Vikipedi

Müşfik diktatörlük: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Aybeg (mesaj | katkılar)
Devriyeler
47.388 değişiklik
17. satır:
Asker kökenli olduğu, olağanüstü yetkilerle donatılmış bir tek parti rejiminin başında ölümüne dek iktidarda kaldığı için bazen müşfik bir diktatör olarak anılan [[Mustafa Kemal Atatürk]]<ref>{{kitap kaynağı |başlık= Academic American Encyclopedia|soyadı= |ad= |yazarbağı= |yıl= 1980|yayıncı= Aretê Publishing Company|yer= |isbn= 0933880006|sayfa= 346|sayfalar=|erişimtarihi=29 Mayıs 2020 |url=https://books.google.com.tr/books?id=A5UJAAAAIAAJ&q=Benevolent+dictatorship+ataturk&dq=Benevolent+dictatorship+ataturk&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwinmdWu2dnpAhVszqYKHVOZBwsQ6AEIYjAH}}</ref><ref>{{kitap kaynağı |başlık= Cengage Advantage Books: World History: Since 1500: The Age of Global Integration|soyadı= Upshur|ad= Jiu-Hwa L.|yazarbağı= |yıl= 2012|yayıncı= Cengage Learning|yer= |isbn= 1111345139|sayfa= 795|sayfalar=|erişimtarihi=29 Mayıs 2020 |url=https://books.google.com.tr/books?id=v_vprG86YWEC&pg=PA795&dq=Benevolent+dictatorship&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwinmdWu2dnpAhVszqYKHVOZBwsQ6AEIOzAC#v=onepage&q=Benevolent%20dictatorship%20ataturk&f=false}}</ref><ref>{{kitap kaynağı |başlık= From Islam to Christ: One Woman's Path Through the Riddles of God|soyadı= Little|ad= Derya|yazarbağı= |yıl= 2017|yayıncı= Ignatius Press|yer= |isbn= 1681497700|sayfa= |sayfalar=|erişimtarihi=29 Mayıs 2020 |url=https://books.google.com.tr/books?id=0nEuDwAAQBAJ&pg=PT20&lpg=PT20&dq=turkey+remained+a+benevolent+dictatorship+under&source=bl&ots=9aIH3WqNZt&sig=ACfU3U1t4iMFEtdx8UQmpnVoRqUCJQo-mQ&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj5x9LU29npAhXDmFwKHZM9BToQ6AEwCXoECAkQAQ#v=onepage&q=turkey%20remained%20a%20benevolent%20dictatorship%20under&f=false}}</ref><ref>{{kitap kaynağı |başlık= Atatürk on Screen: Documentary Film and the Making of a Leader|soyadı= Dinç|ad= Enis|yazarbağı= |yıl= 2020|yayıncı= Bloomsbury Publishing|yer= |isbn= 0755602048|sayfa= |sayfalar=|erişimtarihi=29 Mayıs 2020 |url=https://books.google.com.tr/books?id=qkzODwAAQBAJ&pg=PT181&dq=Benevolent+dictatorship+ataturk&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwinmdWu2dnpAhVszqYKHVOZBwsQ6AEIKDAA#v=onepage&q=Benevolent%20dictatorship%20ataturk&f=false}}</ref><ref>{{web kaynağı |başlık=Benevolent Dictator? Thinking About MK Atatürk |url=http://turkeyfile.blogspot.com/2009/10/benevolent-dictator.html |eser=Turkey File |tarih=19 Ekim 2009 |erişimtarihi=27 Eylül 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20151009031936/http://turkeyfile.blogspot.com/2009/10/benevolent-dictator.html |arşivtarihi=9 Ekim 2015 |ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{kitap kaynağı |başlık= Foreign Service Journal|soyadı= |ad= |yazarbağı= |yıl= 1971|yayıncı=
American Foreign Service Association
|yer= |isbn= |sayfa= 49|sayfalar=|erişimtarihi=29 Mayıs 2020 |url=https://books.google.com.tr/books?id=y_cuAAAAMAAJ&q=Benevolent+dictatorship+atat%C3%BCrk&dq=Benevolent+dictatorship+atat%C3%BCrk&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiFgNHx3tnpAhUCwMQBHc2yCqo4FBDoAQgnMAA}}</ref>, 1919'dan 1923'e dek [[Türk Kurtuluş Savaşı]]'nda ettiği önderlik ve 1923'ten 1938'e dek süren Cumhurbaşkanlığı süresince, eski [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] toprakları üzerindeki yabancı etkisini ortadan kaldırmışkaldırdı, günümüzdeki [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]]'ni de kurarak ülkesinde hayranlıkla bakılan bir figüre dönüşmüştürdönüştü.<ref>{{Web kaynağı |url=http://thepolicywire.com/lee-kuan-yew-the-curious-legacies-of-benevolent-dictators/ |başlık=Lee Kuan Yew & The Curious Legacies of "Benevolent Dictators" |tarih=27 Mart 2015 |yazar=Eric Watson |eser=The Policy Wire |erişimtarihi=27 Kasım 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20151208123234/http://thepolicywire.com/lee-kuan-yew-the-curious-legacies-of-benevolent-dictators/ |arşivtarihi=8 Aralık 2015 |ölüurl=hayır|ölüurl=evet}}</ref> [[Atatürk Devrimleri]], kadınlara seçme ve seçilme hakkı vermiştanıdı, [[Türkiye'de toprak reformu|toprak reformuaşar]]ı yaparakkaldırarak köylüleriköylülerin ağırüzerindeki [[aşar]]vergi vergilerindenyükünü kurtarmışazalttı, aristokrasi ve teokrasiyi kaldırmış,kaldırdı; [[Türkiye'de laiklik|Türkiye'de laikliğin]], Türk dili ve eğitiminin modernleşmesinin ve [[şeriat]] hukuku yerine [[Batı dünyası|Batı]] usulü bir hukukun yerleşmesini sağlamıştırsağladı.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.columbia.edu/~sss31/Turkiye/ata/hayati.html |başlık=Mustafa Kemal Atatürk |eser=columbia.edu |erişimtarihi=27 Kasım 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20151109083247/http://www.columbia.edu/~sss31/Turkiye/ata/hayati.html |arşivtarihi=9 Kasım 2015 |ölüurl=hayır}}</ref>
 
Atatürk,Devrimler iktidarıtutucu süresinceasker Türkiye'yi demokratikleştirmek için çalışmalarda bulunmuştu, bu sebeple diğerve müşfiksivillerin diktatörlerdentepkisini ayrılıyorduçekti. Millî Mücadele'yi başlatan beş kişilik kadronun Mustafa Kemal Paşa dışındaki dört üyesi (Rauf Bey, Kazım Karabekir Paşa, Refet Paşa ve Ali Fuat Paşa) muhalefete geçerek Atatürk'ün izniyle bu amaca yönelik [[Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası]]'nı kurdular. 1925 Mart'ında çıkan [[Şeyh Said İsyanı|Genç Hâdisesi (Şeyh Sait İsyanı, Doğu İsyanı)]] üzerine sıkıyönetim ilan edilerek [[Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası]] kapatıldı. Bunun üzerine [[İzmir Suikastı]] gerçekleşmiştirgerçekleşti.{{Kaynak belirt}}
 
1927'de kabul edilen [[Cumhuriyet Halk Fırkası]] Tüzüğü ile Atatürk partinin "değişmez genel başkanı" ilan edildi ve milletvekili adaylarını seçme yetkisi, kaydı, hayatı boyunca kendisine tanındı. 15-20 Ekim 1927 tarihleri arasında Ankara'da toplanan [[Cumhuriyet Halk Fırkası|CHF]] ikinci kurultayında Kurtuluş Savaşı'nı ve Cumhuriyet'in kuruluşunu anlatan [[Nutuk (eser)|Nutuk]]'u (Söylev) okudu.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.chp.org.tr/index.php?module=content&page_id=456 |başlık=CHP Kurultayları |erişimtarihi=14 Ekim 2005 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20051014193056/https://www.chp.org.tr/index.php?module=content&page_id=456 |arşivtarihi=14 Ekim 2005 |ölüurl=evet}}</ref> Kurtuluş Savaşı'nın GaziAtatürk'ninün bakış açısıyla anlatımını içeren Nutuk, Türkiye Cumhuriyeti'nin Millî Mücadele'ye ilişkin resmî görüşünün esasını oluşturur ve Millî Mücadele'yi Mustafa Kemal Paşa ile birlikte başlatan ve yürüten askerî ve siyasi şeflere karşı (Rauf, Karabekir, Refet Bele, Mersinli Cemal Paşa, Cafer Tayyar Eğilmez, "Sakallı" Nurettin Paşa, Celalettin Arif Bey vb.) bir tartışma konusu niteliği de taşır.<ref>Söylev ve Demeçler, Uludağ Üniversitesi Yayınları, 2007</ref> Atatürk 1927 yılında askerlikten [[Müşîr]] (Mareşal) rütbesiyle emekli oldu.
 
12 Ağustos 1930'da [[İsmet İnönü|İsmet Paşa]]'nın hükûmetine alternatifleri sunmak amacıyla çok partili demokratik hayata kavuşmak için Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın yakın arkadaşı [[Ali Fethi Okyar|Fethi Bey]] (Okyar)'e [[Serbest Cumhuriyet Fırkası]]'nı kurdurarak kız kardeşi [[Makbule Atadan|Makbule Hanım]] (Boysan, Atadan),<ref>Koçak, Cemil. ''Belgelerle iktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası: tarih yazımında Serbest Cumhuriyet Fırkası'' (2006), İletişim Yayınları, s. 197</ref> çocukluk ve okul arkadaşı [[Nuri Conker|Nuri Bey]] (Conker)'leri de üye yaptırdı. Ancak 17 Kasım 1930'da gericilerin partiyi kullanmaları korkusu<ref>Mavioğlu, E. (30 Mart 2004). [http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=111374 "Türkiye'de Sol Nerede?...(01)"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090528202756/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=111374 |tarih=28 Mayıs 2009 }} 25 Nisan 2011 tarihinde erişildi, paragraf 14</ref> ve partinin Mustafa Kemal'i hedef almasından<ref>Çavdar, T. (1995). "''Serbest Fırka''", Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 8. s. 2058. İletişim Yayınları, İstanbul</ref> dolayı Fethi Bey partiyi feshetti.
 
Bu demokrasi denemesinden biraz önce, Atatürk ordunun siyasete müdahale etmesinin demokrasiye zarar verebileceğini düşünerek Askerî Ceza Kanunu'nu (22 Mayıs 1930 tarih ve 1632 sayılı kanun) meclisten geçirdi. Bu kanunun 148. maddesine ordu mensubunun siyasi toplantılar ve gösterilere katılmasını, siyasi partiye üyesi olmasını, siyasi maksatlarla şifahi telkinlerde bulunmasını, siyasi makale yazmasını ve siyasi nutuk söylemesini yasaklananyasaklayan hükmü koydurdu. [[Menemen Olayı]] bunun üzerine gerçekleşmiş ve onun ardından sıkıyönetim ilan edilmiştir.{{Kaynak belirt}}
 
Türkiye'deki tek parti rejimi, Atatürk'ün ardından Cumhurbaşkanı olan [[İsmet İnönü]]'nün iktidarı sırasında, 19461945'date [[DemokratMillî PartiKalkınma (1946)|Demokrat PartiPartisi]]nin kurulması ve onların da 1950 seçimini kazanması suretiylekurulmasıyla sonlanmıştırsonlandı.{{Kaynak belirt}}
 
=== Josip Broz Tito (1953-1980) ===
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Müşfik_diktatörlük" sayfasından alınmıştır