Vikipedi

İntramüsküler enjeksiyon

Kas içine tıbbi enjeksiyon

İntramüsküler enjeksiyon veya Kas içi enjeksiyon, herhangi bir sıvının vücuda kas üzerinden enjeksiyonudur. Tıp ve sağlıkta ilaçların parenteral uygulanmasına yönelik çeşitli yöntemlerden biridir. Kas içi enjeksiyon özellikle İntradermal enjeksiyon yani deri içi enjeksiyona oranla kan damarlarının daha büyük ve daha fazla sayıda olması ve daha hızlı emilim sağlaması nedeniyle tercih edilebilmektedir.

İntramüsküler enjeksiyon
kas içi enjeksiyon yoluyla aşı uygulanan bir çocuk.
Diğer adlarKas içi enjeksiyon
İntramüsküler enjeksiyon
ICD-10-PKS3E023
ICD-9-CM99.1
MeSHD007273
GPT96372

Kas içi enjeksiyonlar için sıklıkla kullanılan bölgeler arasında Deltoid ve kalça kası bulunmaktadır. Bebeklerde ise uyluğun Vastus lateralis kası kas içi enjeksiyon için yaygın olarak kullanılır. Enjeksiyonun uygulanmasından önce enjekte edilecek bölge temizlenmeli ardından enjeksiyon uygulanacak kişinin rahatsızlığını azaltmak için hızlı, dar bir hareketle uygulanmalıdır. Kas içine enjekte edilecek hacim, enjeksiyon bölgesine bağlı olarak genellikle 2-5 mililitre ile sınırlıdır. Enjeksiyon bölgesi seçilirken özellikle kişinin enfeksiyon belirtileri olan bölgesi veya kas atrofisi olan bir bölge seçilmemelidir. Ayrıca kas hastalığı veya pıhtılaşma sorunu olan kişilere kas içi enjeksiyon uygulanmamalıdır.

Kas içi enjeksiyon sonrasında genellikle enjeksiyon bölgesi ve çevresinde ağrı, kızarıklık, şişlik veya iltihaplanma oluşmaktadır. Bu tarz yan etkiler hafif olmaktadır ve genellikle birkaç gün içinde geçmektedir. Ancak nadiren de olsa kas içi enjeksiyon sonrasında kişilerde enjekte bölgenin etrafındaki sinirler zarar görebilir ve bu hastanın ağır ağrı ve felç kalma durumuna yol açabilmektedir. Uygun tekniklerin uygulanmaması kas içi enjeksiyon sonrasında Apse ve Kangren gibi sorunlara yol açabilir.

Uygulanma değiştir

İlaçların vücuda aktarılması sırasında kas içi enjeksiyon yaygın olarak kullanılır. İlacın kas içi enjeksiyon ile uygulanması sonucunda ilaç genellikle kan dolaşımınca hızlıca emilir.[1] İlaç, zaman içinde meydana gelen kastan hala emilmesi gerektiğinden %100 biyoyararlanılabilir olarak kabul edilmeyebilir.[2] Kas içi enjeksiyon, İntravenöz tedaviden daha az invaziftir ve ayrıca enjeksiyon alanı (kas ve damar) çok daha büyük olduğundan genellikle daha az zaman alır. Kas içine uygulanan ilaçlar aynı zamanda depo enjeksiyonları olarak da uygulanabilir, Böylece ilacın daha uzun bir süre boyunca yavaş ve sürekli salınmasını sağlar.[3] Kas içi enjeksiyonun dezavantajları genellikle teknik ve beceriye bağlı olsa bile ağrı, kaygı veya korku (özellikle çocuklarda) ve ayakta tedavide kullanımını sınırlayan bir takım zorluklar içermektedir.[4]

Aşılar, özellikle İnaktif aşılar, sıklıkla kas içi enjeksiyon yolu ile uygulanır.[5] Ancak kas içine enjekte edilen her aşıya karşılık, ilaç veya başka tedavi amacıyla 20 enjeksiyon yapıldığı tahmin edilmektedir.[5] Bunlar, antibiyotikler, antikor gibi ilaçları ve testosteron ve medroksiprogesteron gibi hormonsalları içerebilir.[4] Eğer şiddetli alerjik reaksiyon veya anafilaksi gerçekleşmesi durumunda, kişi adrenalini kas içine kendi kendine uygulamak için bir epinefrin otoenjektörü kullanabilir.[6]

Riskler ve Komplikasyonlar değiştir

 
Birden fazla kullanımı ve kazara yapılan enjeksiyonları önleyen emniyetli iğnelerin kullanılması sterilliği sağlar ve iğne batması yaralanmalarını önler.

Enjeksiyon sırasında derinin delinmesi gerektiğinden, enjeksiyondan önce enjekte bölge ve çevresinde herhangi bir bakteri varsa enfeksiyon kapma riski bulunmaktadır. Enjeksiyonun hazırlanmasında ve enjeksiyon bölgesinin uygulamadan önce sterilize edilmesinde uygun aseptik teknik kullanılarak bu risk en aza indirilir.[7] Kas içi enjeksiyon sonrasında enjeksiyon edilen ilacın türü ve miktarı kişide apse veya kangrene neden olabilmektedir. Enjeksiyon sırasında bir sinire veya kan damarına yanlışlıkla vurulursa sinir veya damar yaralanması riski de vardır. Ayrıca enjeksiyon için tek kullanımlık veya sterilize edilmiş ekipman kullanılmazsa, iğne batması yaralanması adı verilen sorun ve bunun sonucunda bulaşıcı hastalık bulaşma riski vardır.[4][7]

Bölge bazlı komplikasyonlar değiştir

Deltoid bölgesine enjeksiyon yapılması durumunda radyal sinir ve aksiller sinirlerde kasti olmayan hasara neden olabilir. Ayrıca nadiren de olsa enjeksiyon düzgün yapılmadığında omuz fonksiyon bozukluğu sorununa neden olabilir.[8] Deltoid bölgesi nezdinde en sık görülen komplikasyonlar enjekte bölge ve çevresinde ağrı, kızarıklık ve iltihaplanmadır. Bunlar sıklıkla hafiftir ve birkaç gün içinde geçmektedir.[9]

Dorsogluteal enjeksiyon bölgesi, daha yüksek cilt ve doku travması, kas fibrozu veya kontraktürü, hematom, sinir felci, felç ve apseler ve kangren gibi enfeksiyon riski ile ilişkilidir.[10] Ayrıca, gluteal kas içine enjeksiyon, siyatik sinire zarar verme riski oluşturur ve bu da ateş ağrısına veya yanma hissine neden olabilir. Siyatik sinir hasarı, bir kişinin ayağını etkilenen tarafta ve sinir tarafından kontrol edilen vücudun diğer kısımlarında hareket ettirme yeteneğini de etkileyebilir. Siyatik sinire verilen hasar, bunun yerine ventrogluteal bölge kullanılarak ve enjeksiyon için uygun bir iğne boyutu ve uzunluğu seçilerek önlenebilir.[11]

Uygulanma tekniği değiştir

 
Bir kişinin üst koluna şırınga ve iğne ile kas içi enjeksiyon yoluyla aşı yapılıyor.

Kas içi enjeksiyon, vücuttaki birden fazla bölgeye uygulanabilmektedir. Yaygın olarak deltoid, kalça kası, rektus femoris ve Vastus lateralis kasları tercih edilir.[10][12] Zedelenmiş, hassas, kırmızı, şişmiş, iltihaplı ve yaralı bölgeler enjeksiyon için uygun bulunmayan bölgelerdir.[13] Ayrıca ilaç ve miktarı seçilecek spesifik kası belirlemektedir.

Enjeksiyona başlamadan önce bölge antimikrobiyal ile temizlenir ve kuruması beklenir. Ardından cilde dik olacak şekilde 72 ile 90 derece arasında bir açıyla hızlı bir hareketle gerçekleştirilir. Enjekte eden kişi, ilacı yavaşça enjekte etmek için pistonu bastırırken bir eliyle de iğneyi sabitleyecektir. Ayrıca ilacın hızlı enjekte edilmesi hastada daha fazla rahatsızlığa neden olmaktadır. İlaç veya sıvı enjekte edildikten sonra İğne, takıldığı açıyla geri çekilir. Bunun sonucunda bir kanama meydana gelirse gazlı bezle hafif baskı uygulanabilir.[14] Enjeksiyondan sonra kaslara basınç uygulanması veya hafif masaj yapılması ağrı riskini azaltabilir.[15]

Aspirasyon değiştir

 
Kas içi enjeksiyon açısının diğer enjeksiyon türleri ile karşılaştırılması

Kanın bir kan damarına enjekte edilmesini dışlamak için aspire edilmesi, CDC, Kanada Halk Sağlığı Kurumu veya Norveç Halk Sağlığı Enstitüsü tarafından önerilmemektedir, çünkü enjeksiyon bölgeleri büyük kan damarları içermez ve aspirasyon daha fazla ağrıya neden olur.[16][17][18]

Danimarka Sağlık Kurumu tarafından, nadir görülen leke pıhtılaşması ve kanama riskini araştırmak amacıyla bir süreliğine COVID-19 aşıları için aspirasyon önerildi, ancak şuan böyle bir öneri bulunmamaktadır.[19][20]

Z-track yöntemi değiştir

Z-track yöntemi, ilacın deri altı dokuda takip edilmesini önleyen, ilacın kasta mühürlenmesini ve ilaçtan kaynaklanan tahrişin en aza indirilmesini sağlayan bir IM enjeksiyonu uygulama yöntemidir. Z-track tekniği kullanılarak, enjeksiyondan önce deri enjeksiyon bölgesinden yanal olarak çekilir; Daha sonra ilaç enjekte edilir, iğne çekilir ve cilt serbest bırakılır. Üstteki dokunun yeri değiştirilebiliyorsa bu yöntem kullanılabilir.[21]

Enjeksiyon bölgesi değiştir

Deltoid kasına enjeksiyon uygulanması durumunda, genellikle 2 ml'ye eşit veya daha az olan küçük hacimli enjeksiyonlar kullanılır. Kas içi aşıların çoğu bu bölge için uygundur.[10] Deltoid kasının küçük bir alan olmasından kaynaklı, tekrarlanan enjeksiyonlar bu bölgeye önerilmez, çünkü bu enjeksiyonların birbirinden ayrılmasını zorlaştırır.[10] Deltoid bölge, akromiyon işleminin alt kenarının yerini belirleyerek ve tabanı akromiyon işleminde ve orta noktası koltuk altı ile aynı hizada olacak şekilde baş aşağı üçgen oluşturan bölgeye enjekte edilerek bulunur.[13] Deltoid kasına genellikle 1 inç uzunluğa sahip bir iğne kullanılarak yapılır, ancak Genç insanlar veya çok zayıf yaşlı insanlar için 5⁄8 inç bir iğnede kullanılabilir.[9]

Kalça kası olarak da bilinen ventrogluteal bölgesine enjeksiyon uygulanması sırasında ise, 1 ml'den daha büyük hacimli enjeksiyonun uygulanmasını gerektiren enjeksiyonlar ve tahriş edici, viskoz veya yağlı olduğu bilinen ilaçlar için kullanılır. Ayrıca narkotik ilaçlar, antibiyotik, sakinleştirici ve antiemetiklerin uygulanmasında bu bölge tercih edilir.[10] Bu bölge ASIS ile iliak kanatı tarafından oluşturulan bir üçgen içinde el yardımı ile bulunur.[13] ventrogluteal bölgesi, deltoid kasına ve benzerine yapılan enjeksiyona göre daha az ağrı oluşturmaktadır.[15]

Vastus lateralis kası, 7 aydan küçük bebekler ve yürüyemeyen veya düşük kas tonusu kaybı olan kişiler için enjeksiyon yapılırken kullanılır.[10] Bölge, dokuz kare oluşturmak için ön uyluğun dikey ve yatay olarak üçte birine bölünmesiyle bulunur; Enjeksiyon ise dış orta kareye uygulanır.[10] Bu bölge aynı zamanda vastus lateralis kasının konumuna karşılık gelen dış uylukta kullanılan epinefrin otoenjektörleri için olağan uygulama alanıdır.[22]

Dorsogluteal bölgesi, ana kan damarlarına ve sinirlere yakın konumu ve aynı zamanda tutarsız yağ dokusu derinliğine sahip olması nedeniyle rutin olarak kullanılmayan bir bölgedir.[23] Bu bölgeye yapılan birçok enjeksiyon, kas içine doğru şekilde uygulanabilecek kadar derinin altına yeterince nüfuz etmez.[10][23] Mevcut kanıta dayalı uygulamalar bu bölgenin kullanılmamasını tavsiye etse de, çoğu sağlık hizmeti sağlayıcısı, genellikle alternatif enjeksiyon bölgeleri hakkında bilgi eksikliği nedeniyle hala bu bölgeyi kullanıyor.[24] Bu bölge kalçanın çapraz şekil verilerek dörde bölünmesi ve enjeksiyonun üst dış kadrandan yapılmasıyla bulunur. Bu bölgede kazara intravenöz uygulama olasılığının yüksek olması nedeniyle, enjeksiyondan önce şırınganın aspirasyonunun tavsiye edildiği tek intramüsküler enjeksiyon bölgesi burasıdır.[10] Bununla birlikte, herhangi bir kas içi enjeksiyon için güncelliğini yitirdiğini düşünen Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri tarafından aspirasyon önerilmemektedir.

Kas içi enjeksiyonların uygulanacağı yerler
 
İntramüsküler enjeksiyon için deltoid bölgeyi gösteren diyagram
 
İntramüsküler enjeksiyon için ventrogluteal ve rektus femoris bölgeleri
 
Bir yetişkinde Vastus lateralis uygulama alanı
 
Bir bebek veya küçük çocukta Vastus lateralis uygulama yeri

veterinerlikte değiştir

Hayvanlarda kas içi enjeksiyon için yaygın olarak kullanılan bölgeler arasında Quadriceps femoris, lumbodorsal kasları ve triseps kasları bulunur.[25]

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ Saxen, Mark A. (1 Ocak 2016), Dean, Jeffrey A. (Ed.), "Chapter 17 – Pharmacologic Management of Patient Behavior", McDonald and Avery's Dentistry for the Child and Adolescent (Tenth Edition) (İngilizce), St. Louis: Mosby, ss. 303-327, doi:10.1016/b978-0-323-28745-6.00017-x, ISBN 978-0-323-28745-6, 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Kasım 2020 
  2. ^ Spruill, William; Wade, William; DiPiro, Joseph T.; Blouin, Robert A.; Pruemer, Jane M. (5 Mart 2014). Concepts in clinical pharmacokinetics (Sixth bas.). Bethesda, MD: American Society of Health-System Pharmacists. ISBN 978-1-58528-387-3. 
  3. ^ Wright, Jeremy C.; Burgess, Diane J. (29 Ocak 2012). Long acting injections and implants. Springer. s. 114. ISBN 978-1-4614-0554-2. 
  4. ^ a b c Polania Gutierrez JJ, Munakomi S (January 2020). "Intramuscular Injection". StatPearls [Internet]. PMID 32310581. 8 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2023. 
  5. ^ a b Sisson, Helen (September 2015). "Aspirating during the intramuscular injection procedure: a systematic literature review" (PDF). Journal of Clinical Nursing. 24 (17–18): 2368-2375. doi:10.1111/jocn.12824. PMID 25871949. 2 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ekim 2023. 
  6. ^ Mylan Specialty L.P. "EPIPEN®- epinephrine injection, EPIPEN Jr®- epinephrine injection" (PDF). FDA Product Label. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Ocak 2014. 
  7. ^ a b Eckman, Margaret, (Ed.) (9 Ekim 2015). Lippincott Nursing Procedures (Seventh bas.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-1-4698-5303-1. 
  8. ^ Cook, Ian F (4 Mayıs 2015). "Best vaccination practice and medically attended injection site events following deltoid intramuscular injection". Human Vaccines & Immunotherapeutics. 11 (5): 1184-1191. doi:10.1080/21645515.2015.1017694. PMC 4514326 $2. PMID 25868476. 
  9. ^ a b Martín Arias, L.H.; Sanz Fadrique, R.; Sáinz Gil, M.; Salgueiro-Vazquez, M.E. (September 2017). "Risk of bursitis and other injuries and dysfunctions of the shoulder following vaccinations". Vaccine. 35 (37): 4870-4876. doi:10.1016/j.vaccine.2017.07.055. PMID 28774564. 
  10. ^ a b c d e f g h i The Joanna Briggs Institute. Recommended Practice. Injection: Intramuscular. The Joanna Briggs Institute EBP Database, from the JBI@Ovid database, published 2019; JBI2138. Accessed on 12 September 2020.
  11. ^ Jung Kim, Hyun; Hyun Park, Sang (August 2014). "Sciatic nerve injection injury". Journal of International Medical Research. 42 (4): 887-897. doi:10.1177/0300060514531924. PMID 24920643. 
  12. ^ Bolger, Gordon T. (1 Ocak 2018), "Routes of Drug Administration", Reference Module in Biomedical Sciences (İngilizce), Elsevier, doi:10.1016/b978-0-12-801238-3.11099-2, ISBN 978-0-12-801238-3, 11 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Kasım 2020 
  13. ^ a b c Taylor, Carol (2011). Fundamentals of nursing: the art and science of nursing care (7. bas.). Philadelphia: Wolters Kluwer Health and Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-9383-4. 
  14. ^ Lynn, Pamela; Taylor, Carol (2019). Lippincott photo atlas of medication administration (Sixth bas.). Philadelphia, PA: Wolters Kluwer. ss. 39-40. ISBN 978-1-9751-2136-5. 
  15. ^ a b Şanlialp Zeyrek, Arife; Takmak, Şenay; Kurban, Nevin Kuzu; Arslan, Sümeyye (December 2019). "Systematic review and meta‐analysis: Physical‐procedural interventions used to reduce pain during intramuscular injections in adults". Journal of Advanced Nursing. 75 (12): 3346-3361. doi:10.1111/jan.14183. PMID 31452229. 
  16. ^ JoEllen Wolicki; Elaine Miller (25 Eylül 2019). "Vaccine Administration". The Pinkbook (İngilizce). CDC. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2020. Aspiration is not recommended before administering a vaccine. 
  17. ^ "Vaccine administration practices: Canadian Immunization Guide". Public Health Agency of Canada. 2 Aralık 2020. 3 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. Aspiration before injection of vaccine is not recommended, as there are no large blood vessels at the recommended immunization sites and not aspirating before injection has been demonstrated to reduce pain. 
  18. ^ "Praktisk info om vaksinasjon". Folkehelseinstituttet (Norveççe). 9 Nisan 2008. 5 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. However, it is not recommended to aspirate before intramuscular and subcutaneous vaccine injection provided that the vaccine is placed in the appropriate place … does not involve the risk of injecting intravenously because there are no large blood vessels in these sites. Aspiration can cause the vaccination to be more painful because it takes longer to give the vaccine 
  19. ^ "Covid-19 vacciner skal gives med aspiration før injektion". Politik og nyheder, DSR (Danca). 20 Mart 2021. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. The Danish Health and Medicines Authority's guidelines have long recommended this, and now the Statens Serum Institut is following suit. 
  20. ^ name. "Intramuskulær injektion på børn og voksne". Statens Serum Institut (Danca). 24 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023. It has previously been recommended to aspirate before injection with Covid-19 vaccines in relation to investigation of a possible connection between injection with Vaxzevria® and the occurrence of rare and serious side effects. However, this is no longer a recommendation and Covid-19 vaccines can be injected without prior aspiration. 
  21. ^ Doyle, Glynda Rees; McCutcheon, Jodie Anita (2015). "7.4 Intramuscular Injections". Clinical Procedures for Safer Patient Care (İngilizce). BCcampus. 
  22. ^ "Epinephrine Injection". MedlinePlus. 9 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Last revised 03/15/2017
  23. ^ a b Zimmermann, Polly Gerber (February 2010). "Revisiting IM Injections". American Journal of Nursing. 110 (2): 60-61. doi:10.1097/01.NAJ.0000368058.72729.c6. PMID 20107407. 
  24. ^ Cocoman, Angela; Murray, John (October 2010). "Recognizing the evidence and changing practice on injection sites". British Journal of Nursing. 19 (18): 1170-1174. doi:10.12968/bjon.2010.19.18.79050. PMID 20948472. 
  25. ^ "SOP: Injections in Dogs and Cats" (PDF). Virginia Tech. 12 Aralık 2017. 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İntramüsküler_enjeksiyon&oldid=32570280" sayfasından alınmıştır