Vikipedi

Çing Hanedanı: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
→‎top: düzeltme AWB ile
Değişiklik özeti yok
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
98. satır:
}}
'''Çing Hanedanı''' ({{Çince|c=清朝|p=Qīng Cháo}}; [[Mançu]]: daicing gurun; anlamı: Büyük Sing Devleti), 1644-1911 yılları arasında [[Çin]]'de hüküm sürmüş hanedandır. Kurucusu, Çin'in kuzeydoğusunda yaşayan [[Mançu]]ların '''Aisin Gioro''' klanıdır; bu nedenle '''Mançu Hanedanı''' olarak da adlandırılır. [[Çin]]'in son imparatorluk hanedanıdır.
[[Dosya:Territories of Dynasties in China.gif|thumb|sol|350px|Çin'de çeşitli hanedanlıkların günümüze kadar yönettiği toprakların yaklaşık sınırları]]
[[19. yüzyıl]]; [[ipek]] ve [[çay]] gibi ürünler satın almak isteyen Batılı ülkelerin etki alanlarına giren Çin'in [[imparatorluk]] otoritesinin zayıflamaya başladığı dönemdir. Qing Hanedanı; [[Batı dünyası|Batı]]'ya açılmayı önce reddetmiş, ancak [[teknoloji]]k açıdan zayıf olduğu bir dizi savaşı kaybettikten sonra uluslararası ticarete kapılarını açmak zorunda kalmıştır. Hanedanlığa olan güven sarsılınca, [[1850]]'de hem [[Hristiyanlık]]tan hem de [[Konfüçyüsçülük]]ten öğeler taşıyan [[Taiping Ayaklanması]] başlamıştır. Sosyal bir devrim niteliği taşıyan hareket; [[toprak ağalığı]]nı kaldırmış ve eşitlikçi bir çizgi takip etmeye çalışmıştır. Ama liderleri kendi aralarında anlaşamayınca hareket zayıflamış ve [[1864]]'te Mançular tarafından bastırılmıştır.<ref name="ALMOND">{{Kitap kaynağı|yazar=|ilk=Mark|son=Almond|yazar=|yazarlink=|başlık=''Revolution: 500 Years of Struggle for Change''|yer=Londra|yayımcı=De Agostini ed.|tarih=1996|sayfalar=146-147|dil=İngilizce}}</ref>
 
Ming Hanedanı kontrolü dağıldıkça, Li Zicheng liderliğindeki köylü isyancılar, 1644'te başkent Pekin'i fethetti. Ming general Wu Sangui, onlara hizmet etmeyi kabul etmeyerek isyancıları eleyip başkenti ele geçirdi, daha sonra İmparatorluğunu ilan etti. Taht naibi Prens Dorgon, İmparator Shunzhi egemenliği altına alarak ülkede nizami politikalar uygularak düzeni sağldaı. Daha sonra Güneydeki Ming Destikçilerin direnişi ve Wu Sangui liderliğindeki Üç Feoruhi İsyanı, İmparator Kangxi (1661-1722)yönetimi altında tam egemenliği ​​1683'e kadar kısmenden olsa sağlandı, 1750 yılından 1790 yılına kadar İmparator Qianlong'un On Büyük seferi, Çing'in kontrolünü İç Asya'ya kadar genişletti. Çing Hanedanının doruğuna ulaştığında, imparatorluk bugünün Anakara Çin, Hainan, Tayvan, Moğolistan, Dış Mançurya ve Dış Kuzeybatı Çin'in tamamını egemenliği altında topladı. İlk Çing hükümdarları Mançu geleneklerini korudular ve İmparator unvanıyla birlikte Moğolların kullandığı "Bogd Han" unvanını'da kullandıkları gibiTibet Budizmi'nin destekçileriydide. Bununla birlikte Konfüçyüsçü stilleri ve bürokratik hükümetin kurumlarını kullanarak yönettiler ve Han Çinlilerini Mançuların altında hizmete almak ya da ona paralel olarak işe almak için geleneksel İmparatorluk sınavlarını muhafaza ettiler. Ayrıca, Tibet ve Moğolistan gibi komşu bölgeleri ilhak ederken, Çin vergi sisteminin ideallerini Kore ve Vietnam gibi çevre ülkeler üzerinde üstünlük sağlama konusunda uyarladılar.
Zamanla artan yabancı karşıtlığı, [[1900]]'da [[Boxer Ayaklanması]]'na önayak olmuştur. Gizlice [[Mançular]] tarafından da desteklenen ayaklanmaya yapılan uluslararası müdâhale; atmosferi iyice germiştir. Mançuların kendi çıkarları için kullandıkları milliyetçi hareket; hanedanlığın Batı'ya karşı etkisiz kalması nedeniyle halk gözünde kendilerinin de zor duruma düşmesine neden olmuş ve nitekim [[1911]]'de sona ermiştir.<ref name="ALMOND"/>
 
Hanedan, 18. yüzyılın sonlarında zirvesine ulaştı, daha sonra yurt dışından gelen baskılae, iç isyanlar, hızlı nüfus artışı bununla gelen ekonomik durgunluk, yolsuzluk ve yönetimin modernleşme konusundaki derin isteksizlikleri karşısında İmparatorluğun ciddi nufüz kaybına yol açtı buna müteakip Nüfus 400 milyona yükselmesi birlikte vergilerin ve hükümet gelirlerin düşük bir oranda bırakılması ülkeyi mali bir krizin içinde bıraktı. Özellikle Afyon Savaşları'nın ardından, Büyük Britanya'nın önderliğindeki Avrupalı ​​güçler "eşit olmayan anlaşmalar", serbest ticaret, dışa dönüklük ve dış kontrol altındaki anlaşma limanlarını uygulamaya koydu. Orta Asya'daki Taiping İsyanı (1850-1864) ve Dungan İsyanı (1862-1877), kıtlık, hastalık ve savaş nedeniyle yaklaşık 20 milyon insanın ölümüne yol açtı. Bu felaketlere rağmen, 1860'ların Tongzhi Restorasyonunda Han Çinli elitleri Konfüçyüs düzeninin ve Mançu hükümdarlarının savunulması için yürüdüler. Kendi Kendini Güçlendirme Hareketi'ndeki ilk kazanımlar, Çing'in Kore ve Tayvan'ın mülkiyeti üzerindeki etkisini kaybettiği 1895'in Birinci Çin-Japon Savaşı'nda kaybedildi. Yeni Ordular örgütlendi, ancak 1898'deki iddialı Yüz Gün Reformu, 1861'den sonra ulusal hükümette baskın ses olan muhafazakar İmparatoriçe Dowager Cixi (1835-1908) tarafından bir darbeyle geri çevrildi. Yabancı güçlerin İmtiyazlarını artırmak istemesi 1900'de şiddetle yabancı karşıtı “Boxer isyanın”ı tetikledi, birçok yabancı ve Hıristiyan öldürüldü, bunu bahane eden yabancı güçler Çin'i istila etti. İmparatoriçe Cixi'nin, İsyancıların yanında yer alması, sekiz işgalci güç olan ülkeleri dahada kararlı hale getirerek İmparatorluğun Yazlık sarayını ateşe vermeleriyle sonuçlanan bu eylem İmparatorluğu zor durumda bırakarak halkın gözünden düşürdü
1 Ocak [[1912]]'de [[Çin Cumhuriyeti (1912-1949)|Çin Cumhuriyeti]]'nin kurulduğu resmî olarak ilân edilmiştir. [[Sun Yat-sen]]'in liderliğinde [[Nanking Antlaşması|Nanking]]'de geçici hükûmet kurulmuştur.<ref name="ALMOND"/>
 
Boksör Protokolünü imzalamayı kabul ettikten sonra, hükümet seçimler, yeni bir yasal düzenleme ve eski usul sınav sisteminin kaldırılması da dahil olmak üzere benzeri görülmemiş mali ve idari reformlar başlattı. Sun Yat-sen ve diğer devrimciler, Çing İmparatorluğu'nu modern bir ulusa dönüştürmek için Kang Youwei ve Liang Qichao gibi anayasal monarşistler ile mücadele etti. 1908'de Genç İmparator Guangxu ve Büyük İmparatoriçe Cixi'nin ölümünden sonra, Mançu sarayı sosyal reformları sert bir şekilde engelleyerek reformcuları ve yerel seçkinleri kendinden yabancılaştırdı. 11 Ekim 1911'deki Wuchang İsyanı, Xinhai Devrimi'ne yol açtı. General Yuan Shikai, 12 Şubat 1912'de son imparator Xuantong'un taht çekilmesini müzakere ederken,Çing birlikleri Tibet ve Sincan'da da yenildi bunun üzerine Saltanat naibi olan İmparatoriçe Yuan Shikai aracılığıyla Cumhuriyetcilerle görüşerek can ve mal güvenliği garanti edilmesi şartıyla İmparatuluğu onlara teslim etmeyi kabul etti.
 
==Etimoloji==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Çing_Hanedanı" sayfasından alınmıştır