Vikipedi

Abdurrahman Sami Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
düzenlendi, kaynaklar güncellendi
1. satır:
'''Abdurrahman Sami Paşa''' (1794, [[MoraTripoliçe (Yunanistan)|Trapoliçe]] - 1882, [[İstanbul]]), Osmanlı Devletinin ilk maarif (millî eğitim) bakanı olan devletbürokrat, adamışair.
 
Osmanlı Devletinde 19. yüzyılın önemli devlet adamlarındandır.<ref name=nevin/> Osmanlı Devleti'nin ilk maarif (millî eğitim) bakanı olarak görev yapmıştır. Devrinde İstanbul'un sosyal hayatında etkin bir isimdir.<ref name=nevin/>
 
İlk Türk romanın yazarı [[Samipaşazade Sezai]]’nin ve Osmanlı Maarif vekillerinden [[Abdüllatif Suphi Paşa]]’nın babası, [[Türkiye]] millî eğitim bakanlarından [[Hamdullah Suphi Tanrıöver]]’in dedesidir.
 
== Yaşamı ==
1794 yılında [[Mora]]’da dünyaya geldi. Adı Abdurrahman idi. Sami, şiir yazarken kullandığı mahlastır. Babası, Mora’daki [[Cerrahilik|Cerrahi Tekkesi]]’nin şeyhi Necip Efendi’dir. Özel dersler alarak eğitim gördü. Arapça, Farsça, Fransızca, Yunanca, İbranice ve Lâtinceye vâkıftı<ref name=Üsküdar>[http://www.uskudar-bld.gov.tr/portal/rehber_/t1.jsp?PageName=rehberAyrinti&ID=835 Sami Paşa Köşkü, Üsküdar Belediyesi Web Sitesi]</ref>
 
[[III. Ahmed]] devrinde ordu ile Mora'ya gitmiş, [[Tripoliçe (Yunanistan)|Trapoliçe]]'de tekke kurmuş bir aileye mensuptur.<ref name=nevin>{{web kaynağı|soyadı1=Gümüş|ad1=Nevin|başlık=Abdurrahman Sâmî Paşa’ya Ait Mensur Bir Letâif-Nâme|url=sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/download/557/546|website=sutad.selcuk.edu.tr/|yayıncı=Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 31, Yıl: 2012|erişimtarihi=6 Aralık 2017}}</ref> Babası, Mora'daki [[Cerrahilik|Cerrahi Tekkesi]]'nin şeyhi Necip Efendi'dir.
1814 yılında çıkan [[Yunan İsyanı]] sırasında babası öldü, ailesinin mal varlığına el konuldu, tekke kiliseye çevrildi. Mora yarımadasının merkezi Trapoliçe’de kardeşleriyle mahsur kalan Abdurrahman Sami, Rum ileri gelenlerinin gitmesiyle Mısır’a gitmek için izin alabildi<ref name=hu>[http://www.chronicledergisi.com/hu-sesleri-geliyor-eski-konaktan/ Murat Özer, '''Hu Sesleri Geliyor Eski Konaktan''', ''Chronicle Dergisi, Sayı 4, 2006'']</ref>. Ancak Mora’da kalmışlardı.
Özel dersler alarak eğitim gördü. Arapça, Farsça, Fransızca, Yunanca, İbranice ve Lâtinceye vâkıftı.<ref name=Üsküdar>{{web kaynağı|başlık=Sami Paşa Köşlü|url=https://www.uskudar.bel.tr/tr/main/erehber/saraylar-kasirlar-koskler/47/sami-pasa-kosku/885|website=https://www.uskudar.bel.tr|yayıncı=Üsküdar Belediyesi web siesi|erişimtarihi=6 Aralık 2017}}</ref> Genç yaşta şiir yazmaya başladı.
 
1814 yılında çıkan Mora İsyanı sırasında babası öldü, ailesinin mal varlığına el konuldu, tekke kiliseye çevrildi. Trapoliçe'de ailesiyle mahsur kalan Abdurrahman Sami, Rum ileri gelenlerinin devreye girmesiyle Mısır'a gitmek için izin alabildi.<ref name=hu>{{web kaynağı|soyadı1=Özer|ad1=Murat|başlık='''"Hu" Sesleri Geliyor Eski Konaktan'''|url=http://kadimsanat.blogspot.co.uk/2009/01/hu-sesleri-geliyor-eski-konaktan.html|website=http://kadimsanat.blogspot.co.uk|yayıncı=Chronicle Dergisi, Sayı 4, Yıl:2006|erişimtarihi=6 Aralık 2017}}</ref> Aile Mısır'a gitti ancak kardeşleri Baki ve Hayrullah kardeşler rehin olarak Trapoliçe'de kaldı.
Abdurrahman Sami, Mısır’da kısa sürede devlet kademelerinde kendine yer buldu<ref name=degirmen>[http://www.degirmendergi.com/haber_detay.asp?haberID=105 Erdal Erdem, '''İlk Maarif Nazırı Abdurrahman Sami Paşa''', ''Değirmen Dergisi'']</ref>. Bu sırada Mora Yarımadası’nda yeniden isyan başlayınca isyanı bastırmak için Mısır Valisi [[Kavalalı Mehmet Ali Paşa]]’nın oğlu [[Kavalalı İbrahim Paşa]] ile Mora’ya gönderildi. Mora’da esir kalan kardeşlerini kurtarıp Mısır’a getirdi<ref>[http://www.ebediyyen.biz/showthread.php/43224-Sami-Pa%C5%9Fa-(Abdurrahman) Ebediyyen.biz Abdurrahman Sami Paşa Maddesi]</ref>.
 
Abdurrahman Sami, Mısır'da kısa sürede devlet kademelerinde kendine yer buldu. Mora Yarımadası'ndaki isyanı bastırmak için Mısır Valisi [[Kavalalı Mehmet Ali Paşa]]’nın oğlu [[Kavalalı İbrahim Paşa]] ile Mora'ya gönderildi. Mora’da esir kalan kardeşlerini kurtarıp Mısır'a getirdi.<ref name=nevin/> 25 yıl kadar Mısır'da kaldı; İbrahim Paşa'nın "Mektupçuluğunu" ve "Takvim Müdürlüğünü" yaptı. Kahire'de bir Cerrahi tekkesi kurdu. Mora isyanının sebeplerini kaleme aldı ve ödül olarak Bulak Matbaası müdürlüğüne getirildi.<ref name=hu/>. 1831 yılında Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın "Baş Muavini" oldu, 1843 yılında ise "Ferik" rütbesine yükseltildi<ref name=hu/>.
Mısır’a döndükten sonra, İbrahim Paşa’nın “Mektupçuluğunu” ve “Takvim Müdürlüğünü” yaptı. Kahire’de bir Cerrahi tekkesi kurdu. 1831 yılında Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın “Baş Muavini” oldu, 1843 yılında ise “Ferik” rütbesine yükseltildi<ref name=degirmen/>. Bir süre ünlü Bulak Matbaası’nın müdürlüğünü yaptı<ref name=hu/>.
 
Mısır’daMısır'da hidivliğe [[I. Abbas]]’ın'ın geçmesi üzerine Mısır'dan uzaklaştırıldı. 1849 yılında İstanbul’aİstanbul'a gelerek Osmanlı Devleti’ninDevleti'nin hizmetine girdi. [[Taşkasap, Fatih|Taşkasap'ta]] bir konak alıp ailesi ile yerleşti. Cerrahi tekkesinin [[Karagümrük, Fatih|Karagümrük’tekiKaragümrük'teki]] asitanesine (merkez tekke) devam etti<ref name=hu/>. Rumeli Müfettişliği görevinde, Bosna, Trabzon, Vidin valiliklerinde bulundu. 1856 yılında Meclis-i Tanzimat Azalığı’naazalığına seçildi.
17 Mart 1857 yılında Osmanlı Devleti’ninDevleti'nin maarif işlerini tek bir çatı altında toplamak ve daha düzenli yürütebilmek için kurulan Maarif-i Umumiye Nezareti’ninNezareti'nin başına getirildi, devletin ilk Marif Nazırı (Millî Eğitim Bakanı) oldu. Bu görevine devam ederken, Girit İsyanı’nın çıkması ile yerine vekaleten Kemal Efendi getirilerek kendisi [[Girit]] Valiliği ile görevlendirildi. Bir yıl süren Girit Valiliği sırasında Girit’teGirit'te çıkan isyanları bastırmakla uğraşan Abdurrahman Sami Paşa 1859 yılında tekrar Maarif-i Umumiye Nazırlığı’naNazırlığı'na döndü. 25 Kasım 1861 tarihinde görevinden istifa etti.
[[Dosya:Abdurrahman Sami Paşa.jpg|150px|thumb|Abdurrahman Sami Paşa'nın mezarı]]
1863 yılında Mısır’aMısır'a gitti; [[Sultan Abdülaziz]]’in'in Mısır’ıMısır'ı ziyareti sırasında Meclis-i Vala azalığı’naazalığına atandı. [[II. Abdülhamit|Sultan Abülhamit]] tahta çıktığında [[Ayan Meclisi]]’nde'nde üye oldu. 1877 yılında evinde istirahataistirahate çekildi. Taşkasap'ta aldığı konak ve Çamlıca'daki köşkü [[Ahmed Vefik Paşa]], [[Ziya Paşa]], [[Ali Suavi]] gibi kişilerin müdavimleri arasında yer aldığı edebi toplantılara sosyal ve siyasi meselelerin tartışıldığı toplantılara açık idi.
 
Devlete yaptığı hizmetlerden dolayı “İmtiyaz"İmtiyaz Nişanı”Nişanı" ile ödüllendirilen Abdurrahman Sami Paşa, 1882 yılında 88 yaşında yaşamını yitirdi. Cenazesi [[II. Abdülhamit]] tarafından [[II. Mahmut]] türbesi yanına defnettirildi.
 
== Çocukları ==
Abdurrahman Sami Paşa’nın 7 oğlu olmuştur: [[Abdüllatif Suphi Paşa|Abdüllatif Suphi]], Necip, Abdulhalim, Abdurrahman Hasan, Abdulbaki, [[Samipaşazade Sezai|Mehmet Sezai]] ve Mahmut Hüdai Bey. Oğullarından Mehmet Sezai Bey, ilk gerçekçi Türk romanlarından birisi olarak bilenen “"[''[Sergüzeşt]]”''" adlı ünlü eserin yazarıdır. Necip Paşa, Sultan [[Abdülmecit]]’in'in kızı [[Mediha Sultan]] ile evlenip padişah [[II. Abdülhamit]]’in eniştesi olmuştu. Abdüllatif Suphi Paşa da babası gibi değerli bir devlet adamı olmuş ve maarif bakanlığı yapmıştır. Abdüllatif Suphi Paşa'nın oğlu [[Hamdullah Suphi Tanrıöver|Hamdullah Suphi]] ise Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk millî eğitim bakanı olmuştur.
 
== Eserleri ==
Abdurrahman Sami Paşa divan edebiyatı geleneğinde ve tasavvuf etkisinde şiirler yazmış bir şairdir. Şiirlerini topladığı divanı dışında Avrupa'nın gelişmesi, milliyet düşüncesinin yayılması gibi konuları işleyen "''''Rumuz’ul-Hikem''' (1870) adlı bir eseri, mektuplarını ve bazı şiirlerini içeren "''İnşa-yı Sami''" (1873) ve İslam ahlakını anlatan "''Kişveri'd-Derun''" adlı kitabı bulunmaktadır. Kişveri'd-Derun, Arapça'ya çevrilmiş ve Arapça olarak basılmıştır.
Abdurrahman Sami Paşa’nın “''Rumuz’ul-Hikem''” adlı tasavvufi ve felsefi eseri ile “''Kişveri’d-Derun''” adlı bir ahlak kitabı bulunmaktadır.
 
== Kaynakça ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Abdurrahman_Sami_Paşa" sayfasından alınmıştır