Thasoslu Leodamas

Taşozlu Leodamas (Grekçe: Λεωδάμας ὁ Θάσιος, y. MÖ 380), hakkında çok az şey bilinen bir Yunan matematikçi, Platon'un öğrencisi ve Akademi'nin en önde gelen üyelerinden biriydi. MÖ 427 ile 415 yılları arasında doğdu ve hayatının çoğunu Atina'da yaşadı.

Hayatı

Leodamas 5. yüzyılın sonunda doğdu ve hayatının çoğunu MÖ 4. yüzyılda yaşadı. Taşoz'da doğdu ama hayatının bir noktasında, muhtemelen genç yaşta kendini Atina'da buldu ve ünlü Platon Akademisi'nde görev yaptı. Platon'un öğrencisi ve arkadaşıydı, Theatitos'un akranıydı ve muhtemelen onun çalışma arkadaşıydı. Ona yapılan atıflar çok azdır; ancak Akademi'nin sıradan bir üyesi değil, en önde gelen üyelerinden biri olduğunu varsaymalıyız.

Leodamanta'ya Referanslar

Akademi'nin son yöneticilerinden biri, çok önemli bir eser bırakan Likyalı neo-Platonist filozof Proclus'tu (MS 412-485). Hayatta kalan ve bize paha biçilmez bilgiler veren en önemli eserlerden biri, Öklid'in Elemanları'nın ilk kitabı hakkındaki yorumları oldu. Orada Proclus, diğer şeylerin yanı sıra, geometriye katkılarından dolayı bazılarına kısa bir atıfta bulunarak Thales'ten Öklid'e 23 geometricinin adından bahsetmektedir. Proclus bu bilgiyi muhtemelen Rodoslu Eudemos'un Geometri Tarihi çalışmasından almaktadır. Bu eser MÖ 3. yüzyıl civarında yazılmıştır ve ne yazık ki kaybolmuştur. Bu kurtarmış olsaydı Antik Yunan Geometrisi ve genel olarak bilim hakkındaki bilgilerimiz daha eksiksiz ve net olurdu. Bu 23 geometricinin içinde Thasoslu Leodamas vardır. Proclus, Platon'un öğrencisi olduğundan ve yaklaşık Theatitos ile aynı yaşta olduğundan bahseder. Theatitos, aristokrat kökenli bir Atinalı ve büyük bir matematikçiydi. MÖ 415'te doğdu ve MÖ 369'da Atinalılar ve Korintliler arasındaki savaşta görkemli bir şekilde öldürüldü. Akademi'de okudu, Platon'un öğrencisi ve muhtemelen müdürü olarak da görev yaptı. Elementlerin X. ve XIII. kitapları ona atfedilir. Theatitos'un Platonik diyaloğundan Theatitos hakkında birçok bilgi alıyoruz. Bu diyaloğa (Theaitos 147D), Theaitos, Theaitos'un öğretmeni, Sokrates adında genç bir adam ve yaşlı Cyreneli Theodorus katılır.

Platon burada 17'ye kadar olan sayıların karekökleri ve sonsuz çıkarıma sahip oldukları varsayımı ile ilgili bir yöntem tarif eder. Atina Üniversitesi'nin emekli profesörü St. Negrepontis, bu konuda kapsamlı bir araştırma yapmış ve hatta Theatitos'un bildiğine inandığı teoreminin kanıtını yeniden inşa etmiştir.

Leodamas, Akademi'nin en önde gelen üyelerinden biri olduğu ve muhtemelen doğrudan işbirlikçisi olan Theaititos'a yakın olduğu için, Elementlerin X. ve XIII. kitaplarının yanı sıra yukarıdaki teoremin ispatına da katıldığını güçlü bir şekilde iddia edebiliriz. Bunun çok zor bir teorem olduğunu ve nihayet 19. yüzyılda birçok büyük Matematikçinin yardımıyla kanıtlandığını not edelim.

Proclus şimdi, Geometri dalını orijinal teoremlerle zenginleştiren ve onlara daha bilimsel bir yön verenlerin Thasoslu Leodamas ve Atinalı Theatitos gibi Tarantolu Archytas (MÖ 428-365) olarak kabul edildiğinden bahsediyor. (Proclus Eucl. Pol, II 66, 14). Archytas, yarım silindir kullanarak küpü ikiye katlama problemini (Delios problemi) çözdüğü için ünlenmişti. Proclus'un bu raporundan iki şeyi tahmin edebiliriz:

• Yukarıda bahsedilen Elementlerin X. ve XIII. kitaplarının yazımı.
• Proclus kronolojik sırayla 23 geometriciden bahsettiği ve burada ilk olarak Leodamantas'tan bahsettiği için Theatitos'tan biraz daha yaşlı, yani MÖ 415'ten önce doğmuş olmalı. Platon'un öğrencisi olduğu ve daha genç olduğu için MÖ 427 ile 415 yılları arasında doğmuş olmalı.

Platon, Leodamas'ın öğrencisine bir mektup şeklinde ortaya koyduğu analitik yönteme genel bir biçim verdi. Bu mantıksal kanıtlama yöntemi, ispatlamak istediğimiz teoremi art arda, sonuncusu bilinen bir dizi başka eşdeğerliğe dönüştürür. Daha sonra, tersi yolu izlersek, bilinen son teoremden kanıtlanabilir olana ulaşabiliriz.

Proclus'un son sözü, Geometri üzerine Elementler adlı bir kitap yazmış olan kişinin Leodamas'ın öğrencisi Bizanslı Leo olduğudur.

Proclus'un Commentary on Euclid adlı eseri içinde Leodamas hakkında iki referans vardır:

“	"Bu zamanda [Platon'un zamanında] ayrıca Thasos'lu Leodamas, Tarentumlu Archytas ve Atina'lı Theaetetus da yaşadı. [geometri] teoremlerinin sayısı artırıldı ve daha bilimsel bir düzene getirildi. Leodamas'tan daha genç olan Neoclides ve öğrencisi Leon birçok keşif ekledi."	„

“	"Platon'un bu yöntemi [analizi] Leodamas'a öğrettiği söylenir, Leodamas da onun aracılığıyla geometride birçok keşif yapmıştı."	„

Diogenes Laërtius'un Lives and Opinions of Eminent Philosophers, Kitap 3 (Platon) adlı kitabında:

“	"O [Platon], Thasoslu Leodamas'a problemleri analiz yoluyla çözme yöntemini açıklayan ilk kişiydi."	„

Kaynakça

• Sotiris Ch. Goudouvas, "Leodamas o Thasios, antik çağların unutulmuş büyük matematikçisi (Λεωδάμας ο Θάσιος, ο λησμονημένος μεγάλος μαθηματικός της αρχαιότητας)" Euclid II Magazine, cilt 82, Atina 2011
• Sotiris Ch. Goudouvas, "Geometric Routes (Γεωμετρικές Διαδρομές)", Korfiatis yayınları, Atina 2015
• "Antik Yunan Yazarlarının Her Şeyi (Άπαντα Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων)", Platon Diyalogları (Theatitos), Papirüs Yayınları, Atina 1975.
• Proclus the Lycaeus, "Öklid'in Elemanları I. kitap üzerine yorumlar (Σχόλια στο 1ο βιβλίο των Στοιχείων του Ευκλείδη)", Leipzig yayınları, 1894.
• Waterhouse, William C. "Leodamas of Thasos". Discussion List on the History of Mathematics. Erişim tarihi: 29 Ekim 2008. 
• Vlastos, Gregory (1988), "Elenchus and Mathematics: A Turning-Point in Plato's Philosophical Development", The American Journal of Philology, The Johns Hopkins University Press, 109 (3), ss. 362-396, JSTOR 294891 
• Heath T.L. A History of Greek Mathematics. Vol.1-2. New York, 1981.

İlave okumalar

• Zhmud, Leonid (Ağustos 1998), "Plato as "Architect of Science"" (PDF), Phronesis, Brill, 43 (3), ss. 211-244, JSTOR 4182589 
• Anthony, Ralls (1 Temmuz 1966), The Philosophical Quarterly, 16 (64), ss. 271-272, doi:10.2307/2218472 
• Thesleff, Holger (1990), "Theaitetos and Theodoros", ARCTOS - Acta Philologica Fennica, cilt 24, ss. 147-159, 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Ocak 2021