Vikipedi

Topyekûn savaş: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
Aybeg (mesaj | katkılar)
Devriyeler
47.388 değişiklik
Değişiklik özeti yok
6. satır:
== Kavramsal gelişme ==
 
Bazıları topyekûn savaş kavramını Çinli askeri dehâsı [[Sun Tzu]] ile birlikte ansa da, bu kavram genelde [[Carl von Clausewitz]] ile özdeşleşmiştir. Clausewitz aslında başka bir felsefi savaş kavramı olan [[mutlak savaş]]'la (hiçbir politik kısıtlaması olmayan savaş) ilgilenmiştir. Mutlak savaş ve topyekûn savaş kavramları genelde karıştırılırlar. [[Christopher Bassford]], [[National War College]]'da strateji profesörü, farkı şöyle açıklamıştır: "Clausewitz'in mutlak savaş kavramı daha sonraki bi kavram olan 'topyekûn savaş'tan farklıdır. Topyekûn savaş I. Dünya Savaşı'nda Alman kuvvetlerinin kontrolünü elinde bulunduran General [[Erich Ludendorff]]'un fikirlerinin en tipik örneğidir. Topyekûn savaş bu bakımdan politikanın, savaş sürecinde tamamen ikinci plana atılmasıyla karıştırılmıştır —Clausewitz'in reddettiği bir fikir— ve sadece iki seçenek vardır: Mutlak galibiyet, mutlak mağlubiyet."<ref name="CB">Christopher Bassford ''[http://www.clausewitz.com/CWZHOME/CWZSUMM/CWORKHOL.htm Clausewitz ve çalışmaları]'' (No page cited)</ref>
 
Gerçekte, Clausewitz'in tanımlamasını tersine çeviren ve I. Dünya Savaşı sırasında (ve 1935'teki kitabı "''Total War"''{{'}}da) ilk topyekûn savaş tanımlamasını yapan General Erich Ludendorff'tur - politik ve sosyal sistemler dahil olmak üzere, bir savaşı kazanmak için tüm kaynakların seferber edilmesi.
 
19. yüzyılda kavramın kabulünü değiştirmek için birçok sebep mevcuttur. Ancak ana sebep [[sanayi devrimi]]dir. Ülkelerin doğal ve kapital kaynakları arttığı için, bazı savaş biçimlerinin diğerlerine göre daha fazla kaynak gerektirdiği açık hale geldi.
16. satır:
Topyekûn savaşın tek bir tanımı yok, ancak tarihçiler arasında [[I. Dünya Savaşı]] ve [[II. Dünya Savaşı]]'nın buna örnek olduğu konusunda bir görüş birliği var. Tarihçilerin büyük çoğunluğu [[Amerikan İç Savaşı]]'nı bunu ilk örneği olarak kabul ederler,<ref name="DH">Digital History Civil War Guide''[http://www.digitalhistory.uh.edu/modules/civwar/index.cfm]''</ref> ancak bazıları da Almanya'nın birleşmesini ilk kabul ederle. Kavram yavaş yavaş geliştiği için buna kesin bir cevap yoktur.
 
Tanımlar bu şekilde çeşitlenir, ama en tutulanı [[Roger Chickering]]'in ''Total War: The German and American Experiences, 1871-1914'' {{'}}da yaptığı tanımdır: "Topyekûn savaş benzersiz zorluğu ve büyüklüğüyle bilinir. Operasyonların yeri dünyanın her karışındadır; savaşın sınırı yoktur. AhlâğınAhlâkın bir önemi yoktur, savaşanlar modern ideolojilerin nefretlerinden ilham alırlar. Topyekûn savaş sadece silahlı birliklere değil, bütün popülasyona ihtiyaç duyar. Topyekûn savaşın en önemli noktası sivilleri geniş alanda, ayrım gözetmeden ve temkinli bir şekilde askeri hedefler olarak savaşa dahil etmektir."
 
Topyekûn savaşta siviller de propaganda ile savaşa katılır. PropgandaPropaganda ile moral ve üretim hızı arttırılır. Ayrıca sivil yerlerde tüketime sınırlandırma getirilerek savaş için daha çok malzeme sağlanır.
 
== Eski tarih ==
25. satır:
[[Dosya:Pelopennesian War, Walls Protecting the City, 431 B.C..JPG|thumb|320px|sol|MÖ 431'de Atina'yı çevreleyen surlar]]
 
İlk belgelenen topyekûn savaş, MÖ 431 ve 404 yılları arasında [[Atina]] ve [[Sparta]] arasında yapılan ve [[Tukididis]] tarafından anlatılan [[Mora Savaşı]]'dır. Önceleri, Yunan savaşları kısa ve dini bakımdan törenleştirilmiş bir şekildeydi. [[Hoplit]] birlikleri savaş alanında karşılaşırlar ve savaş bir gün içinde sonuçlanırdı. Ancak Mora Savaşı yıllarca sürdü ve diğer şehirlerin de katılmasıyla hemen hemen tüm kaynaklar savaş için harcandı. [[Milos adasıAdası]]'nda daha önce görülmemiş genişlikteki alanda halka zulmedildi, insanlar ya katledildi ya da köleleştirildi. Savaş Yunan dünyasını yeniden şekillendirdi, birçok bölge fakirleşti, büyük Atina gücünü kaybetti ve asla tekrar kalkınamadı.
 
[[Otuz Yıl Savaşları]] da topyekûn savaşa örnek gösterilebilir.<ref>http://www.historylearningsite.co.uk/military_developments_thirty.htm</ref> Bu savaş MS 1618 ve 1648 yılları arasında modern [[Almanya]]'nın sınırları içinde yapılmıştır. Hemen hemen tüm büyük Avrupa ülkeleri savaşa katıldı ve tüm ekonomilerini savaş için kullandılar. Sivil halk harap edildi. Sivil zayiatı (açlık ve salgın hastalıklardan ölenler de dahil olmak üzere) yaklaşık olarak 25-30% civarında tahmin edilmekte.<ref>[http://historymedren.about.com/library/text/bltxtgermany16.htm Germany - The Thirty Years' War - The Peace of Westphalia]</ref><ref>[http://www.czech.cz/en/czech-republic/history/all-about-czech-history/the-thirty-years-war/ Otuz Yıl Savaşları]</ref> Savaş boyunca ordular büyüdükçe büyüdü ve askerleri savaş alanında tutmak için ücret olarak ganimetler verildi.
33. satır:
=== [[Fransız İhtilali]] ===
 
[[Fransız İhtilali]] topyekûn savaşla ilgili bazı kavramları ortaya çıkarmıştır. Genç cumhuriyet kendini Avrupalı devletlerin tehdidi altında buldu. Çözüm, [[Jacobin ClubJakobenler|JacobinJakoben]] hükmetinehükümetine göre, milletin bütün kaynaklarını savaş gücüne dönüştürmekti - bu [[levée en masse]]'nin gelişidir. Milli Meclis'in [[23 Ağustos]] [[1793]]'teki emri Fransız savaş gücünün büyüklüğünü açıkça gözler önüne sermektedir:
 
<blockquote style="border: 1px solid blue; padding: 0.5em 0.8em;">Şu andan itibaren, düşmanları Cumhuriyetin topraklarından atılana dek bütün Fransızlar ordunun emri altındadır. Gençler savaşacak; evli erkekler silah yapıp ordulara taşıyacak; kadınlar çadır, giyecek dikecek ve hastanelerde çalışacak; çocuklar ketenden sargı bezi dokuyacak; yaşlı erkekler meydanlara gidip savaşçıları cesaretlendirecek ve Cumhuriyetin öfkesini duyuracak.</blockquote>
39. satır:
=== Taiping Ayaklanması ===
 
Tàipíng Tiānguó'nun (太平天國, Wade-Giles T'ai-p'ing t'ien-kuo) (Kusursuz Barışın Cennet Krallığı) [[QingÇing hanedanıHanedanı]]'ndan çekilmesiyle çıkan '''[[Taiping Ayaklanması]]'''yla ([[1850]]-[[1864]]) modern [[Çin]]'deki ilk topyekûn savaş örneği görülmüş oldu. Tàipíng Tiānguó'nun hemen hemen tüm vatandaşları imparatorluğun güçleriyle savaşması için askerî eğitimden geçirildi ve orduya katıldı.
 
Savaş sırasında iki taraf da diğerini kaynaklarından yoksun bırakmak istedi ve tarım alanarınıalanlarını yok etmek standart taktik haline geldi. Karşı tarafın direncini kırmak için ele geçirilen düşman şehirlerinden yüksek vergiler alındı ve katliamlar yapıldı. Bu savaşa siviller de katıldığı için ve iki taraf da sivillere de saldırdığı için topyekûn savaştır. Savaşta 20 ilâ 50 milyon kişi öldü. Bunun anlamı bu savaş [[I. Dünya Savaşı]]'ndan, hatta rakamlar doğruysa [[II. Dünya Savaşı]]'ndan bile kanlı bir savaştı.
 
== 20. Yüzyıl ==
53. satır:
[[Neuve Chapelle Savaşı]]'ndaki başarısızlıktan sonra, İngiliz başkomutanı [[Mareşal]] Sir [[John French]] bu başarısızlığın nedeninin yeteri kadar top mermisinin bulunmaması olduğunu açıkladı. Bu [[1915 Mermi Krizi]]'ne yol açtı ve Liberal Parti hükümeti düştü. Sonradan yine liberallerin baskın olduğu bir koalisyon oluşturuldu ve [[Lloyd George]] Cephane Bakanı olarak atandı. Bu İttifak kuvvetleri batı kanadında kalmayı başardığı sürece tüm ekonominin savaşa yönlendirileceği anlamına geliyordu.
 
Genç erkekler savaş için tarlalarını bırakınca, İngiltere ve Almanya'da yiyecek üretimi düştü. İngilizler bu yüzden, Almanya'nın sınırsız denizaltı gücüyle denizleri hakimiyeti altına almasına rağmen, daha çok yiyecek ithal ettiler ve tüketimine sınır koydular. İngiliz donanması Alman limanlarını bloklayarkbloklayarak yiyecek ithal etmelerini önledi. Almanya'daki yiyecek krizinin kötüye gitmesi Almanya'nın 1918'da teslim olmasını hızlandırmıştır.
 
=== [[Türk Kurtuluş Savaşı]] ===
 
[[I. Dünya Savaşı]]'ndan yenik ülkeler arasında çıkan [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin topraklarının hemen hemen tamamı [[Sevr Antlaşması]] ile İtilaf Devletlerince paylaşılmaşpaylaşılması durumdaydı. 1919-1922 yılları arasında gerçekleşen ve 11 Ekim 1922'de imzalanan [[Mudanya Mütarekesi]] ile fiilen, 24 Temmuz 1923'te imzalanan [[Lozan Antlaşması]] ile resmen sona eren Kurtuluş Savaşı'nda, tüm Türk halkı vatanını kurtarmak için savaşmıştır. Türk Komutanlarının stratejileri sayesinde Türk askerlerinin cephe gerisinde de savaşması bu taktiğe bağlı gelişmiş ve Türk askeri çok daha az kayıp vererek savaşı sürdürmüştür. [[Tekâlif-i Milliye Emirleri]] bunu açıkça ortaya koymaktadır;:
<blockquote style="border: 1px solid blue; padding: 0.5em 0.8em;">
 
69. satır:
# Sahipsiz bütün mallara el konacak.
# Tüm demirci, dökümcü, nalbant, terzi ve marangoz gibi iş sahipleri ordunun emrinde çalışacak.
# Halkın elindeki araçlar aylık 100&nbsp;km. askeri ulaşım yapacaklar.
 
</blockquote>
81. satır:
| width=33%
| quote="...1914'ten çok bariz bir fark daha var. Savaşan devletlerin tüm halkı savaşın içinde; sadece erkekleri değil, kadınları ve çocukları da. Her yerde cepheler görülebilir. Şehirlerde, sokaklarda siperler kazıldı. Bütün köyler takhim edildi. Bütün yollar kapatıldı. Ön cepheler fabrikaları kullanıyor. Tüm işçiler farklı silahlarla; ama aynı yürekle birer asker."
| source=[[Winston Churchill]] radyoda, [[18 Haziran]] ;[[1940]] ve [[Avam Kamarası]]'nda, [[20 Ağustos]], [[1940]]:<ref>Winston Churchill ''[http://www.winstonchurchill.org/i4a/pages/index.cfm?pageid=420 The Few]'' Churchill Merkezi</ref>
|}}
[[II. Dünya Savaşı]]'nın başlamsından önce, [[Birleşik Krallık]] [[I. Dünya Savaşı]]'ndaki tecrübelerine dayanarak her an yeni düşmanlarla savaşmak zorunda kalabileceğini biliyordu. Bu yüzden ülke ekonomisinin savaşa seferber edilmesine izin verecek bir yasa çıkarmaya koyuldu.
91. satır:
Bombalamalarda büyük zayiatlar bekleniyordu, bu yüzden [[Londra]] ve diğer şehirlerde yaşayan çocuklar zorunlu olarak kırsal kesimlere dağıtıldılar. Uzun vadede, bu [[İngiltere]]'deki savaşın en büyük sosyal sonucudur. Çünkü bu sayede farklı sınıflardan yetişkinler ve çocuklar bir araya gelmiştir. Bu sadece orta ve yukarı sınıflarla gecekondularda ve sürekli çalışmak zorunda olan işçi ailelerin çocuklarını karıştırmakla kalmamış; aynı zamanda bu çocukların hayvanları ve kırsal yaşamı tanımasını sağlamıştır. Çocukların çoğu bu sayede ilk defa kırsal yaşamı görme fırsatı buldu.
 
Askeri taktikleri belirlemek için istatistiksel analizlerin kullanımıyla (sonradan [[yöneylem araştırması]] adını almıştır) önceden denenen her şey terkedilditerk edildi. Bu çok güçlü bir yöntemdi fakat alışılagelmişe zıt taktikler belirtmeye başladığı zaman savaşı kısmen insanların dışına çıkardı. Ünlü fizikçi [[Patrick Blackett]]'in konvoyların en uygun boyutu ve hızı konusundaki çalışmaları ve İngiliz hava kuvvetlerinin [[Kammhuber Hattı]]'ndaki Alman hava savunmasını altetmek için geliştirdiği bombalama taktikleri, istatistiklerin doğrudan etkilediği çalışmalara örnek olarak gösterilebilir.
 
==== Almanya ====
99. satır:
| width=35%
| quote="Soruyorum size: Topyekûn bir savaş mı istiyorsunuz? Eğer gerekirse, bugün hayal edebileceklerimizden daha büyük ve daha radikal bir savaş istiyor musunuz?"
| source=[[Nazi Almanyası|Nazi]] [[Halkı Aydınlatma ve Propaganda Bakanlığı|Propaganda]] Bakanı]] [[Joseph Goebbels]], [[18 Şubat]] [[1943]], [[Sportpalast konuşması]] <ref>[http://www.calvin.edu/academic/cas/gpa/goeb36.htm İlgili konuşma] {{İng}} 16 Ağustos 2012 tarihinde erişilmiştir</ref>
|}}
[[Nazi Almanyası]] savaşa [[Blitzkrieg]] (Yıldırım Savaşı) konsepti altında başlamıştı. [[Joseph Goebbels]]'in 18 Şubat 1943'teki [[Sportpalast konuşması]]na kadar da böyle devam etti. Örneğin, kadınlar silah altına alınmıyor veya fabrikalarda çalıştırılmıyordu. Nazi partisine göre kadınların yerleri evleriydi ve muhalifler üretimde kadınlara önemli yerler verseler bile bu görüşlerini değiştirmediler.
110. satır:
[[Sovyetler Birliği]]'nin (SSCB) ekonomi sisteminin, ekonomiyi ve toplomu savaşa yönlendirebilecek bir yapısı vardı. Almanlar 1941'de SSCB'ye girince, fabrikaların ve işçilerin [[Ural Dağları|Urallar]]'ın doğusuna taşınmasına karar verildi. Sadece savaşa katkıda bulanabilecek fabrikalar doğuya taşındı.
 
II. Dünya Savaşı'nın Avrupa sahnesinin Doğu Cephesinde 22 Haziran 1942'den 9 Mayıs 1945'e kadar sürekli savaş vardı. Bu cephe asker, ekipman ve zayiat miktarı olarak tarihteki en büyük savaşlardan biri olarak kabul edilir.{{olgu}} Kilometrelerce uzunluktaki cephelerde milyonlarca [[Wehrmacht]] ve [[Kızıl Ordu]] mensubu asker savaştı. [[Doğu Cephesi]]'nde insan hakları her iki tarafca ihlal edilmiş ve çeşitli [[savaş suçu|savaş suçları]] işlenmiştir.<ref>[https://archiwum.polityka.pl/art/kobieca-gehenna,353703.html Tarihçi Joanna Ostrowska ve Marcin Zaremba]</ref><ref>[[Miriam Gebhardt]], ''Askerler Geldiğinde''</ref><ref>[Https://web.archive.org/web/20111007025551/http://www.ihuw.pl/biogramy/index.php?UID=87 20. Yüzyıl Tarihi Anabilim Dalı, uzmanlık: yakın tarih]</ref><ref>[https://www.poczytaj.pl/145 Komünizm, meşruiyet, milliyetçilik. Polonya'da komünist gücün milliyetçi meşrulaştırılması.]</ref> Savaşın son yıllarında [[Kızıl Ordu]] mensubu askerlerin ele geçirdikleri kadınlara tecavüz ettiği ve ateşkesleri ihlal ederek saldırılar düzenlediği belirtilmiştir.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2002/may/01/news.features11 8'inden 80'ine Alman kadınlarına tecavüz]</ref> Nazilerin [[POWSavaş tutsağı|Esir kamplarında]] ölen 8.7 milyon askerle birlikte, toplam 27 milyon Sovyet vatandaşının savaşta öldüğü ifade edilmektedir. [[Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar]] kapsamında milyonlarca kişi kasıtlı olarak öldürüldü. Milyonlarca sivil açlıktan, katliamlardan veya başka sebeplerden hayatını kaybetti.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4530565.stm Liderler Sovyetlerin savaştaki kayıpları için yas tutuyor]</ref>
 
[[Leningrad Kuşatması]]'nda, yeni üretilen [[T-34]] tankları fabrikadan çıktığı gibi, boyanmadan cepheye sürüldü. Bu SSCB'nin [[Büyük Vatanseverlik Savaşı]]'na bağlılığını ve hükümetin topyekûn savaş politikasını nasıl uyguladığını göstermektedir.
122. satır:
| width=35%
| quote="[[Dresden'in bombalanması|Dresden]] mühimmat üretimin ve hükümetin merkezi, batıdan doğuya geçiş noktasıydı. Ama şimdi hiçbiri değil."
| source=Hava Mareşali [[Arthur Harris]], [[29 Mart]] [[1945]]:<ref>Longmate, Norman; ''The Bombers'', Hutchins & Co, (1983), ISBN 0-09-151580-7 Page 346</ref>
|}}
Birleşik Devletler II. Dünya Savaşı'na girdikten sonra, [[Franklin D. Roosevelt]] [[Casablanca Konferansı]]'nda Müttefik Devletler'in hedefinin [[Mihver Devletleri]] Almanya, İtalya ve Japonya'nın kayıtsız şartsız teslim olmasını sağlamak olduğunu belirtti. Mihver Devletleri bu açıklamadan önce savaşı kaybettiklerini kabul etselerdi, şartlı bir ateşkesi görüşebilirlerdi.
140. satır:
Soğuk savaş sonrasındaki güvenli ortamda, sanayileşmiş devletler ordularını küçülttüler. Zorunlu askerliğin yerine gönüllülerden oluşan birlikler kuruldu ve büyük ordularla başa çıkabilmeleri için daha ağır bir eğitim altında iyice profesyonelleştirildiler. Ordusunun hacmine çok güvenen [[Rusya]] bile şu anda bu sisteme yönelmektedir.
 
Günümüzde kalkınmış ülkeler topyekûn savaş ihtimalinden uzaklar. Tüm ülkelerin ekonomileri birbirleri ile bağlantılı olduğu için, savaşmak ekonomileri de riske atmak anlamına gelir. Bu yüzden küresel ticaretin büyümesi, küresel istikrarın sağlanmasında önemli bir faktördür. Hatta rakip devletler bile birbirleriyle ticaret yaparlar, ve savaşarak kazanacaklarından fazlasını riske ederler. Örneğin, [[Çin]] ve [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] Pasifik Asya'daki rakip güçlerdir. Ancak ikisinikisinin de ekonomisi diğerine bağlıdır ve birbirlerinin ekonomik başarılarının devamlılığından çıkar sağlarlar.
 
== Ayrıca bakınız ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Topyekûn_savaş" sayfasından alınmıştır