Ceneviz Cumhuriyeti: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
→Tarihi: İngilizce maddeyi baz alarak pek çok ekleme yapıldı |
||
1. satır:
{{Eski ülke bilgi kutusu
|kendi_dilindeki_adı = ''Serenissima Repubblica di Genova''
Satır 105 ⟶ 104:
|dipnotlar =
}}
'''Cenova
Devlet 14. yüzyılda [[Korsika Adası|Korsika Adası'nı]] topraklarına katmış, ilerleyen zamanlarda Akdeniz ve Karadeniz'de kurduğu pek çok koloni ile bu bölgelerde ki en kuvvetli Avrupa devletlerinden biri haline gelmiştir. 16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa'nın finans merkezi haline gelen devlet, 18. yüzyılın sonlarında [[Napolyon Bonapart|Napolyon]]'un kontrolü altındaki [[Birinci Fransız Cumhuriyeti]] tarafından fethedilmiş, yerine [[Ligurya Cumhuriyeti]] adlı Fransız [[Uydu devlet|uydu devleti]] kurulmuştur. Daha önce Korsika'yı da Fransa'ya vermek zorunda kalmış Cenevizliler ve Ligurya Cumhuriyeti, 1797'de Fransa tarafından tamamen ilhak edilmiştir. Napolyon'un 1814'te yenilmesi üzerine tekrar kurulan devletin 1815'te [[Sardinya Krallığı]] tarafından varlığına son verilmiştir.
== Tarihi ==▼
Ceneviz, esasında Genoese sözcüğünün Anadolu genelindeki telaffuzudur ve 1815 senesine kadar hüküm süren Cenova Cumhûriyeti uyrukluları tanımlamak için kullanılır. Ancak yakın dönemlerde hatalı olarak Cenova ile eş anlamlı bir yer adı gibi algılanması ve öyle kullanılması yazılı dil üzerinden bilinçsizce yaygınlaştırılmıştır. Oysa aynı terim Anadolu’da özellikle sahil bölgelerinin halk dilinde doğru anlamıyla bilinmekte ve kullanılmaktadır▼
== Etimoloji ve isimlendirme ==
▲Ceneviz, esasında [[wiktionary:Genoese|Genoese]] sözcüğünün [[Anadolu]] genelindeki telaffuzudur ve 1815 senesine kadar hüküm süren Cenova Cumhûriyeti uyrukluları tanımlamak için kullanılır. Ancak yakın dönemlerde hatalı olarak Cenova ile eş anlamlı bir yer adı gibi algılanması ve öyle kullanılması yazılı dil üzerinden bilinçsizce yaygınlaştırılmıştır. Oysa aynı terim Anadolu’da özellikle sahil bölgelerinin halk dilinde doğru anlamıyla bilinmekte ve kullanılmaktadır.{{Kaynak belirt}}
=== İlk dönemler ===
Aslen bir [[şehir devleti]] olarak 1005 yılında kurulmuş Cenevizliler, [[denizcilik]] yoluyla gelişmiş, Doğu’da birçok ayrıcalık elde etmiş, deniz kuvvetlerinin güçlü olması sebebiyle de birçok devleti hakimiyetleri altına almıştır. Akdeniz’de tarih boyunca en büyük rakipleri olan [[Venedik Cumhuriyeti]] ile devamlı savaş halinde bulunmuş devlet,<ref name="vas">{{cite book|author=Alexander A. Vasiliev|title=History of the Byzantine Empire, 324–1453|year=1958|pages=537–38|publisher=University of Wisconsin Press|isbn=0-299-80926-9}}</ref> [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] İmparatoru [[VII. Mihail]]’e yaptıkları yardımlar karşılığında [[Konstantinopolis]]’in [[Galata]] semtinde koloni kurma ve İzmir limanından faydalanma konusunda ayrıcalıklar elde etmiştir. Cenevizliler, ayrıca [[Boğazlar]] üzerinde bazı haklarla birlikte Karadeniz’de [[Amasra]], [[Samsun]] ve [[Feodosya|Caffa]] gibi bazı önemli limanları kontrolleri altına almıştır.
=== Osmanlı ile ilişkiler ===
[[Osmanlı Devleti]] sınırları içerisinde ticaret özgürlüğü elde etmek için kuruluş devrinde harekete geçen Cenovalılara ilk [[Kapütülasyonlar|kapütülasyonu]] 1387'de Sultan [[I. Murad]] vermiştir. 1396 yılında Fransa hakimiyeti altına giren Cenevizliler, Fransız baskısıyla Osmanlılara karşı aleyhte hareketlerde bulunmuşlardır. Daha sonra tekrar Osmanlılarla diplomatik ilişki kuran Cenevizliler, [[I. Mehmed]] ile [[Foça]] şap madenlerinin işletme hakkı karşılığında yıllık 2000 [[düka]] altın ödemeyi taahhüt eden anlaşmayı 1416'da imzalamıştır.
Cenevizlilerin [[Doğu Akdeniz]] ve [[Yakın Doğu]]'da yer alan toprakları, Osmanlı Devleti'nin genişlemesiyle birlikte Ceneviz kontrolünden çıkmıştır. İstanbul’un [[Fatih Sultan Mehmed]] tarafından fethi esnasında Galatalı Cenevizliler tarafsızlık sözü vermelerine rağmen, sözlerinde durmamaları üzerine ellerindeki kapütülasyonlardan bazıları alınmıştır.{{Kaynak belirt}} [[Zağanos Paşa]] ile Osmanlı Devleti arasında 3 Haziran 1453’te imzalanan ve [[Galata]]'da Osmanlı hakimiyetini kabul eden anlaşmaya göre, Cenevizlilerin [[Cizye|yıllık vergi ödemesi]] karalaştırılmış, eskiden sahip oldukları kilise kurama ve gayrimenkul hakları ise ellerinden alınmıştır.
[[Limni]], Amasra ve Feodosya’daki Ceneviz kolonileri bir kaç sene daha varlıklarını sürdürse de, Fatih Sultan Mehmed tarafından bu yerleşimler ele geçirilmiştir. [[Sakız Adası]] 1566’ya kadar bağımsızlığını sürdürmüş, bu tarihten sonra ise [[Piyale Paşa]]'nın fethi sonucunda ada Osmanlı'ya bağlanmıştır.<ref>Philip P. Argenti, ''Chius Vincta or the Occupation of Chios by the Turks (1566) and Their Administration of the Island (1566–1912), Described in Contemporary Diplomatic Reports and Official Dispatches'' (Cambridge, 1941), Part I.</ref> Doğu Akdeniz’de ticaretlerine devam eden Cenevizlilere [[III. Mehmed|Sultan III. Mehmed]] bazı ticarı ayrıcalıklar tanımış, 1665’te ise diğer Avrupa devletlerine tanınan ekonomik ayrıcalıklar Cenevizlilere de verilmiştir.
15. ve 16. yüzyılda her ne kadar toprak açısından küçülse ve bazı zamanlarda İspanya ve Fransa gibi devletlerin uydu devleti konumuna gelse de, Cenevizli bankacılar büyük bir refah ve zenginliğe kavuşmuştur. Cenviz hakimiyeti altındaki bölgeler zenginleşmiş ve pek çok sanatçı ile bilim insanını çekmiştir. Aynı zamanda Amerika'nın keşfi ile pek çok bilimsel ilerlemenin finanse edilmesi, [[Banco di San Giorgio|San Giorgio Bankası]] gibi Cenevizliler tarafından açılmış kuruluşlar ile gerçekleştirilebilmiştir.<ref>''Before Columbus: Exploration and Colonization from the Mediterranean to the Atlantic, 1229-1492''.</ref> [[Kristof Kolomb]] da bir Ceneviz yerlisi olup, [[İspanyol İmparatorluğu]] adına yaptığı seferler Cenevizli bankacılar tarafından finanse edilmiştir.
=== Gerileme ve yıkılış ===
17. yüzyılda Ceneviz Cumhuriyeti politik gücünü kaybetmeye başlamıştır. [[Kara Ölüm]] ile ilişkili bir [[veba]] sonucunda Cenova şehri nüfusunun yaklaşık yarısı 1656-57 yılları arasında ölmüştür.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297474/Italy/27687/Early-modern-Italy-16th-to-18th-centuries Early modern Italy (16th to 18th centuries) » The 17th-century crisis] ''Encyclopædia Britannica.''</ref> Devletin 1745'te [[Avusturya Veraset Savaşı]]'na katılması ve savaşı kaybedecek [[Fransa Krallığı]] tarafında yer alması da devleti büyük zarar uğratmıştır. Cumhuriyet, [[Tabarka]]'nın [[Tunus Beyliği]] tarafından ele geçirilmesi üzerine son Akdeniz kolonisini 1742'de kaybetmiştir.<ref>Alberti Russell, Janice. ''The Italian community in Tunisia, 1861–1961: a viable minority''. pag. 142.</ref> Ülkenin en eski topraklarından biri olan Korsika'da [[Korsika Cumhuriyeti]] bağımsızlığını 1755'de ilan etmiş, kısa bir süre sonrada Fransa topraklarına katılmıştır.
Tüm bunlara rağmen Ceneviz Cumhuriyeti'nin bağımsızlığı, [[Birinci Fransız Cumhuriyeti|Birinci Fransız Cumhuryeti]]'nin [[Napolyon Bonapart|Napolyon]] kontrolü altında bulunan ordularının [[Cenova]]’yı işgaline kadar sürmüştür. 1777’de [[Ligurya Cumhuriyeti]] Napolyon tarafından kurulmuş, ancak bu uydu devlet [[1805]]’te Fransa topraklarına katılmıştır. [[1815]]’te [[Sardunya Krallığı]] tarafından ilhâk edilen Ligurya, [[1849]]’dan sonra [[İtalya'nın birleşmesi|İtalya'nın bir parçası haline]] gelmiştir.
Günümüzde [[Cenova]] şehri İtalya'nın en önemli ve yoğun limanı olan [[Cenova Limanı]]'nı barındırır ve Ligurya İtalya'nın ekonomik açıdan en güçlü bölgelerinden biridir.
{{İtalya tarihi}}
Satır 124 ⟶ 136:
==Ayrıca bakınız==
*[[Denizci cumhuriyetler]]
*[[Venedik Cumhuriyeti]]
*[[İtalyan şehir devletleri]]
==Kaynakça==
{{Kaynakça}}{{Kaynakça}}
==Dış bağlantılar==
<br />{{Commons kategori|Republic of Genova}}
{{İtalya yarımadasındaki eski devletler}}
| |||