Dublin: Revizyonlar arasındaki fark

 

== Tarihi ==

Yunan astronom ve kartograf [[Ptolemy]]’nin yazıları Dublin ile ilgili en eski kaynaklardandır. M.S. 140 civarında ''Eblana Civitas'' adlı bir yerleşim yerinden bahsetmektedir. 'Dubh Linn'in yerleşim yeri olarak tarihi M.Ö. 1. yüzyıla kadar gitmektedir. Sonraları burada bir manastır inşa edilmiştir. Ama kasaba olarak [[841]] yılında Norse’lar tarafından kurulmuştur.<ref>[http://www.nalanda.nitc.ac.in/resources/english/etext-project/history/ireland/book-2chapter2.html A Popular History of Ireland - Thomas D'Arcy McGee (1825-1868)]</ref> 'Baile Átha Cliath' ya da kısaca 'Áth Cliath' [[988]] yılında kuruldu ve bir süre sonra bu iki kasaba birleşti.

 

 

19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başlarında, Cumhuriyetçi devrimcilerin [[Birleşik Krallık]]a karşı başlattıkları ayaklanmalar, [[24 Nisan]] [[1916]]'daki [[Postane Baskını]] ile harekat boyutuna ulaştı, ama 24-30 Nisan arasında süren [[Paskalya Ayaklanması]], devrimcilerin teslim olmasıyla son buldu. Bu süreçte ön plana çıkan [[Michael Collins (İrlandalı önder)|Michael Collins]] ayaklanmalar süresince kullandığı taktiklerle şehir içi gerilla savaşının ilk örneklerini sergiledi. Bu ayaklanmalar başkenti istikrarsız bir sürece soktu. ''İngiliz-İrlanda savaşı'' ile ''İrlanda iç savaşı'' kenti yıkıma uğrattı. Şehrin en güzel binaları bu savaşlar sırasında yıkıldı. İrlanda Bağımsız Eyaleti binaların çoğunu yeniden inşa etti. [[Parlamento]]yu [[Leinster Sarayı]]’na taşıdı ama yeniden düzenlemek gibi büyük bir işe kalkışmadı.

''Acil durum'' diye adlandırılan, [[II. Dünya Savaşı]]’ndan sonra, Dublin ''zaman-dışı'' bir başkent olarak kaldı: modernleşme yavaş

gerçekleşiyordu ama sonunda [[1960]]’larda değişim hızlanmaya başladı. Son yıllarda, yerleşim, ulaşım ve iş alanında yapılan özel ve devlet girişimleriyle, Dublin’in alt yapısı oldukça değişti. Bazı ünlü sokak köşeleri hala gelişim ve değişimden önce orada bulunan bar veya dükkânın ismiyle anılmaktadır.

 

=== Eğitim ===

Dublin, üç üniversitesi ve birçok diğer yüksek öğrenim kurumuyla, İrlanda’nın birincil eğitim merkezidir. Şehirde 20 adet ''üçüncü-seviye'' (bir çeşit devamlı, yüksek öğrenim) enstitü ve kolej bulunmaktadır.<ref>[http://www.dublincity.ie/your_council/our_city/dublin_facts/ Dublin hakkında]</ref> [[Dublin Üniversitesi]], 16. yüzyıla uzanan tarihiyle İrlanda’nın en eski üniversitesidir. Bir tek koleji vardır, [[Trinity Koleji, Dublin|Trinity Koleji]], ve Kraliyet onayıyla, [[I. Elizabeth]] döneminde kurulmuştur. Kolej Katoliklerin özgürleşmesine kadar Roma [[Katolik]]lerine kapalı kalmıştır. Daha sonra ise [[1970]]’e kadar Roma Katoliklerinin katılımı, [[Katolik]] hiyerarşisi tarafından, yasaklanmıştır. [[Ulusal İrlanda Üniversitesi]]’nin Dublin’de [[Dublin Koleji]] ile paylaştığı bir kürsüsü bulunmaktadır. Aslında şehrin sınırlarının biraz dışında olan, [[Dun Laoghaire]]’de bulunan, Dublin Koleji, İrlanda’daki en büyük üniversitedir. [[Dublin Şehir Üniversitesi]] en yakın zamanda kurulmuş olan kurumdur ve özellikle işletme, mühendislik ve endüstriyle alakalı fen alanlarında ön plana çıkmaktadır. [[İrlanda Cerrahlar Kraliyet Koleji]], [[Ulusal İrlanda Üniversitesi]]’ne bağlı bir tıp kolejidir ve şehir merkezindeki St. Stephen’s Green parkı içindedir. [[Ulusal İrlanda Üniversitesi, Maynooth]] da [[Ulusal İrlanda Üniversitesi]]’ne bağlıdır ve şehrin merkezine yaklaşık 25km uzaklıkta olan [[Kildare]] ilçesine bağlıdır.

 

 

=== Kuzey-yakası ve Güney-yakası ===

Geleneksel olarak Dublin’de [[Liffey nehri]]nin ayırdığı bir kuzey-güney ayrımı bulunmaktadır. Bazıları kuzey yakasını işçi sınıfı ve güney yakasını da orta ve yüksek sınıf olarak görmektedir. Dublin posta sisteminde kuzeye tek numaralar, ''Phibsboro - Dublin 7'' gibi, güneye ise çift numaralar, ''Sandymount - Dublin 4'' gibi, ayrılmıştır. Yalnızca nehrin bankı boyunca geçen bölge ''Dublin 8'' olarak bu kural dışında kalmaktadır.

 

 

=== Eğlence ===

Dublin’de hareketli bir gece hayatı vardır. [[Liffey nehri]]nin güneyinde bulunan ve İrlanda dışında da tanınan [[Temple Bar]], gece hayatının en hareketli yerlerinden biridir. Özellikle kadın ve erkeklere yönelik ‘''bekarlığa veda partileri''’ ile tanınır ve turistler tarafından ziyaret edilen öncelikli yerlerdendir. Ama bu nedenlerden dolayı Dublin’in yerli halkı tarafından çok tercih edilmemektedir. Temple Bar aslında Dublin’in kültürel bölgesinin yeniden yapılandırılmasıyla ön plana çıkmıştır. Günümüzde sokak performansları, davulcuları, ufak ve iç içe müzik mekanlarıyla bu ruhunu az da olsa korumaktadır. ''Stephen's Green'' etrafındaki bölge, özellikle Harcourt, Camden, Wexford ve Leeson caddeleri, en popüler gece kulüplerinden bazılarına ve İrlanda’ya özgü barlara ev sahipliği yapmaktadır.

 

 

== İklimi ==

Dublin denize konumundan dolayı ılıman bir iklime sahiptir. Kışları yumuşak, yazları serin geçer ve aşırı soğuk ya da sıcak yaşamaz. Genelde düşünülenin aksine Dublin, batı İrlanda gibi, yoğun yağış almamaktadır. Batı İrlanda’nın yağış oranı genelde başkentin iki katıdır. [[Londra]] ile karşılaştırıldığında ortalamada Dublin’de daha az yağışlı gün görülür. Ocak ayındaki ortalama en yüksek sıcaklığı 8&nbsp;°C (46&nbsp;°F), Temmuz ayında ise 20&nbsp;°C (68&nbsp;°F)’dir<ref name="met30year">{{Web kaynağı | url = http://www.met.ie/climate/dublinairport.asp | başlık = 30 Year Averages | erişimtarihi = 2009-09-30 | yayımcı = Met Éireann | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150910051034/http://www.met.ie/climate/dublinairport.asp | arşivtarihi = 10 Eylül 2015}}</ref>. Ortalama en güneşli ayları, günde altı saate kadar uzanan, Mayıs ve Haziran’dır ama günler yine de daha uzun geçer. Ortalamada en yağışlı ayları ise, 74mm (2.9 [[inç]]) ile, Aralık ve Ağustos’tur. En kuru ay, 45&nbsp;mm (1.7 inç) ile, Nisan’dır. Yıllık toplam ortalama yağış oranı (bütün yağış türleri dahil) 762&nbsp;mm (29.5 inç)’tir<ref name="met30year"/> ve [[Sidney]], [[New York]] ve [[Dallas]]’tan bile daha azdır. Dublin, yüksek enlemi nedeniyle, uzun yaz günlerine (yaklaşık 19 saat gün ışığı) ve kısa kış günlerine (dokuz saate kadar düşebilmektedir) sahiptir. İrlanda’nın geri kalanında da olduğu gibi, [[hortum]], [[kasırga]], [[deprem]] ve [[tsunami]] benzeri, [[doğal afet]]ler açısından oldukça korunaklıdır.

 

== Hükümet ==

=== Kent ===

Kent, Dublin Şehir Konseyi (eski adıyla ''Dublin Meclisi'') tarafından idare edilmektedir ve başkanlığını ''Dublin Belediye Başkanı'' (Lord) yapmaktadır. Belediye başkanı yıllık olarak seçilir ve sorumluluk süresi boyunca ''Dublin Köşkü''’nde yaşar. Dublin Şehir Konseyi iki ana binada konuşlanmıştır. Konsey toplantıları, Dublin belediye binasındaki merkezde gerçekleşir. Eskiden ‘'''Royal Exchange''',’ yani ''Kraliyet Ticaret Merkezi'', olan bu bina 1850’lerde şehir idaresi tarafından hükümet için devralınmıştır. İdarenin yönetim seviyesindeki memurların çoğu, [[Wood rıhtımı]]’ndaki, çok tartışılan “Belediye Ofisleri”nde çalışmaktadır.

 

Dublin İrlanda’nın hem iletişim hem de medya merkezidir. Birçok gazete, radyo istasyonu, televizyon kanalı ve telefon şirketinin merkezleri burada bulunmaktadır. “'''Radio Teilifís Éireann'''” (RTÉ) İrlanda'nın ulusal resmi yayın organıdır ve ana ofisleri Donnybrook’ta bulunmaktadır. “''Fair City''” kanalın başkentin kurgusal bir mahallesinde (''Carraigstown'') geçen bir dizisidir. '''TV3''', ''Kanal 6'', '''Kent Kanalı''' ve ''Setanta Spor''’da Dublin’de bulunmaktadır. Posta servislerinin (''An Post'') ana altyapısı ve ofisleri ile eski devlet telefon şirketi (''Eircom''), Meteor cep telefonu servisi, Vodafone İrlanda ve O2 İrlanda da Dublin’dedir. Başkent ayrıca '''The Irish Times''' ve '''Irish Independent''' gibi önemli gazetelere de evsahipliği yapmaktadır.

=== Ulaşım ===

Dublin, İrlanda ulaşım ağının merkezindedir. [[Dublin limanı]] ülkenin en önemli deniz limanıdır. [[Dublin havaalanı]], [[2006]]’daki 21 milyon yolcu kaydıyla adanın en yoğun havaalanıdır. Ayrıca İrlanda’nın diğer havaalanlarına, [[Avrupa]]’ya [[Kuzey Amerika]]’ya ve [[Orta Doğu]]’ya uçuşlarıyla Avrupa’nın da 14. en yoğun havaalanıdır. Merkez tren istasyonu, güney ve kuzeyi birbirine bağlayan, ''Heuston'' istasyonudur ([[Ballina, County Mayo|Ballina]], [[Westport, County Mayo|Westport]], [[Galway]], [[Ennis]], [[Limerick]], [[Tralee]], [[Cork (city)|Cork]] ve [[Waterford]] hatları). ''Connolly istasyonu'' [[Sligo]], [[Wexford]] ve [[Belfast]]’a servis yapmaktadır. Bu iki istasyon son dönemde birbirine, '''Luas''' adı verilen, tramvay ile bağlanmıştır. Dublin’in otogarı '''Busarus''' da, oldukça yoğundur. Otobüsle adanın her yerine sık otobüs seferleri bulunmaktadır.

 

 

==== Toplu Taşıma ====

2002 yılında Dublin ve civarında oturan ve çalışanların yaklaşık % 46’sı işe yürüyerek, bisikletle ya toplu taşımayla gidiyordu.[http://www.dto.ie/web2006/model_area.htm][http://www.dto.ie/web2006/images/mode_large.jpg] Toplu taşıma sistemi yüzlerce otobüs hattından, beş yerel tren hattından ve iki tramvay hattından oluşmaktadır. Hükümetin '''Ulaşım 21''' adı altında planladığı teşebbüs yüksek kapasiteli iki metro hattı kurmak, batıya giden elektrikli taşımacılığı genişletmek ve oldukça başarılı olan '''Luas''' tramvay sistemini geliştirmek için yapılanmıştır. Toplu taşıma sistemine ''Dublin Ulaşım Ofisi'' bakmaktadır.

 

 

DART’ı genişletme planları yapılmaktadır. Şehir merkezinin altından geçen bir tüneli içeren Dublin ara-bağlantı raylı projesi, şehir merkezinden geçen kuzeye ve güneye giden, kuzeybatı ve güneybatı olarak iki ayrı DART hattı yaratacaktır.

 

===== Tramvay =====

 

'''Kelt Kaplanı''' hareketi yıllarında, yani 90’ların ortalarından sonlarına kadar, birçok ilaç ve bilgi teknolojisi şirketi Dublin ve etrafında ofisler açtı. [[Microsoft]]'un [[Avrupa]] ve [[Orta Doğu]] merkezi, şehrin güneyindeki, '''Sandyford Endüstri Bölgesi'''ndedir. Buna ek olarak [[Google]] ve [[Amazon]]’un da şehirde şubeleri bulunmaktadır. [[Intel]] ve [[Hewlett-Packard]]’ın Dublin’in batısında kalan [[Kildare]] ilçesindeki bir mahallede (Leixlip) üretim atölyesi vardır. [[Google]], [[Yahoo!]] ve [[PayPal]]’ın (ve daha birçok şirketin) Avrupa merkezleri Dublin’de konuşlanmıştır. Kent, çok miktardaki yüksek teknoloji endüstri bölgeleri, iş ve [[finans]] merkezleriyle uluslararası platformda Avrupa’nın [[Silikon Vadisi]] olarak tanınmaktadır.

Dublin İrlanda ekonomisinin merkezidir. 2004 yılında Dublin ve çevresi ülkenin toplam gelirine €69.6 milyar katkıda bulunmuştur. Bu ekonominin yaklaşık %45’ini oluşturmaktadır. Bankacılık, finans ve ticaret şehrin ekonomisinin önemli bir bölümünü oluşturur. ''Uluslararası Finans Servisi Merkezi (IFSC)'' tek başına yılda €1 trilyonun üzerinde gelir getirmektedir. Ayrıca birçok uluslararası firmanın Dublin’de merkezi bulunmaktadır ([[Citibank]] ve [[Commerzbank]] gibi). ''İrlanda Borsası (ISEQ)'', ''İnternet Tarafsız Kambiyo (INEX)'' ve ''İrlanda Yatırım Kambiyosu''’nun da (IEX) merkezi burdadır.