Filibe Sinagogu: Revizyonlar arasındaki fark

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 10.37, 30 Mayıs 2021 tarihindeki hâli

Zion Plovdiv Sinagogu, Bulgaristan'ın Filibe şehrinde bulunan bir sinagogdur. Bu sinagog, Bulgaristan'da (Sofya Sinagogu ile birlikte) günümüzde de hizmet vermekte olan 2 sinagogdan biridir.

Tarihi

Arkeolojik araştırmalara göre, eski Filippopolis'te, MS 3. yüzyılın ilk yarısında İmparator Alexander Severus'un saltanatına tarihlenen bir Sinagog inşa edildi.^[1] Bunu, sonuncusu 5. yüzyılın başından itibaren (M. Martinova) gerçekleştirilmiş birkaç tadilat izledi.^[2] 1360 yılında şehir Türkler tarafından fethedilince, 1492'de Aragon'dan göç eden bazı Yahudiler, Filipopolis'e yerleşerek 1540 yılında ayakta olan ancak günümüze ulaşamayan "K. K. Aragon" adlı bir sinagog inşa ettiler. 1892'de^[3] Bulgaristan'ın 1878'de Osmanlı egemenliğinden çıkışının ardından, inşa edilecek ilk sinagoglardan biri Filibe'deki (Zion) Sinagogu idi. Türk yönetimi sırasında Orta Mezar adlı büyük bir Yahudi mahallesindeki küçük bir avlunun kalıntılarına inşa edilmiştir. Sefarad sinagogunun konumu günümüzde Çar Kaloyan Caddesi 13 olarak adlandırılmaktadır. İkinci Dünya Savaşı'ndan önce Yahudi mahallesi 7000 kişilik bir nüfusa sahipti.^[4] Sinagog, Balkanlar'daki "Osmanlı tarzı" olarak adlandırılan sinagogların en iyi korunmuş örneklerinden biridir. Yazar Ruth E. Gruber'e göre, iç mekanı "gizli bir hazine ... muhteşem, eğer ilerlerseniz, renk cümbüşü." idi. Zengin bir şekilde boyanmış kubbeye sahip tavanın ortasında zarif bir Venedik cam avize asılıdır. Tüm yüzeyler, bir zamanlar parlak yeşiller ve mavilerle hazırlanmış, Mağribi tarzı ayrıntılı geometrik tasarımlarla kaplanmıştır. Tevrat parşömenleri yaldızlı Aron-ha-Kodesh'te saklanır.^[5]

1904'te Yahudi cemaati üç sinagoga daha sahipti: Sinagogdaki mermer bir levha üzerindeki yazıta göre 1710'da inşa edilen Yeşurun; 1880'de inşa edilen Ahabat-Şalom; 1882'de Yahudiler Türk-Rus Savaşı sırasında kaçtığı sırada (1877-1878) Karlovo'dan göçmenler tarafından kurulan Shebeim Aimim veya Mafiriirim.^[6]

Hahamlar

On sekizinci yüzyılın sonundan bu yana, şehrin baş hahamları şunlar olmuştur:

Abraham Sidi (Zedner'e göre, l. c. p. 397, "Sa'id"; 1790-1810);
Yahuda Sidi (1810–12);
Abraham ibn Aroglio (1812–19);
Abraham Ventura (1823–29);
Moses ha-Levi (1830–32);
Jacob Finzi (1832–33);
Hayyim ibn Aroglio (1833–57);
Moses Behmoiras (1857–76); Hayyim Meborah (1876-92);
1892'den sonra görevi devralan Ezra Benaroyo^[7]
Shmuel Behar^[8]

Mirası

2020'li yıllarda Bulgaristan'daki Yahudi cemaati Holokost, yıllarca süren komünizm nedeniyle yerel Yahudi nüfusunun laikliği ve ardından Aliyah (İsrail'e Yahudi göçü) nedeniyle çok küçüktür (1994'te 863).^[4]

1994'te sinagog çoğunlukla pasifti,^[4] ancak topluluk yeniden büyümeye başlamıştır.^[9] 2003 yılında sinagog restore edildi. Şehrin belediye başkanı, ABD ve İsrail'in Bulgaristan büyükelçileri açılış töreninde hazır bulundu. 19. yüzyıl Zion Sinagogu'nun restorasyonu için fon ABD Yurtdışındaki Amerika Mirasını Koruma Komisyonu (26.000 ABD Doları)^[10] ve Londra merkezli Hanadiv Hayırsever Vakfı tarafından toplandı.^[11]

Filibe Sinagogu cuma gecesi ayinlerinde ve Dini Bayramlarda açıktır. Zion sinagogu, yalnızca tapınağın web sitesinden yapılan önceden planlanmış bir ziyaretten sonra gün boyunca misafirler için kullanılabilir. Sinagog, şehrin kültür ve eğitim programıyla bağlantılı çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır.^[12]

Şehirdeki ve bölgedeki Yahudi yaşamı hakkında kalıcı bir sergi oluşturulması ve Filibe ve Bulgaristan'daki topluluktan farklı nesneler ve hikayeler sunması planlanmaktadır.^[12]