İoane Petritsi
İoane Petritsi (Gürcüce: იოანე პეტრიწი; yaklaşık: 1050 - 1130), Çimçimeli İoane (იოანე ჭიმჭიმელი) olarak da bilinir, 11-12. yüzyılda yaşamış Yeni Platoncu Gürcü filozofudur. Bizans İmparatorluğu ve Gürcistan Krallığı'nda özellikle Proklos'tan yaptığı çevirilerle tanınır. Stanford Encyclopedia of Philosophy, Petritsi'yi "en önemli Gürcü ortaçağ filozofu" ve "en çok okunan Gürcü filozof" olarak tanımlamıştır.[1]
| Ioane Petritsi | |
|---|---|
 Ioane Petrisi'nin Tiflis'teki heykeli. | |
| Tam adı | Ioane Petritsi |
| Doğumu | c. 11. yüzyıl Chimchimi, Mesheti, Gürcistan Krallığı |
| Ölümü | 12. yüzyıl |
| Çağı | Orta Çağ felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | Yeni Platonculuk |
| İlgi alanları | Felsefe, edebiyat, şiir, ilahi, ortodoksluk, çeviri, mistisizm, çilecilik, astroloji |
Etkilendikleri | |
İoane Petrisi'nin İoane Çimçimeli olarak da tanınması, onun tarihsel Tao bölgesindeki Çimçimi köyünden olduğunu göstermektedir.[2][3]
Hayatı
değiştirPetritsi'nin yaşamı hakkında kendi eserlerindeki dolaylı ifadeler ve 18. yüzyıl Gürcü kaynaklarının sağladığı birkaç ayrıntı dışında güvenilir bir bilgi yoktur. Petritsi'nin Mesheti eyaletinden aristokrat bir ailede doğduğu ve Konstantinopolis'te Mihail Psellos ve Ioannes İtalus'un himayesinde eğitim gördüğü bu kaynaklardan anlaşılmaktadır. İoane Çimçimeli adını da taşıyor olması, o dönemde Mesheti'nin bir parçası olan ve bugün Yusufeli ilçesine bulunan Çimçimi (bugün Cevizlik) köyünde doğmuş olduğu göstermektedir. İtalus'un gözden düşmesinden sonra İoane, Bulgaristan'daki Gürcü manastırı Petritsoni'ye sığınmış ve Petritsi sıfatı da bu manastırdan gelir. İoane Petritsi, klasik fikirleri Hristiyanlığın ana mesajıyla uzlaştırmak amacıyla başta Yeni Platoncu olmak üzere birçok felsefi eseri çevirdi.
Geniş felsefi bakış açısı, sonunda onu Gürcistan kralı IV. Davit'in kurduğu Gelati Akademisi'ne kadar götürdü. Fakat burada Gürcü Ortodoks kilisesinin önde gelenleriyle anlaşmazlığa düştü. Aristoteles, Proklos, Nemesius, Ammonius Herimae, Kitabı Mukaddes, hagiografi ve başka eserlerden bölümler çevirdi. Birkaç özgün eseri arasında Proklos ve Yeni Platonculuka kapsamlı bir yorum en önemlisidir. Petritsi aynı zamanda münzevi ve mistik şiir yazmış ve ilahiler bestelemiştir.
Hem felsefesi hem de edebi üslubuyla Petritsi, 18. yüzyılda reformist bilim insanı Patrik I. Anton döneminde daha belirgin hale gelen Gürcü felsefi düşüncesi ve edebiyatı üzerinde uzun süreli bir etkiye sahip olmuştur.[4]
İlave okumalar
değiştir- Gigineishvili, Levan (2007), The Platonic Theology of Ioane Petritsi. Gorgias Press, 1-59333-395-1
- Gigineishvili, Levan The harmonisation of neoplatonism and christianity in the Gelati monastic school, Annual of Medieval Studies at the Central European University for 1994–1995, 1996, p. 124–139.
- Iremadze, Tengiz, Joane Petrizi, Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2006
- Iremadze, Tengiz, Konzeptionen des Denkens im Neuplatonismus. Zur Rezeption der Proklischen Philosophie im deutschen und georgischen Mittelalter: Dietrich von Freiberg – Berthold von Moosburg – Joane Petrizi (Bochumer Studien zur Philosophie, Bd. 40), Amsterdam – Philadelphia: B. R. Grüner Publishing Company, 2004.
- Hans-Christian Günther, Die Übersetzungen der Elementatio theologica des Proklos und ihre Bedeutung für den Proklostext, Einige vorläufige Bemerkungen zur Bedeutung von Petrizis Übersetzung der Elementatio für die Textkonstitution, Leyde, E. J. Brill, 2007
- Lela Alexidze, Ioane Petritsi und die antike Philosophie, Tbilissi, 2008
- Lela Alexidze & Lutz Bergemann, Ioane Petrizi. Kommentar zur Elementatio theologica des Proklos, Amsterdam, B. Grüner, 2009
- Lela Alexidze, Griechische Philosophie in den Kommentaren des Joane Petrizi zur Elementatio theologica des Proklos, Oriens Christianus 81, 1997, p. 148-168
- Chelidze, Edisher, Über das Leben und das Wirken von Ioane Petrizi, In: Religion. 3-4-5, 1994, S. 113–126.
- Khuroshvili, Giorgi, Jerusalem and Athens in Medieval Georgian Thought, in: Philosophie und Sozialtheorie, Band 1, Leben verstehen. Herausgegeben von T. Iremadze, U. R. Jeck, H. Schneider. Logos Verlag, Berlin, 2014. S. 97–101.
Dış bağlantılar
değiştir- Kütüphanelerdeki İoane Petritsi tarafından oluşturulan veya hakkındaki eserler (WorldCat katalogu)
Kaynakça
değiştir- ^ Iremadze, Tengiz (1 Ocak 2015). Zalta, Edward N. (Ed.). Joane Petrizi (Fall 2015 bas.). 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2021.
- ^ Roland Topçişvili, Adların Etnolojisi ve Tarihi, Tiflis, 2010, s. 13 ISBN 978-9941-17-008-9
- ^ "İoane Petritsi (Çimçimeli, 12. Yüzyıl)" (Gürcüce), Ambioni
- ^ Iremadze, Tengiz (2006). Joane Petrizi 2 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Stanford Encyclopedia of Philosophy.