Vikipedi

Mutemid: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
7. satır:
| veraset = [[Halifeler listesi|Abbâsî Halifesi]]
| hüküm_süresi = 870–892
| önce_gelen = [[Muhtedi (Abbasi)|MuhtediMühtedî]]
| sonra_gelen = [[Mutezid (Abbasi)|Mutedid]]
| veliaht =
30. satır:
==Yaşamı==
===Tahta geçmesi===
Mütemid, halife [[Mütevekkil (Abbasi)|Mütevekkil]]'in halifelik tahtına çıkan üçüncü oğludur. Kuzeni olan Halife [[Muhtedi (Abbasi)|MuhtediMühtedî]] bir suikaste uğrayıp tahtı kaybedince 870'te Abbasi halifesi oldu.
 
Muhtedi suikasta uğrayıp öldüğünde saraylılar [[Samarra]]'da sarayda oda hapsinde bulunan Cafer [[Mütevekkil (Abbasi)|Mütevekkil]]'in diğer oğlu ve eski halife Muhtedi'nin kardeşi olan [[Mutedid (Abbasi)|Mutedid]]'yi bu hapisten çıkartıp Abbasi halifesi tahtına geçirdiler.
 
Haricilerin tarafını tutmakta olan Türk asıllı askeri komutan Musa bin Boğa ise hemen saraya geri döndü. Kendini yeni halifenin oğlunun koruyucusu ve naipi olarak atanmasını sağladı. Halifenin oğlu (ve onun yanında onun gerçek yöneticisi olan Musa bin Boğa, AbbasıAbbâsî ülkesinin batı kimina vali tayin edildi.
 
===Zenc isyanı ve kardeşi Muvakkat===
43. satır:
Bu isyan çok çabuk yayıldı. Birçok göçmen bedevi, özellikle talan elde etmek için, bu isyana katıldılar. Halifenin Irak'ta bulunan orduları ve diğer büyük orduları isyancı ordularına karşı gönderildi. Bu ordular isyancıların elebaşlarını yakalamaya ve onları misal olarak çok merhametsizce öldürerek isyanı bastırmaya çalıştılar. Ama bu merhametsiz tutum isyancıların karşi direnişlerini artırdı. İsyancılara çete ve gerilla taktikleri kullanarak bu ordulara karşı koydular ve bazen bu orduları yenip elemine etmeye başladılar. İsyancılar Irak eyaletinin, aralarında "Ubudullah" limanı bulunan, bazı önemli şehir ve kalelerini ellerine geçirdiler ve [[Basra Körfezi]] kıyılarında "Muhtara" adlı yeni bir başşehir yapmaya başladılar. Bu isyan Güney Irak'tan Batı Arabistan ve Fars eyaletlerine de yayılmaya başladı.
 
Yeni halife olan Mütemid bu isyanı bastırmak için [[Mekke]]'de yaşayan ve Abbasilerin asıl ordu gücü olan Türk askerlere çok yakın olduğu bilinen kardeşi olan "Ebu Ahmed bin Cafer Mütevekkil"'i [[Samarra]]'ya çağırdı. Ona büyük yetkilerle isyan çıkan bölgelerde, yani AbbasıAbbâsî ülkesinin büyük bir kısmında, valilik verdi. Ebu Ahmed bu yarı-halife yetki ve görevlerini taşıdığını açıkça ilan etmek için "Muvaffak" unvanını aldı. Önce İran'da olan isyancıları ortadan kaldırma uğraşına girişti.
 
Bu sıralarda zenci isyanın elebaşları güney Irak'ta kendilerine yeni topraklar bağışlıyarak oralarda çalışanlara eski köle sahipleri gibi hareket edip isyancı kölelerin morallerin bozmaya başladılar ve birçok eski isyancı yan değiştirip isyanı bastırmak için gelen Arap ordusuna katılmaya başladı.
 
879'da Muvaffak İran'daki isyanları tümüyle bastırdı ve İran'ı tekrar AbbasıAbbâsî ülkesi haline getirdi. Dikkatini güney Irak'a çevirip oradaki zenci isyanlarını bastırmaya koyuldu. 881'de iyi eğitim görmüş, iyi donanımlı ve savaş tecrübeli Muvaffak'ın AbbasıAbbâsî ordusu zencilerle yaptıkları çarpışmalarda galip geldi. Zencilerin yeni yaptıkları "Muktara" şehri de bu ordunun eline geçti. "Zenj isyanı"nın doktrinini sağlayan ve başı olduğu kabul edilen [[Zaidilik|Zaidi]] Ali ibn Muhammed ele geçirildi; idam edildi ve kesik başı Bağdat'a getirilip halka gosterildi. Böylece "Zenj İsyanı" son erdi.
 
===Tolunoğulları'na karşı===
59. satır:
===Halifeliğinin sonu ve ölümü===
 
883'da Irak'da çıkan yeni bir Zenj İsyanı'nı bastıran kardeşi Muvaffak vezir olarak hemen gerçek iktidar dizginlerini ele aldı. Muvaffak'ın vezirliği sırasında AbbasıAbbâsî devlet idaresi iyileşip devletin önemli eyaletlerinin kontrolünü tekrar merkezin eline geçti. Ama vezir Muvaffak fil hastalığı'ndan muzdarip olup vezirlik yetkilerini yavaş yavaş oğlu olan Mutezid'e geçti ve Haziran 891'de Muvaffak öldü ve oğlu Mutezid amcası olan Halife Mütemid'in namına devleti idare eden tek vezir oldu. Halife Mutemid o kadar güçsüz kalmıştı ki kendi oğlunun halifeliğine varis olmasını önleyen kararları kabul etmek ve yeğeni Mutezid'i kendine varis kabul etmek zorunda kaldı.
 
Halife Mütemid Ekim 892'de bir gün büyük bir içkili ziyafet sonunda fazla içkiden öldü. Yerine zaten vezirlik ile iktidar dizginlerine elinde bulunduran yeğeni Mutezid tahta çıkarak AbbasıAbbâsî halifesi oldu.
 
==Devlet idaresi==
 
Halife Mutemid'in en büyük başarısı Halife [[Muhtedi (Abbası)|MuhtediMühtedî]] döneminde başlayan ve 9. yüzyıl sonlarına kadar devam eden refah dönemini devam ettirebilmesindedir. Bu refah döneminin devamına en büyük nedenin 892'de Abbasi sarayının ve başkentinin Samarra'dan [[Bağdad]]'a geri getirilmesidir. Böylece Samarra'da Abbasi devleti içinde bir devlet olan Türk askerlerinin ekonomik tabanı ve gücü kırılmış oldu. Fakat bu gelişme karşılıksız olmamıştır. Halife Mutemid döneminde ve sonraki iki halife döneminde Türk asıllı askerlerin karıştığı halifeyi öldürme ve iktidar gücünü ele geçirme hedefli büyük komplolar yapılmıştır.
 
== Dipnotlar ==
82. satır:
{{s-hou|[[Abbâsîler|Abbasi]]||?||892}}
{{s-rel|su}}
{{s-bef|before=[[Muhtedi (Abbasi)|MuhtediMühtedî]]}}
{{s-ttl|title=[[Halifeler listesi|Abbâsî Halifesi]]|years=870 892}}
{{s-aft|after=[[Mutezid (Abbasi)|Mutezid]]}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Mutemid" sayfasından alınmıştır