Lut Gölü: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Otorite kontrolü şablonu eklendi |
İçerik genişletildi + Ref. ekleme + |
||
1. satır:
{{Diğer anlamı|Ölü Deniz}}
{{Hakkında|geolojik bir su hacmi|Yerleşim yeri|Ölüdeniz, Fethiye}}
'''Ölü Deniz''' ({{İbranice ses|יָם הַמֶּלַח|He-Dead Sea.ogg|Yam ha-Melāh|bağ=yes}}, {{abbr|''lit.''|literal çeviri}} "'''Tuz Denizi'''"; {{dil|ar|البحر الميت}}, {{ses|ArDeadSea.ogg|''Al-Bahr al-Mayyit''|yardım=h}}, ''Buhairat'',<ref>{{kitap kaynağı |yazar=[[Moshe Sharon]] |başlık= Bani Na'im: Maqam an-Nabi Lut |work=[[Corpus Inscriptionum Arabicarum Palaestinae]] (CIAP) |cilt= İki: B-C |s=15 |yayımcı= Brill |konum= Leiden-Boston-Köln |yıl=1999 |isbn= 978-90-04-11083-0 |url= https://books.google.com/books?id=EPFDU8POrXIC&q=Brekke |erişim-tarihi=23 Şubat 2021 |dil=en-us}}</ref> ''Bahret'', veya ''Birket Lut'',<ref>{{kitap kaynağı |başlık=Dead Sea: Israel and Jordan |çalışma= Library of Congress: Subject Headings |basım=14'üncü |cilt=1: A-E |s=1163 |yayımcı= Cataloging Distribution Service, Library of Congress |konum=Washington, D.C. |yıl= 1991 |issn=1048-9711 |url=https://books.google.com/books?id=eCzC6pfXfJIC&pg=PA1163 |erişim-tarihi=23 Şubat 2021 |dil=en-us}}</ref> ''lit.'' "'''Lut Gölü/Denizi'''"), doğuda [[Ürdün]], batıda [[İsrail]] ve [[Batı Şeria]] ile sınırlanmış bir [[tuz gölü]]dür. [[Ürdün Rift Vadisi]]'nde yer almaktadır ve ana kolu [[Şeria Nehri|Ürdün Nehri]]'dir.
Yüzeyi ve kıyıları, [[Dünya|Yeryüzü]]'nün en düşük rakımlı deniz seviyesinden 430.5 metre daha altındadır. 304 metre derinlikte, dünyanın en derin {{dab|hipersalin gölü|en|Hypersaline lake|dikey-hiza=sup}}dür. 342 g/kg tuzluluk oranı ile dünyanın en tuzlu su kütlelerinden biridir - okyanusa göre 9.6 kat tuzlu - ve yüzmeyi deneyen kişileri havaya kaldıracak kadar, 1.24 kg/L yoğunluğa sahiptir. {{'}}''Ölü Deniz''{{'}} denilmesinin sebebi, [[Deniz suyu|sudaki yüksek tuz oranının]], [[bitki]]lerin ve [[hayvan]]ların gelişebilmesi için fazla sert bir ortam yarattığından hiç bir yaşama ev sahipliği yapmayaşındandır.
600 km<sup>2</sup> civarında bir alanı kaplayan Lut Gölü'nün tabanı, su derinliği çok fazla olmasa da (yaklaşık 376 metre), göl seviyesi deniz seviyesinden 420 metre aşağıdadır. Bu büyük tuzlu göl, karşılıklı uzak noktalarından 80 km/18 km genişliktedir. Su seviyesindeki çekilme eski zamanlarda yılda ortalama 18 cm iken, bugün bu değer [[İsrail]] ve [[Ürdün]]'ün artan içme suyu ihtiyacı nedeniyle, yıllık 50 cm civarına yükselmiştir. Lut Gölü %28 ile %33 arasında değişen tuz oranıyla (Akdeniz %3) [[Antarktika]]'daki [[Don Juan Gölü]] (%40'ın üzerinde) ve [[Asal Gölü]]'nden (%35) sonra dünyadaki en tuzlu üçüncü göldür.
[[Dosya:STS028-96-65.jpg|170px|küçükresim|Lut Gölü'nden bir görünüm]]▼
Çevreciler, Lut Gölü'nün yok olmaya başladığı yönünde uyarılar vermektedirler. Gölün iki yakasındaki Ürdün ve [[İsrail]]'in bromür endüstrisinin buna neden olduğunu ileri sürülür. Ancak daha çok İsrail'deki fabrikalar yüzünden temiz su sıkıntısı çekilmektedir. Oluklar endişe verici boyutlara ulaşmıştır. Fabrikaların kirli atık boşaltımı ayrıca zarar veren faktörlerin başında yer alır.▼
▲Gölde bazı dengesizliklerin işaretleri görülmektedir: su altındaki bazı asfalt parçaları su yüzeyine çıkmaktadır. Geçmiş zamanlarda bu parçalar toplanır, kurutulur ve ısınmak için kullanılırdı. Çevreciler, Lut Gölü'nün yok olmaya başladığı yönünde uyarılar vermektedirler. Gölün iki yakasındaki Ürdün ve [[İsrail]]'in bromür endüstrisinin buna neden olduğunu ileri sürülür. Ancak daha çok İsrail'deki fabrikalar yüzünden temiz su sıkıntısı çekilmektedir. Oluklar endişe verici boyutlara ulaşmıştır. Fabrikaların kirli atık boşaltımı ayrıca zarar veren faktörlerin başında yer alır. Küresel ısınma sonucu olarak, Lut Gölü kuruma tehlikesi altındadır.{{kb}}
==
[[Dosya:Dead sea ecological disaster 1960 - 2007.gif|küçükresim|sağ|Lut Gölü'nün azalan su seviyesi]]
Ölüdeniz, Ürdün Rift Vadisi'nde bulunan bir endorheic gölüdür. Lut gölünü oluşturan fay Afrika Levhası ve Arap Levhası arasındaki tektonik plaka sınırı boyunca yer alır. Levha yanal hareket yapar. Türkiye'de Doğu Anadolu fay zonu ve Sina bölgesinin güney ucu Kızıl Deniz'deki Rift Vadisi'nin kuzey ucu arasında çalışır.
| |||