Chagas hastalığı
Chagas hastalığı ya da Amerika tripanozomiyazı, Trypanosoma cruzi adlı protozoanın neden olduğu tropikal bir paraziter hastalıktır.[1] Çoğunlukla öpücük böceği (Triyatomine) olarak bilinen böcekler aracılığıyla yayılır.[1] Belirtiler, enfeksiyonun seyri sırasında değişkenlik gösterir. Hastalığın ilk aşamasında tipik olarak herhangi bir belirti görülmez ya da aşağıdaki hafif belirtiler görülür: ateş, lenf düğümlerinde şişme, baş ağrısı ya da ısırık yerine mahsus şişlik.[1] Fertler 8–12 hafta sonra hastalığın kronik aşamasına girer ve hastaların %60-70’inde asla başka belirti görülmez.[2][3] Hastaların kalan %30-40’lık kısmında, enfeksiyonun ilk defa bulaşmasından 10 ila 30 yıl sonra başka belirtiler gelişir.[3] Bu belirtiler arasında hastaların %20 ila 30’unda görülen ve kalp yetmezliğine yol açan karıncık genişlemesi sayılabilir.[1] Ayrıca, hastaların %10’luk kesiminde megaözefagus ya da megakolon görülebilir.[1]
| Chagas hastalığı | |
|---|---|
 | |
| Giemsa boyalı Trypanosoma cruzi mikro fotoğrafı | |
| Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları, Parazitoloji  |
Hastalık ilk kez 1909'da Brezilyalı hekim Carlos Chagas tarafından tanımlanmış ve adını ondan almıştır.[4] Chagas hastalığı, ihmal edilmiş bir tropikal hastalık olarak sınıflandırılır.[5]
Sebepleri ve teşhis değiştir
T. cruzi insanlara ve diğer memelilere genellikle Triyatomine alt ailesine mensup kan emici (hematofaj) "öpücük böcekleri" (Triatoma infestans, Rhodnius prolixus, Triatoma dimidiata ve Panstrongylus megistus) aracılığıyla yayılır.[6] Bu böceklere farklı bölgelerde farklı adlar verilmiştir: Arjantin, Bolivya, Şili ve Paraguay’da vinchuca; Brezilya’da barbeiro; Kolombiya’da pito; Orta Amerika’da chinche ve Venezuela’da chipo. Bu hastalık kan nakli, organ nakli, parazit bulaşmış gıdaları yeme ve anneden fetüse bulaşma yoluyla da geçebilir.[1] Hastalık erken dönemde mikroskop kullanılarak kanda parazitin bulunmasıyla teşhis edilebilir.[3] Kronik hastalık ise kanda T. cruzi antikorunun bulunmasıyla teşhis edilir.[3]
Korunma ve tedavi değiştir
Hastalıktan çoğunlukla öpücük böceklerinin ortadan kaldırılması ve ısırmalarından sakınılmasıyla korunulur.[1] Diğer korunma yöntemleri arasında nakillerde kullanılan kanın taramadan geçirilmesi sayılabilir.[1] 2013 yılı itibarıyla henüz bir aşı geliştirilememiştir.[1] Enfeksiyonun erken döneminde tedavide benznidazol ya da nifurtimoks kullanılabilir.[1] Tedaviye erken başlanması durumunda neredeyse kesin tedavi sağlanır, ama Chagas hastalığına yakalanmanın üzerinden geçen zaman ne kadar uzarsa tedavi o kadar etkinliğini yitirir.[1] Bu tedavi kronik hastalıkta uygulandığında son aşama belirtilerini geciktirebilir ya da önleyebilir.[1] Benznidazol ve nifurtimoks, hastaların %40’a[1] varan kısmında cilt rahatsızlığı, beyin toksisitesi ve sindirim sistemi tahrişi gibi geçici yan etkilere yol açar.[2][7][8]
Epidemiyoloji değiştir
Özellikle Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika‘da 7 ila 8 milyon kişinin Chagas hastalağına yakalanmış olduğu tahmin edilmektedir.[1] 2006 yılı itibarıyla senede yaklaşık 12.500 kişinin ölümüne yol açmaktadır.[2] Hastalığa yakalananların çoğu fakirdir[2] ve çoğu da hastalığın kendilerine bulaştığının farkında değildir.[9] Büyük ölçekli nüfus hareketleri Chagas hastalığının görüldüğü alanları genişletmiş ve Avrupa ülkeleri ile Amerika Birleşik Devletleri de bu alanlara dahil olmuştur.[1] Hastalığın görülme sıklığının 2014 yılına kadar bu alanlarda arttığı gözlenmiştir.[10] Bu hastalık ilk olarak 1909 yılında hastalığa adını veren Carlos Chagas tarafından tanımlanmıştır.[1] 150’den fazla hayvanı etkilemektedir.[2]
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Chagas disease (American trypanosomiasis) Fact sheet N°340". World Health Organization. Mart 2013. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2014.
- ^ a b c d e Rassi A, Rassi A, Marin-Neto JA (Nisan 2010). "Chagas disease". Lancet. 375 (9723). ss. 1388-402. doi:10.1016/S0140-6736(10)60061-X. PMID 20399979.
- ^ a b c d Rassi A, Jr; Rassi, A; Marcondes de Rezende, J (Haziran 2012). "American trypanosomiasis (Chagas disease)". Infectious disease clinics of North America. 26 (2). ss. 275-91. doi:10.1016/j.idc.2012.03.002. PMID 22632639.
- ^ "Chagas disease (American trypanosomiasis)". World Health Organization. 17 Nisan 2019. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2020.
- ^ "Neglected Tropical Diseases". cdc.gov. 6 Haziran 2011. 4 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2014.
- ^ "DPDx – Trypanosomiasis, American. Fact Sheet". Centers for Disease Control (CDC). 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010.
- ^ Bern C, Montgomery SP, Herwaldt BL; ve diğerleri. (Kasım 2007). "Evaluation and treatment of chagas disease in the United States: a systematic review". JAMA. 298 (18). ss. 2171-81. doi:10.1001/jama.298.18.2171. PMID 18000201.
- ^ Rassi A, Dias JC, Marin-Neto JA, Rassi A (Nisan 2009). "Challenges and opportunities for primary, secondary, and tertiary prevention of Chagas' disease". Heart. 95 (7). ss. 524-34. doi:10.1136/hrt.2008.159624. PMID 19131444.
- ^ Capinera, John L., (Ed.) (2008). Encyclopedia of entomology (2nd ed. bas.). Dordrecht: Springer. s. 824. ISBN 9781402062421. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2015.
- ^ Bonney, KM (2014). "Chagas disease in the 21st Century: a public health success or an emerging threat?". Parasite. Cilt 21. s. 11. doi:10.1051/parasite/2014012. PMC 3952655 $2. PMID 24626257.
Dış bağlantılar değiştir
| Wikimedia Commons'ta Chagas disease ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Curlie'de Chagas disease (DMOZ tabanlı)
| Sınıflandırma | |
|---|---|
| Dış kaynaklar |