Sovyetler Birliği: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Rescuing 10 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0 |
|||
208. satır:
Tarımda kulakların (büyük toprak sahibi zengin köylüler) tasfiyesi ve tüm toprakların kolektifleştirilmesi kararı alındı. Topraklar [[kolhoz]] ve [[sovhoz]] olarak ikiye ayrıldı. Kolektif köylü tarımsal üretimin büyük kısmını devlet mülkiyetindeki kolhoz ve sovhozlar üzerinde yaparken, her çiftçiye yasalarca belirlenmiş toprak mülkiyetini özel tasarrufunda işleme hakkı verildi. Bu, devrim öncesinde toprakların büyük kısmının mülkiyetine sahip az sayıda aristokratın tasarruf hakkıyla kıyaslandığında çok daha adil kabul edildi. Sanayi hamleleri henüz yeni atılmakta olduğundan tarım için gerekli olan makina ihtiyacında da ithalat yoluna gidildi. Bu nedenle ilk etapta İngiltere'den ithal edilen traktör araçlarıyla ilkel tarımdan modern üretime geçme konusunda da önemli bir adım atıldı. Ancak özellikle Ukrayna'nın batısında toprak aristokratları kolektifleştirmeye karşı gelerek kasıtlı olarak tarımsal verimi düşürme amacıyla sabotaj faaliyetlerine giriştiler. Traktör istasyonlarını yağmalayarak, kolektif çiftlikleri yaktılar. Bu durum hükümetin sert tedbirler almasına sebep oldu. Böylece Birinci Beş Yıllık Planın hedeflerine dört yıl üç ay gibi bir sürede ulaşıldı.
1933'te başlatılan İkinci Beş Yıllık Plan döneminde SSCB'de 4500 fabrika ve enerji tesisi yapılarak hizmete açıldı. Üçüncü Beş Yıllık Planın 1938-1941 arasındaki döneminde 3000'e yakın sanayi tesisi kuruldu. Böylece II. Dünya Savaşı öncesi planlı dönemde 9000 dolayında büyük ölçekli sanayi tesisi açılmış oldu. 1940 yılı sonunda SSCB ağır sanayi üretimi 1913'tekinin 12 katına ulaştı. Sovyetler dünyanın üç büyük ekonomisinden biri oldu.[https://web.archive.org/web/20070928201648/http://www.wonder.ru/alex/rogovin/t6/i.htm]
Tarım alanında Birinci Beş Yıllık Planın uygulandığı dönemde kolektif normlara uygun olarak 210.000 [[kolhoz]] oluşturuldu. II. Dünya Savaşı öncesinde tarımsal üretimin modernizasyonu için gerekli olan 6000'e yakın makine ve traktör istasyonu hizmete açılmış ve bu istasyonlarda yarım milyon traktör mevcut hale getirilmişti.<ref name=krotov>М. Геллер, А. Некрич [http://www.krotov.info/history/11/geller/gell_1929.html#_Toc860786 ИСТОРИЯ РОССИИ: 1917—1995]</ref>
252. satır:
1956'da partide [[Kruşçev]]'e karşı muhalefet hareketi oluştuysa da Merkez Komite Başkanı [[Mihail Suslov|Suslov]]'un desteğini alan parti sekreteri konumunu koruduğu gibi yetkilerini de genişletti. Sovyet siyasetçi ve dönemin Politbüro üyesi [[Mikoyan]]'ın daha sonra yapacağı açıklamaya göre [[Kruşçev]] güçlü bir muhalefete karşın [[Mihail Suslov]] sayesinde iktidarda kalmıştı.
[[Kruşçev]] 1956'da [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|Komünist Parti]] 20.Kongresi'nin gizli oturumunda [[Stalin]]'e yönelik ağır eleştirilerde bulundu. [[Stalin]] dönemi tasfiyelerinin partiye büyük zarar verdiğini ve Stalin kültünün yıkılması gerektiğini ifade etti.<ref name="history.machaon.ru">
Siyasi tutuklular serbest bırakıldı. Kongreden sonra toplumda Stalin'e yönelik sevgiden dolayı halkın tepkisini çekmemek ve toplumsal infial yaratmamak için Stalin heykelleri sessizce ve yavaş yavaş kaldırıldı. 1961 yılında Stalin'in tahnit edilmiş naaşı [[Lenin Mozolesi]]'nden çıkarılarak [[Kremlin Duvarı Mezarlığı]]'na defnedildi.
346. satır:
=== Yargı ===
{{ana|Sovyetler Birliği'nde hukuk}}
Yargı, hükümetin diğer dallarından bağımsız değildi. [[Sovyetler Birliği Yüksek Mahkemesi|Yüksek Mahkeme]] alt mahkemeleri ([[Halk Mahkemesi (Sovyetler Birliği)|Halk Mahkemesi]]) ve Anayasa tarafından kurulan ya da Yüksek Sovyeti tarafından yorumlanan yasaları denetlemekteydi. Anayasa Gözetim Komitesi kanun ve eylemleri anayasaya göre gözden geçirmekteydi. Sovyetler Birliği'nde yargıç, [[Sovyetler Birliği Başsavcılığı|savcı]] ve savunma avukatının iş birliği içinde olduğu [[Roma hukuku]]nun [[sorgulayıcı sistem]]i kullanılmaktaydı.<ref>{{Web kaynağı | yazar = ''[[Encyclopædia Britannica]]'' | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/288956/inquisitorial-procedure | başlık = Inquisitorial procedure (law) – Britannica Online Encyclopedia | yayımcı = [[Encyclopædia Britannica, Inc.]] | erişimtarihi = 27 Aralık 2014 | arşivurl =
=== İdari bölümler ===
455. satır:
{{ana|Sovyetler Birliği coğrafyası}}
[[Dosya:Aral sea 1985 from STS.jpg|thumb|[[Aral Gölü]], 1985 yılında.]]
22,402,200 kilometrekarelik bir alana sahip Sovyetler Birliği, dünyanın yüzölçümü bakımından en büyük devleti idi ve dağıldıktan sonra bu unvanı ardılı olan [[Rusya]] almıştır.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/513251/Russia Russia - Encyclopedia Britannica]. Britannica.com (27 Nisan 2010). 21 Eylül 2014 tarihinde erişilmiştir.</ref> SSCB, Dünya yüzölçümünün altıda birini kaplamaktaydı ve büyüklüğü [[Kuzey Amerika]] ile karşılaştırılmaktaydı.<ref>{{Web kaynağı |url=http://pages.towson.edu/thompson/courses/regional/reference/sovietphysical.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=21 Eylül 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120915090942/http://pages.towson.edu/thompson/Courses/Regional/Reference/SovietPhysical.pdf |arşivtarihi=15 Eylül 2012 |ölüurl=yes }}</ref> Avrupa'daki kısmı, ülkenin yüzölçümünün çeyreği kadardı ve ülkenin kültürel ve ekonomik merkeziydi. Asya'nın doğu kısmında [[Pasifik Okyanusu]]'na uzanırken güneyinde ise [[Afganistan]] bulunmaktaydı ve bu bölgeler daha seyrek nüfusluydu. SSCB, 11 [[zaman dilimi]] arasında doğudan batıya 10.000 km ve kuzeyden güneye 7200 km boyunca yayılmaktaydı. Ülkede beş iklim bölgesi bulunmaktaydı: [[tundra]], [[tayga]], [[bozkır]]lar, [[çöl]]ler ve [[dağ]]lar.
Sovyetler Birliği, 60.000 kilometre ile dünyanın en uzun sınırına sahip olup bunun üçte ikisi [[Arktik Okyanusu]] kıyı şeridiydi. [[Bering Boğazı]] üzerinden [[Amerika Birleşik Devletleri]] ve [[La Pérouse Boğazı]] üzerindende [[Japonya]]'ya komşuydu. Sovyetler Birliği, 1945'ten 1991'e kadar [[Afganistan]], [[Çin]], [[Çekoslovakya]], [[Finlandiya]], [[Macaristan]], [[İran]], [[Moğolistan]], [[Kuzey Kore]], [[Norveç]], [[Polonya]], [[Romanya]] ve [[Türkiye]] ile sınırdı.
482. satır:
Sovyetler Birliği'nde yakıt ihtiyacı, 1970'lerden 1980'lere kadar her toplumsal ürünün başına brüt ruble ve endüstriyel ürün başına ruble düşmüştür.<ref name="sovietenergydemanddecline">{{kitap kaynağı|son=Wilson|ilk=David|başlık=The Demand for Energy in the Soviet Union|yıl=1983|yayımcı=Rowman and Littfield|isbn=0-7099-2704-5, 9780709927044|sayfalar=105 to 108|dil=İngilizce}}</ref> Başlangıçta bu düşüş çok hızlı büyüdü, ama yavaş yavaş 1970 ve 1975 yılları arasında yavaşlamıştır. 1975'ten ve 1980'e kadar sadece yüzde 2,6 daha yavaş büyümüştür.<ref>Wilson 1983, p. 295.</ref> Tarihçi David Wilson, yüzyılın sonuna kadar gaz endüstrisinin Sovyet yakıt üretiminin %40'ını karşılayacağını inanıyordu. Ancak bu teori SSCB'nin çöküşü nedeniyle gerçekleşemedi.<ref>Wilson 1983, p. 297.</ref> SSCB teoride, enerji alanları nedeniyle 1990'larda %2-2.5 oranında bir ekonomik büyüme devam etmiş olurdu.<ref>Wilson 1983, p. 297–99.</ref> Ancak ülkenin yüksek askeri harcamaları ve [[Sovyetler Birliği tarihi (1982-1991)|Gorbaçov dönemi]] öncesi [[Birinci Dünya]] ile gergin ilişkiler nedeniyle enerji sektörü birçok zorlukla karşı karşıya kalıyordu.<ref>Wilson 1983, p. 299.</ref>
1991 yılında, Sovyetler Birliği 82.000 km'lik [[ham petrol]] ve 206.500 km'lik doğalgaz [[Boru hattı taşımacılığı|boru hattı ağı]]na sahipti.<ref name="ciacom"/> Petrol ve petrol ürünleri, doğalgaz, metaller, ahşap, tarım ürünleri ve çeşitli üretim malları, öncelikli makine, silah ve askeri teçhizat ihraç edildi.<ref name="CIA">{{Web kaynağı | başlık = Soviet Union – Economy | yazar = Central Intelligence Agency | yıl = 1992 | iş = [[The World Factbook]] | url = http://www.theodora.com/wfb1991/soviet_union/soviet_union_economy.html | erişimtarihi = 23 Ekim 2010 | yazarlink = Central Intelligence Agency | dil = İngilizce | arşivurl =
=== Bilim ve teknoloji ===
500. satır:
Gelişmelere rağmen, taşımacılık sektörü hâlâ birçok açıdan eski altyapı, yatırım eksikliği, yolsuzluk ve kötü kararlar gibi sorunlar nedeniyle geri kaldı. Sovyet otoriteleri ulaşım altyapısı ve hizmetleri için artan talebi yeterince karşılayamadı.
Sovyet [[yük gemisi|ticaret filosu]] dünyanın en büyüklerinden biriydi.<ref name="ciacom">{{Web kaynağı | url = http://www.theodora.com/wfb1991/soviet_union/soviet_union_communications.html | başlık = Soviet Union – Communications | yazar = Central Intelligence Agency | iş = [[The World Factbook]] | yıl = 1991 | erişimtarihi = 19 Ekim 2014 | yazarlink = Central Intelligence Agency | arşivurl =
== Demografi ==
513. satır:
=== Etnik gruplar ===
{{ana|Sovyet halkı}}
Sovyetler Birliği, 100'den fazla farklı etnik gruplar ile farklı etnik kökenlere sahip ülke idi. Toplam nüfus 1991 yılındaki nüfus sayımında 293 milyon olarak tespit edilmiştir. 1990'da yapılan bir hesaplamaya göre, nüfusun çoğunluğu [[Ruslar]] (50.78%) olmak üzere, bunu [[Ukraynalılar]] (15.45%) ve [[Özbekler]] (5.84%) takip ediyordu.<ref name="cia">{{Web kaynağı | url = http://www.theodora.com/wfb1991/soviet_union/soviet_union_people.html | başlık = Soviet Union – People | yazar = Central Intelligence Agency | iş = [[The World Factbook]] | yıl = 1991 | erişimtarihi = 19 Ekim 2014 | yazarlink = Central Intelligence Agency | arşivurl =
SSCB'nin tüm vatandaşların kendi etnik bağlılığı bulunmaktaydı. Bir kişinin etnikliği 16 yaşındayken<ref>Comrie 1981, p. 2.</ref> çocuğun ailesi tarafından seçilirdi. Aile kabul etmez ise çocuk babasının etnisitesini alırdı. Kısmen Sovyet politikaları nedeniyle dilsel bağı bulunan [[Gürcüler]] ile sınıflandırılan [[Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Gürcistan SSC]]'deki [[Megreller]] gibi daha küçük azınlık bazı etnik gruplar daha büyük olanların bir parçası olarak kabul edilmiştir.<ref>Comrie 1981, p. 3.</ref> Bazı etnik gruplar gönüllü olarak diğerleri ise zorla asimile olmuştur. Ruslar, [[Beyaz Ruslar]] ve Ukraynalılar yakın kültürel bağları paylaşırken bu durum diğer etnik gruplarda olmadı. Aynı topraklarda yaşayan birden fazla millet arasında yıllar içinde etnik karşıtlıklar gelişmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.historytoday.com/geoffrey-hosking/rulers-and-victims-russians-soviet-union | başlık = Rulers and Victims: The Russians in the Soviet Union | yazar = Hosking, Geoffrey | tarih = 13 Mart 2006 | iş = [[History Today]] | erişimtarihi = 19 Ekim 2014 | arşivurl =
=== Dil ===
521. satır:
Vladimir Lenin başkanlığındaki Sovyet hükûmeti küçük dil grupları kendi yazı sistemlerini vermiştir.<ref>Comrie 1981, p. 3–4.</ref> Bazı kusurları tespit edilmesine rağmen bu yazı sistemlerinin geliştirilmesi çok başarılı olmuştu. SSCB'nin sonraki günlerinde aynı [[çokdillilik]] durumundaki ülkelerde benzer politikalar uygulandı. Bu yazı sistemleri oluştururken dilleri birbirinden büyük ölçüde [[Lehçe (dil bilimi)|lehçe]]sel farklılıklar gibi ciddi sorunlar oluştu.<ref>Comrie 1981, p. 4.</ref> Bir dil kendi yazı sistemine sahip olduğu ve kayda değer bir yayını bulunursa bu dil "resmi dil" statüsüne sahip olabiliyordu. Kendi yazı sistemine sahip olmayan birçok azınlık dilini konuşanlar [[ikinci dil|ikinci bir dil]] almaya zorlanırdı.<ref>Comrie 1981, p. 25.</ref> Sovyet yönetiminin bu politikayı uygulamasına örnek olarak özellikle Stalin rejimi altında bir dil yeterince yaygın değilse o dilde eğitim kesilirdi. Bu diller daha sonra çoğunlukla Rusça olmak üzere başka dillere asimile oldu.<ref>Comrie 1981, p. 26.</ref> [[Büyük Vatanseverlik Savaşı]] (II. Dünya Savaşı) zamanında bazı azınlık dilleri yasaklandı ve bunun konuşucuları düşmanla iş birliği yapmakla suçlandı.<ref>Comrie 1981, p. 27.</ref>
Sovyetler Birliği'nin birçok dil konuşulmakta olup en yaygın dil olan Rusça ''de facto'' resmi dil olarak "etnik iletişim dili" ({{Dil|ru|язык межнационального общения|dil_adı=e}}) olup, ancak 1990 yılında resmi birlik dili olarak kabul edildi.<ref>{{Web kaynağı | başlık = ЗАКОН СССР ОТ 24.04.1990 О ЯЗЫКАХ НАРОДОВ СССР | yayımcı = [[Sovyet Sosyaist Cumhuriyetler Birliği Hükûmeti]] | tarih = 24 Nisan 1990 | url = http://legal-ussr.narod.ru/data01/tex10935.htm | çeviribaşlık = SSCB halklarının dilleri hakkında 24.04.1990 tarihli SSCB kanunu | erişimtarih = 19 Ekim 2014 | dil = Rusça | arşivurl =
=== Din ===
573. satır:
* [http://soviethistory.com/ Documents and other forms of media from the Soviet Union: 1917–1991.]
* [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/sutoc.html A Country Study: Soviet Union (Former)]
* [https://web.archive.org/web/20120229052152/http://soviet.globalmuseumoncommunism.org/ Soviet Union Exhibit at Global Museum on Communism with essay by Richard Pipes]
* [http://www.history.com/topics/soviet-union The Soviet Union]
* [http://www.youtube.com/watch?v=YFax8cvGLQM Ekim Devrimi 1.kısım]
| |||