masyarakat, Hubungan (21 Ağustos 2021). "Pemerintah Berhasil Evakuasi 26 WNI dari Afghanistan". Sekretariat Kabinet Republik Indonesia. 21 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  77. ^ Graham-Harrison, Emma (31 Ağustos 2021). "Taliban enjoy moment of victory as focus shifts to challenges ahead". The Guardian. 8 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021. 
  78. ^ "After U.S. withdrawal, Taliban shift focus to governin amid deepening economic crisis". CBC News. 31 Ağustos 2021. 1 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021. 
  79. ^ Afghanistan: US confirms first evacuations since pullout 15 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (9 September 2021).
  80. ^ Alex Marquardt, Chandelis Duster and Brianna Keil, US helped 4 US citizens leave Afghanistan overland, official says 18 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., CNN (6 September 2021).
  81. ^ "Afghanistan: First foreigners fly out of Kabul since US pull-out". BBC News (İngilizce). 9 Eylül 2021. 29 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022. 
  82. ^ Tapper, Jake (11 Ekim 2021). "Afghan interpreter who helped rescue Biden in 2008 gets out of Afghanistan". CNN. 11 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2021. 
  83. ^ "Afghan resettlement scheme to finally open in January". The Herald. 23 Aralık 2021. 27 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=2021_Afganistan_tahliyesi&oldid=32473475" sayfasından alınmıştır