Çelişki: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
eklemeler |
yoruma giren kısımlar |
||
1. satır:
[[Dosya:Square of opposition, set diagrams.svg|küçük|Aristo mantığındaki temel kategorik ifadeler arasındaki çelişki durumları.]]
[[Klasik mantık]]ta, '''çelişki''' bir ya da daha fazla [[önerme]] arasında uyumsuzluk olması durumudur. Çelişkili iki önerme birlikte değerlendirildiğinde genellikle birbiriyle zıt olan iki [[Sonuç (mantık)|mantıksal sonuç]] ortaya çıkar. Bu konuda [[Aristo]]'nun ''çelişmezlik kanunu''<nowiki/>'na göre "Aynı şey, aynı zamanda, aynı açıdan, aynı nesneye hem dahil hem de dahil olmayan olamaz"<ref name="horn">{{Web kaynağı | soyadı1 = Horn | ad1 = Laurence R. | başlık = Contradiction | url = https://plato.stanford.edu/archives/win2018/entries/contradiction/ | tarih = 28 Haziran 2006 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190318044934/https://plato.stanford.edu/archives/win2018/entries/contradiction/ | arşivtarihi = 18 Mart 2019 | erişimtarihi = 8 Haziran 2020 | ölüurl =evet}}</ref>
Ancak, çelişki olmasına rağmen çelişkinin bizzat kendisinin değişimi tetiklediği, dönüşümü doğurduğu dolayısıyla asıl evrensel oluşumları temsil eden durumun çelişmezlik değil çelişkinin olduğunu öne süren yaklaşımlar da vardır. [[Diyalektik mantık|Diyalektik Mantık]] ile hareket eden [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|F. Hegel]], [[Karl Marx|K. Marx]], [[Vladimir Lenin|V. Lenin]], [[Mao Zedong]] gibi düşünürler çelişki doğuran karşıt durumların aynı anda bir arada olduğunu bunların arasındaki gerilimin, değişime hatta dönüşüme yol açtığını savundular. Özellikle Marx geleneğindeki düşünürler, toplum içinde ekonomik farkların yarattığı karşıt sınıfların ''burjuva sınıfı'' ve ''işçi ve emekçi sınıfı''<nowiki/>'nın aynı anda bir arada bulunabildiklerini ve bu sınıflar arasında hem bir gerilim hem de bir mücadelenin olduğunu, bu mücadelenin karşıtların birbirini değiştirme ve dönüştümesinde önemli bir rolü oynadığını savunmuşlardır. Mao, binlerce yıldır Çin kültüründe derinlemesine bilinen ve uygulaması olan [[Yin ile yang|Yin ve Yang]] kuramının kendi kültürünün bir parçası olması avantajıyla ''Çelişkiler Üzerine'' (1937) adlı eserinde rahatlıkla "Tüm varlıklar çelişkilerin sonucu olarak ürerler" demiştir.
8. satır:
Farklı olarak çelişki kavramı, resmi mantık sistemlerinin her biri için aynı anlama gelmektedir. Çelişki, bir önermenin doğru halinin, aynı ortam geçerli iken ikinci defa önerildiği bir durumda, yerine negatif biçiminin doğru bulunması ile ortaya çıkar. Mantık tekniğinin yeniden gözden geçirilmesi adına bir koşul olarak kabul edilebilir. Boolean cebirinde ve özellikle analitik felsefe geleneğinde kullanılan etkisiz ikileme (idempotency) ilkesi, çelişkinin var olup olmadığını hatırlatmak için bir gereçtir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = LAWS AND THEOREMS OF BOOLEAN ALGEBRA | url = https://www.seas.upenn.edu/~ese170/handouts/Theorems.html | arşivurl = https://web.archive.org/web/20121231114237/https://www.seas.upenn.edu/~ese170/handouts/Theorems.html | arşivtarihi = 31 Aralık 2012 | erişimtarihi = 8 Ağustos 2020 | ölüurl =hayır}}</ref>
== Ka
== Kaynakça ==
| |||