Anadolu tarihi: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
→‎top: düzeltme AWB ile
düzeltme AWB ile
10. satır:
Sonunda [[Büyük İskender]] sahneye çıktı ve [[III. Darius]]'a karşı kazandığı zaferlerle tüm bölgenin kontrolünü ele geçirdi. Ölümünden sonra, kazandığı topraklar; güvendiği generallerinden birçokları ve ayakta kalmayı başaran [[Galya]], [[Pergamon]], [[Pontus]] ve [[Mısır]]'daki diğer güçlü hükümdarlar arasında bölüşüldü. [[İskender]]'in payından en fazla dilimi alan [[Selevkos İmparatorluğu]], [[Antik Roma|Romalılar]]ın iştahını kabarttı ve Romalılar bölgeyi parça parça ele geçirdiler. [[Antik Roma|Romalılar]] yerel yönetimlere büyük yetkiler tanıdılar ve askeri güç sağlayarak bölgeyi güçlendirdiler. Bunun sonucunda [[I. Konstantin|Konstantin]], [[Konstantinopolis|Konstantinapol]]'de yeni bir doğu imparatorluğu olan [[Bizans İmparatorluğu]]'nu kurdu. [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] başlangıçta akıllı yöneticilerle zenginleşti ancak sonra yönetimdeki ihmaller ve [[Moğollar|Moğol]] saldırılarından büyük zararlar gördü.
 
[[Türkler]]'in Anadolu'ya girmesinden sonra, [[Selçuklu]] ve [[İlhanlı]] orduları kısa bir süre içinde Bizans topraklarının büyük kısmını ve ticaret merkezlerini ele geçirdi. En sonunda da [[Osmanlılar]] ve [[II. Mehmet]] ile [[1453]]'dete [[Konstantinapol]]'u fethetti ve 1058 yıllık [[Bizans İmparatorluğu]]'na son verdi.
 
[[Osmanlılar]] [[1453]]'ten sonra uzun yıllar boyunca diğer dinlere de hoşgürülü davrandı ve çok başarılı oldular ülkenin sınırlarını Kuzey Afrika'dan, Orta Avrupa'ya kadar genişlettiler. Neden sonra [[Rusya]] ile savaşları, kötü yönetimler ve ülkedeki diğer halkların ayaklanmaları imparatorluğu zayıflatttı. [[Yeniçeri]] ayaklanmalarından sonra yeniçeri ocağı kapatıldı. Ekonomiyi düzeltmek için yapılan reformlar, ağır vergi ve harçlar olarak kendisini gösterdi ve karlı olan ticareti tersine çevirdi. Sonunda umutsuzluk, imparatorluğu [[Almanya]] ve [[Avusturya]] yanında [[I. Dünya Savaşı]]'na katılmaya zorladı. Savaştan yenilgiyle ayrıldıktan sonra devletin elinde sadece Anadolu toprakları kalmıştı ve bu topraklara da [[Yunanlar]]ın göz dikmesi yeni bir savaşın başlangıcı oldu. Yunanları yendikten sonra [[Mustafa Kemal Atatürk]] [[1922]]'de Osmanlı Devleti'ni kaldırdı ve Anadoluda yeni bir devlet [[Türkiye]]'yi kurdu. O zamandan beridir [[Türkiye Devleti]], Anadolu topraklarında varlığını modern bir ülke olarak sürdürmektedir.
58. satır:
{{ana|Ahameniş İmparatorluğu}}
 
M.Ö. 550'de, bir yüzyıl zor bela ayakta durmayı başaran [[Medler|Med İmparatorluğu]], ani bir [[Pers İmparatorluğu|Pers]] isyanıyla yıkıldı. Serveti çok fazla olan [[Lidya]] Kralı [[Krezüs]] bu serveti [[Persler|Pers]] Kralı [[Büyük Kiros]]'a saldırmak için kullandı. Bu hareketiyle ülkesinin sonunu getirdi ve Persler M.Ö. 546'da Lidya başkenti [[Sardes]]'i yerle bir etti. [[İyonya]] Krallığı ve Lidya'dan arta kalan şehirler Pers buyruğuna girmeyi reddettiler, savaşmak için hazırlık yaptılar ve [[Sparta]]'dan yardım istediler. Sparta beklenilen yardımı yapmadı, [[Kiros]]'a sadece bir elçi göndererek onu uyardı. Sonuç olarak daha fazla direnemediler; [[Phokaia]]dakiler [[Korsika]]'ya, Teosdakiler de Trakyadaki [[Abdera, Trakya|Abdera]] kentine kaçtılar. Geri kalanlarda Perslere teslim oldu. Kiros'tan sonra tahta geçen, [[I. Darius]] yönetiminde de imparatorluk genişlemeye devam etti. Genişleyen toprakları etkin idare için I. Darius [[satraplık]] sistemini kurdu.
 
M.Ö. 502'de [[Girit|Nakse]] adasında başlayan Perslere karşı İyonya İsyanı'nına Milet satrapı Aristagoras önce Perslere yardım etmek üzere Nakse Adasına hücum etmekle başladı; fakat isyanı bastırmada başarılı olamayınca o da isyancılara katıldı ve hatta daha sonra onlara liderlik etti. Atenalıların da yardımlarıyla bir süre Anadolu'ya yayılan isyancılar Efes Savaşı'nda yenildiler. Bu yenilgiyi M.Ö 493'dete Lade'deki yenilgi takip etti ve Persler isyana son noktayı koydular.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.economist.com/world/europe/displaystory.cfm?story_id=8173275 | başlık = The Works of Herodotus | erişimtarihi = 2007-10-16 | yayımcı = MIT | arşivurl = http://web.archive.org/web/20091213100338/http://www.economist.com:80/world/europe/displaystory.cfm?story_id=8173275 | arşivtarihi = 13 Aralık 2009}}</ref>
Her ne kadar [[Karya]] Pers İmparatorluğu'na bağlı bir satraplık olsa da, oraya atanan Hekatomnus kendine avantaj sağlamayı bildi. Bir taraftan Perslere düzenli haraç verirken diğer taraftan bölgeyi kontrolü altına aldı. Hekatomnus'un oğlu Mosolus başkenti [[Milas]]'tan [[Halikarnas]]'a taşıdı. Güçlü bir donanma kurdu ve bu gücünü kurnazca bir plan dahilinde [[Sakız]], [[Kos]] ve [[Rodos]] adalarını [[Atina]]'dan ayırmak için kullandı. Daha sonra bu adalar bağımsızlıklarını ilan ettiler. Mosolus planının başarıya ulaştığını göremeden öldü ve ülke yönetimini eşi [[Artemis]] devraldı. [[Büyük İskender]]'in sahneye çıkışına kadar bir yirmi yıl daha [[Karya]] Hekatomnus'un ailesi tarafından yönetildi.<ref name="Bury">{{Kitap kaynağı|authorlink=John Bagnell Bury|last=Bury|first=John Bagnell|title=A History of Greece to the Death of Alexander the Great|publisher=Macmillan|year=1913}}</ref>
 
73. satır:
==== İskender İmparatorluğu'nun Parçalanması ====
 
M.Ö 323'dete İskender'in ani ölümü ardında geniş bir imparatorluk ve yönetim boşluğu bıraktı. Tahtın varisi yarı üvey kardeşi Arrhidaeus ülkeyi yönetecek güce sahip değildi. Toprakları paylaşmak için generalleri arasında savaşlar çıktı. Süvarilerin başındaki Pertikas, ardından [[Frigya]] satrapı Antigonus bir süre topraklara egemen oldular.<ref name="Freeman">Freeman (1999).</ref>
Mısır Valisi Ptolemi ile İskender'in güçlü generalleri [[Lysimakhos]] ve [[I. Selevkos Nikator|Selevkos]] İpsus Savaşı'ndan sonra ortak düşmanları Antigonus'a karşı güçbirliğine gittiler. Çekişmeler sonucu
İskender İmparatorluğu dört parçaya bölündü. [[Ptolemaios I Soter|Ptolemi]] Mısır, [[Levant]]'ın büyük bir kısmı ve Anadolu'nun güneyini , [[Lysimakhos]] Anadolu ve Trakya'yı, [[I. Selevkos Nikator|Selevkos]] ise Anadolu'nun geri kalanını aldı ve [[Selevkos İmparatorluğu]]'nu kurdu. Bu arada [[Pontus]] Kralı [[I. Mitridat Ktistes|Mitriates]] de ülkesinin bağımsızlığını ilan etti.<ref name="Rawlinson">{{Kitap kaynağı|last=Rawlinson|first=George|title=Ancient History: From the Earliest Times to the Fall of the Western Empire|publisher=The Colonial Press|year=1900}}</ref>
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Anadolu_tarihi" sayfasından alınmıştır