|
== İngiltere ülkesinde günümüzde kontluk tipleri ==
İngiltere ülkesinde yerel idari kontluklar 1888de1888'de oluşturulan ve "1889 yılı Yerel Yönetimler Yasası" ile hukuken yasalaştırılan bir kanun ile kurulmuşlardır. Bu tip kontluklar tüm Birleşik Krallık'ta da uygulanmıştır. Ama 1972de1972'de raporunu veren bir kraliyet komisyonunun tavsiyeleri sadece İngiltere'de kontluklara odaklanmış ve bu rapora kısmen uyularak İngiltere ülkesindeki kontluklar ile yerel idare sistemi "1974 yılı Yerel Yönetimler Yasası" ile değiştirilmiştir.
1974'ten itibaren İngiltere ülkesinde iki türlü ''kontluk'' kurulmuştur:
Bu birincil seviyede olan kontluklar altında ikinci seviyede olan "bölge (district)" veya "belde (borough)" yerel idareleri bulunmakta idi. 1974'te çıkartılan bu kanun hangi yerel hizmetlerin birincil seviyede bulunan kontluklar hangilerinin de ikincil seviyede olan "bölge" veya "belde"ler tarafından yapılacağını açıkca ortaya koymuştur. Bu kanunla kurulan hem birincil hem de ikincil seviyedeki yerel idarelerde yerel seçimlerle gelen bir "yerel idare meclisi (local council)" bulunmakta ve bu meclis o birimin yerel idaresinden mes'ul olmaktadır. Gerçekten İngiltere İngilizcesi kullanışında yerel idareden bahiste çok kere "yerel idare (local authority)" sözcüğü değil "yerel idare meclisi (local council)" sözcüğü aynı anlamda kullanılmaktadır. Fakat bunlarda yıllar geçtikçe önemli şu değişiklikler yapılmıştır.
* Önce 1979da1979'da iktidara gelen [[Margaret Thatcher]] Muhafazakar Parti hükumeti "Metropoliten Kontluklar"'ı, "Londra Büyük Şehri Yerel İdaresi" dahil (genellikle idari nedenlerle değil politik nedenlerle) lağvetmiştir. Bunlar altında bulunan ikinci seviyedeki yerel idareler olan metropoliten "Bölge (District)" idareleri, iki seviyeli olarak değiştirilmeden aynen bırakılan "shire" veya metropoliten-olmayan kontluklar yetkileriyle "tek-seviyeli yerel idare" olarak kalmışlardır. Ama idari bakımdan lağvedilen "metropoliten kontluklar" hukuken hala daha bulunmakta ve lağvedilmiş metropoliten kontluk idarelerinin içinde bulunan bazı bölümler (itfaiye sistemleri, polis sistemleri, sivil savunma, acil durumlar hizmetleri, metropoliten ulaşım sistemleri vb.) hala idare meclisleri ve idare sistemi lağvedilmiş bu üst seviyeli metropoliten kontluklar tarafından idare edilmektedir. Bunları idare eden meclisler ve idareler, eskiden ikincil seviyede olan bölgelerin idare meclislerinden seçilen üyelerden oluşan, İngiliz terimi ile, "geride kalmış (residual)" otoriteler adıyla anılmaktadırlar.
* 1990dan1990'dan sonra yeniden değişiklikler devam etmiştir. 1974 kanununa göre "shires" kontlukları altında ikinci seviyedeki yerel idareler bulunmaktaydı. Bunlar bazen ''bölge (district)'' bazen ''belde (borough)'' adları taşımaktaydılar. 1995-2009 arasında yapılan bir sıra reformla ve yeni kanunlarla bu ikincil seviyede olan bazı "bölge" veya "belde" idareleri birincil seviyeli kontluk idaresinden ayrılmışlardır. Bu yeni kurulan yerel idareler de 1974 tipi kontlukların yetkilerini üstlenmişler ve eskiden içinde bulundukları kontluklardan bağımsız '''tek-seviyeli yerel idare''' olmuşlardır. Bunlara en iyi örnek 1999da1999'da birincil-seviyeli "Hertfordshire" ve 2009da2009'da "Bedfordshire" ve "Cheshire" kontluklarının bütün yetkilerinin alınıp bunların idare meclislerinin kapatılıp idare memurlarının dağıtılması ile bu kontluklarda bütün yetkilerinin eskiden ikincil-seviyede olan eski "bölge" veya "belde"lere verilmesidir. Bu örneklerde eskiden birincil seviyeli kontlukların hiçbir idari yetkileri kalmamıştır. Fakat hala kraliyet merasimleri için törensel yetkileri bulunmaktadır. İkinci çeşit değiştirme örneklerinde ise birincil kontluk idaresi ortadan kaldırılmamıştır. Örneğin eskiden birincil-seviyeli [[Lancashire]] kontluğu altında bulunan ikincil-seviyeli metropoliten-olmayan [[Blackpool]] bölgesi, Lancashire kontlugu idaresi altından alınmış; bu bölgeye birincil-seviyeli yerel idare yetkileri verilmiş; "tek-seviyeli yerel idare" yapılmıştır. Ama Lancashire Kontluğu hala bulunmaktadır.
* 2000de2000'de ise başşehir Londra için 1986dan1986'dan beri ilga edilmiş eski ''Londra Metropoliten Kontluğu'' yerine "Londra Assemblesi" ve "Büyük Londra Belediye Başkanı" kurumları kurulmuştur. Bu bir büyük "idari bölgeler (regions)" sistemine geçiş olarak da görülmüştür ama şu anda (2010) bu yeni büyük idari bölgelerin kurulmayacağı bilinmektedir.<ref>İngiltere'de '''idari bölgeler''' de kurulmak istenmiştir. Bu büyük idari bölgelerin sınırları ve merkezleri belirlenmiş; bu "büyük idari bölgeler" için devlet daireleri ve memurları gölge-iskelet şekilde kurulmuştur. Ancak bunları uygulayan kanun taslağı Parlamento'ya getirilmemiştir. 2010da2010'da gelen koalisyon hükümeti mevcut Nisan 2011de2011'de gölge-iskelet kurumlarını da ilga etmiş olduğu için, şu anda "büyük idari bolge"lerin kurulmayacağını açıklaşmıştır.</ref>
Bu biraz karmaşık hale gelmiş İngiltere'de yerel idarenin kontluk sistemleri yanında, üçüncü bir tür kontluklar da bulunmaktadır. Bunlar tur kontluklar 1890da1890'da hazırlanmış; kurulmuş ve günümüzde organizasyonu 1997'de çıkartılan bir kanuna göre düzenlenmiştir. Buna göre İngiltere ülkesi geleneksel ve '''törensel kontluklar'''a bölünmüş bulunmaktadır. Bu ''törensel kontluklar'' başında Kraliçe (veya Kral) tarafından ismen atanan, geleneksel yerel seremonilerde yerel idarelerin başında bulunan yerel politikacılardan protokol bakımdan önde gelen, birer "Lord Lieutenant (Lord Kral Temsilcisi)" bulunmaktadır. Bu tip kontluklara "törensel kontluk", "seremonik kontluk", "Kral Temsilcisi bölgesi (Lieutenacy District)" ve (hatta bunlar coğrafyacılar tarafından da benimsendiği için) "Coğrafi Kontluk" isimleri verilmektedir.
== Kontluk yetkileri ile İngiltere'de yerel idare birimleri (2005) ==
=== Liste ===
Günümüzde (en son 2005da2005'te) İngiltere'de kontluk yetkileri ile yerel idare için üç değişik tip bulunur; bu ayrımları gösteren harita ve liste aşağıdadır:
Bu listede yerel idare isminden sonra ne tip kontluk olduğuna dair şu işaretler bulunur:
# (işaretsiz) : "Shire" kontluğu - iki seviyeli (br/)
# * : tek-seviyeli yerel idare
# †; : metropoliten kontluk (idare meclisleri ilga edilmiş)
|}
1974'te kiteki yerel idare reformuna göre 35 tane "shire" tipi kontluk bulunmaktaydı. Bu "shire" tipi kontluklarının hepsini lağvetmek ve ülkede sadece tek-seviyeli yerel idareler bulunması talepleri yapılmaktadır. Ama özellikle kırsal alanlarda bulunan "shire" tipi kontluklarda yaşayanlar ve tutucular bu teklife şiddetle itiraz etmektedirler. Buna rağmen 1999da1999'da çıkartılan bir kanunla ''Berkshire'' ve 2009da2009'da yapılan bir uygulama ile "Bedfordshire" ve "Cheshire" "shire"-tipi kontlukları için üst seviyedeki "metropoliten-olmayan kontluk" yetkileri kaldırılmış; seçimle gelen kontluk meclisi ve idare sistemi elimine edilmiş ve bu yetkilerin hepsi ikincil seviyede olan "bölge (district)" yerel idarelerine "tek-seviyeli yerel idare" statüsü verilmiştir. Bu üç kontluğun "törensel kontluk" statüsü kalmıştır. Ama bir gelenek olarak hala "Berkshire"'ın "metropoliten-olmayan kontluk" statüsü hukuken geçerli olduğu da kabul edilmektedir. Böylece İngiltere'de şu anda (2010'da) 32 tane 1974 kanununda verilen tam yetkileri ile "metropoliten-olmayan kontluk" (yani "shire" tipi kontluk) ve 1 tane hiçbir yetkisi olmayan "metropoliten-olmayan kontluk" bulunmaktadır.
=== Metropoliten kontluklar ===
[[Greater Manchester]], [[Merseyside]], [[South Yorkshire]], [[Tyne ve Wear]], [[Batı Midlands]], [[Batı Yorkshire]].
1986da1986'da Margeret Thatcher hükumeti politik nedenlerle bu tip kontlukların yetkilerini kaldırmış ve idare meclislerini ve idare memurlarını elimine etmişti. Ancak hukuken bu kontluklar hala ilga edilmemiştir. Acil hizmetler, sivil savunma ve kamu taşıma hizmetleri gibi önemli stratejik hizmetler "geri kalan hizmetler" adı altında eski ikincil idareleredenidarelerden gönderilen temsilcilerden kurulu bir meclisle idare edilmektedir.
2010'da yeni idareye gelen koalisyon hükümeti [[Greater Manchester]] Nisan 2011'de "Greater Manchester Birleşik İdaresi (Greater Manchester Combined Authority)" adı ile törensel "Greater Manchester" sınırları içinde ekonomik gelişme, ekonomik yenilenme ve ulaşım görev ve yetkilerini yüklenecek bir yerel idare kurmuştur.
39 tek-seviyeli yerel idarelerden 39u tek bir ''bölgesi'' olan bir kontluk gibi aynı yetkilere sahiptir. Her tek-seviyeli yerel idare halkoyu ile seçilmiş bir "meclis (council)" tarafından idare edilmektedir. Bir istisna hariç, hiçbiri tek-seviye idare meclisi için isim olarak "kontluk meclisi (county council)" veya bölge için isim olarak "bölge meclisi (district council)" ismini taşımamaktadır. Bir istisna olan "Isle of Wight"'dir ve bu tek-seviyeli yerel idare meclisi "Isle of Wight Kontluk Meclisi (Isle of Wight County Council)" olarak isimlendirilmiştir.
1999da1999'da kaldırılan "[[Berkshire]]" kontluğuna bağlı olan ve bu kaldırma ile tek-seviyeli yerel idare haline geçen eski ikincil seviye bölgeleri tek seviyeli yerel idare statüsü kazanmalarına rağmen kontluk statüsü kazanmamışlardır.
Atlantik üzerinde adalardan oluşan "[[Isles of Scilly]]" 1890dan1890'dan beridir Birleşik Krallık'ın bir parçası olarak bağımsız bir "tek-seviyeli yerel idare" ile yöneltilmektedir. Fakat bazı hizmetler Cornwall Kontluğu ile birlikte yönetilip yürütülmektedir ve "Isles of Scilly" "[[Cornwall]] Törensel Kontluğu"nun bir paçası olduğu kabul edilmektedir.
== Dipnotları ==
| 