Vikipedi

Rusça: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
düzeltme AWB ile
44. satır:
== Özellikleri ==
 
[[Ukrayna]] ve [[BelarusBeyaz Rusya]] dili Rusça'ya en yakın olan dillerdir. Doğu [[Slavlar|Slav]] dilleri de Rusça'ya çok yakındır.<ref name="pub.stat.ee">http://pub.stat.ee/px-web.2001/igraph/MakeGraph.asp?gr_type=5&gr_width=600&gr_height=400&gr_fontsize=12&menu=y&PLanguage=2&pxfile=RV02222012112275739.px&wonload=600&honload=400&rotate=</ref> [[Ukrayna]] ve [[BelarusBeyaz Rusya]]'unnın doğu ve güney bölgelerinde de Rusça konuşulur. Eski bir Doğu [[Slavlar|Slav]] lehçesi olan Novgorod Lehçesinin Rusça'nın oluşumunda büyük önem oynadığı kabul edilir.<ref name="PopLangEE">{{Web kaynağı | başlık = Population census of Estonia 2000. Population by mother tongue, command of foreign languages and citizenship | yayımcı = [[Statistics Estonia]] | url = http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PC227&ti=POPULATION+BY+MOTHER+TONGUE%2C+COMMAND+OF+FOREIGN+LANGUAGES+AND+CITIZENSHIP&path=../I_Databas/Population_census/08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages/&lang=1 | erişimtarihi = 2007-10-23 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20120322001535/http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PC227&ti=POPULATION+BY+MOTHER+TONGUE,+COMMAND+OF+FOREIGN+LANGUAGES+AND+CITIZENSHIP&path=../I_Databas/Population_census/08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages/&lang=1 | arşivtarihi = 22 Mart 2012}}</ref> [[Bulgarca]] her ne kadar dil bilgisi olarak Rusça'dan farklı olsa da her ikisi de 19. ve 20. yüzyıllarda [[Slavlar|Slav]] etkisi altına girmiştir. Bu yüzden Rusça ile [[Bulgarca]] arasında birçok ortak kelime vardır.<ref name="PopLangEE" /> Rus dilinde harfleri yumuşatmak veya kalınlaştırmak için oluşturulan özel harfler vardır. ''ь'' bu harf önüne gelen sesi yumuşatır. ''ъ'' bu harf ise sertlik işaretidir. {{sfn|Sussex|Cubberley|2006|pp=477–478, 480}} Rusça yüzyıllar içerisinde [[İngilizce]], [[Fransızca]], [[Almanca]], [[Hollandaca]], [[Lehçe]], [[Latince]] gibi dillerden etkilenmiştir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Encyclopaedia Britannica 1911 | url = http://www.1911encyclopedia.org/Russian_Language | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130527053059/http://www.1911encyclopedia.org/Russian_Language | arşivtarihi = 27 Mayıs 2013}}</ref>
Monterey, [[Kaliforniya]]'da yer alan Savunma Dil Enstitüsüne göre [[İngilizce]]'yi akıcı konuşabilen birinin 720 saatlik bir eğitimle Rusça öğrenilebileceğini hesaplamıştır. Rusça dünya politikasında kritik rol oynadığı için [[Birleşmiş Milletler İstihbarat Topluluğu]]nda ''sabit hedef'' dili olmuştur.<ref>{{Web kaynağı | başlık = The World's Most Widely Spoken Languages | url = http://www2.ignatius.edu/faculty/turner/languages.htm | çalışma = Saint Ignatius High School | erişim tarihi = 17 February 2012 | konum = Cleveland, Ohio | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160612230446/http://www2.ignatius.edu/faculty/turner/languages.htm | arşivtarihi = 12 Haziran 2016}}</ref>
 
== Coğrafi Dağılım ==
 
Rusça'nın en yaygın kullanıldığı ülkeler [[Rusya]], [[Ukrayna]], [[Kazakistan]] ve [[BelarusBeyaz Rusya]]’tur’dır. Bir zaman [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]]’ni oluşturan ülkelerde de eskisi kadar yaygın olmasa da kullanılmaktadır. [[Sovyetler Birliği]] zamanında farklı etnik grupların konuştuğu dillere yönelik devlet politikası sık sık değişse de, ağırlıklı olarak Rusça kullanılmaktaydı. 1990 yılında Rusça, birliğin resmi dili olarak kabul edildi.<ref>[http://legal-ussr.narod.ru/data01/tex10935.htm "ЗАКОН СССР ОТ 24.04.1990 О ЯЗЫКАХ НАРОДОВ СССР"] (SSCB Dilleri Hakkında SSCB Kanunu, 1990 {{rusça}}</ref> 1991 yılında [[Sovyetler Birliği|Sovyetler Birliği']]nin dağılmasıyla birlikte yeni bağımsızlığını kazanmış devletlerin çoğu kendi yerel dillerini destekleyen politikalar izlediler. Ancak Rusçanın bölgedeki önemi güncelliğini korumaktadır. Örneğin [[Estonya]]'nın % 67,8'i Rusça konuşmaktadır. [[Sovyetler Birliği]]'nden dağılan ülkelerin çoğunda Rusça resmî dildir. Resmî dil değilse bile Rus dili okullarda öğretilmektedir.<ref name="pub.stat.ee"/>[[Baltık ülkeleri]]nde ya yabancı dil olarak ya da anadil olarak Rusça konuşulmaktadır. [[Kazakistan]], [[Beyaz Rusya]] ve [[Kırgızistan]]'da Rusça hâlâ resmi dildir. Kuzey [[Kazakistan]]'ın büyük bir kısmı hala Rusça konuşmaktadır.<ref name="PopLangEE">{{Web kaynağı | başlık = Population census of Estonia 2000. Population by mother tongue, command of foreign languages and citizenship | yayıncı = [[Statistics Estonia]] | url = http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PC227&ti=POPULATION+BY+MOTHER+TONGUE%2C+COMMAND+OF+FOREIGN+LANGUAGES+AND+CITIZENSHIP&path=../I_Databas/Population_census/08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages/&lang=1 | erişimtarihi = 2007-10-23 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20120322001535/http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PC227&ti=POPULATION+BY+MOTHER+TONGUE,+COMMAND+OF+FOREIGN+LANGUAGES+AND+CITIZENSHIP&path=../I_Databas/Population_census/08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages/&lang=1 | arşivtarihi = 22 Mart 2012}}</ref>[[Litvanya]] nüfusunun % 60'ı Rusça bilmektedir. [[İsrail]]'de 750.000 kişi tarafından Rusça konuşulmaktadır.<ref>http://ec.europa.eu/education/languages/pdf/doc631_en.pdf</ref> Bunlar eski [[Sovyetler Birliği]]'nden gelen Yahudi göçmenlerdir. [[Kazakistan]], [[BelarusBeyaz Rusya]], [[Özbekistan]], [[Ukrayna]], [[Kırgızistan]], [[Moldova]], [[Azerbaycan]], [[Gürcistan]], [[Ermenistan]] ve [[Tacikistan]]'da okullarda zorunlu Rusça eğitimi verilir.<ref>{{Haber kaynağı |ilk= |son= |yazar= |ajans= [[Новый Регион]]|başlık=Русский язык в Монголии стал обязательным |iş= |sayfa= |tarih= September 21, 2006|erişimtarihi=May 16, 2009|dil= Russian |quote= |url=http://www.nr2.ru/83966.html}}</ref>
 
== Tarih ==
148. satır:
{{col-end}}
Diğer Lehçeler
{{legend|#40956C|12. Kuzey Rus Lehçesi [[BelarusyaBeyaz Rusyaya]]'yı etkiler}}
{{legend|#ECBD00|13. Sloboda ve Step Lehçeleri [[Ukrayna]]'yı etkiler}}
{{legend|#FFD93E|14. Step Lehçesi [[Rusya]] ve [[Ukrayna]]'yı etkiler }}
]]
 
Bazı dil bilimciler [[Kuzey]] ile [[Güney]] arasında iki ana bölge arasında lehçe olduğunu söylerler. Rus lehçelerini [[Moskova]] ikiye bölüyor. Rus lehçelerini ayırmak gerekirse [[Kuzey]], [[Merkez]] ve [[Güney]] Rus lehçeleri diye ayırabiliriz.<ref>David Dalby. 1999-2000. ''The Linguasphere Register of the World's Languages and Speech Communities''. Linguasphere Press. Pg. 442.</ref> [[Moskova]] Orta bölgeyi oluşturuyor. Rusça bölgelere göre farklılık gösterir. Lehçelerde sık telaffuz ve tonlama, kelime ve gramer ayrı ve standart dışı özellikler göstermektedir. Rus lehçeleri aynı zamanda başka ülkelere'de ilham olmuştur.<ref name="gramota.ru">{{Web kaynağı | başlık = The Language of the Russian Village | dil = Russian | url = http://www.gramota.ru/book/village/map13.html | erişimtarihi = 2011-11-10 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20151116065347/http://www.gramota.ru:80/book/village/map13.html | arşivtarihi = 16 Kasım 2015}}</ref>[[Kuzey]] Rus lehçesi [[BelarusBeyaz Rusya]]'uyı Sloboda ve bozkır lehçeleri ise [[Ukrayna]]'yı etkiler.{{sfn|Sussex|Cubberley|2006|pp=521–526}}
 
Rus lehçeleri birbirlerine oranla farklılık gösterir. Bu farklılıkların çoğu tonlama, telâffuz hatta kelimeler de bile gerçekleşebilir.
[[Kuzey]] Rus lehçesi kelimeleri olduğu gibi telâffuz eder. Kelimeleri yumuşatmaz. Vurgu çok azdır. Ama gene de vurgu bulunan yerlerde belirli bir kuralı yoktur.{{sfn|Sussex|Cubberley|2006|pp=521–526}} [[Kuzey]] Rus lehçesi Rus alfabesinde bulunan '''ь''' harfini kelimelerde kullanmadan yutarak söylerler.<ref name="gramota.ru"/> Tıpkı bazı [[Türkler|Türk]] yerleşimlerindeki insanların bazı harfleri yutması gibidir. Örneğin; nasıl Trakya'da yaşayan nüfusun yerlileri '''h''' sesini zor telâffuz ediyorlarsa aynı şey Kuzey [[Rusya]]'da yaşayan Ruslar için de geçerlidir. Örneğin; Rus dilinde aşk anlamına gelen '''любить''' (lyubid şeklinde okunur.) [[Kuzey]] Rus lehçesi bu kelimenin son harfini yutar.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Russian Language Accent | dil = Russian | url = http://www.russianedu.ru/phorum/viewtopic.html&f=2&t=15 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160310025839/http://www.russianedu.ru/phorum/viewtopic.html&f=2&t=15 | arşivtarihi = 10 Mart 2016}}</ref> Bundan dolayı bu kelimeyi '''любить''' (lyubit) şeklinde telâffuz ederler. Aynı zamanda [[Kuzey]] Rus lehçesinde '''e''' ve '''o''' harfleri biraz daha uzatılarak söylenir. Bu söyleyiş [[Ukrayna]] diline benzer.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Развитие речи | dil = Russian | url = http://rus.1september.ru/topic.php?TopicID=24&Page=1 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20151024071504/http://rus.1september.ru:80/topic.php?TopicID=24&Page=1 | arşivtarihi = 24 Ekim 2015}}</ref> Örneğin; Rus dilinde yağmur anlamına gelen '''дождь'''(dojid şeklinde okunur.) [[Kuzey]] Rus lehçesinde '''o''' harfi uzar. Bu kelime [[Kuzey]] Rus lehçesinde '''дождь''' (doojit) şeklinde telâffuz edilir. '''O''' harfi uzatılır. [[Kuzey]] Rus lehçesi [[Bulgarca]]'ya ve [[Makedonya Cumhuriyeti|Makedonya]] diline telâffuz ve söyleniş bakımından çok benzer.<ref>James B. Minahan 2000 Greenwood Press ''One Europe, Many Nations: A Historical Dictionary of European National Groups'', Kuban Cossacks p. 384 ISBN 0-313-30984-1 [http://books.google.com/books?id=NwvoM-ZFoAgC&pg=PA384&dq=Kuban+Cossacks&sig=jvZsl8eqv6pTmkfT2EMAS-NqZSY#PPA384,M1 Retrieved 10 December 2007]</ref> Bu lehçe [[BelarusBeyaz Rusya]] diline de ilham olmuştur.
 
[[Merkez]] lehçesi Rus dilinin en düzgün ve gerçekçi hâlidir. Kelimelerde telâffuz normaldir. Sesler konuşma dilinde yutulmaz veya uzatılarak söylenmez. Tıpkı Türk dili için kullanılan '''İstanbul Türkçesi''' ifadesi [[Merkez]] lehçesini ifade etmek için uygundur. Rus dilinin en sade hâli bu lehçedir.<ref name="Zakharchenko">Viktor Zakharchenko, Folk songs of the Kuban, 1997 [http://web.archive.org/web/20050226230010/http://geocities.com/terek_kaz/pesni/peskub.htm Retrieved] 07 November 2007</ref> Rus yazı dilinde bu lehçe kullanılır. [[Rusya]]'nın başkentinde bu lehçe konuşulduğu için Rus diplomatların, politikacılarının, siyasetçilerinin ve hatta Rus devlet başkanlarının çoğunun lehçesi [[Merkez]] lehçesidir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Падение статуса русского языка на постсоветском пространствее | dil = Russian | url = http://www.demoscope.ru/weekly/2006/0251/tema01.php | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160304204317/http://demoscope.ru/weekly/2006/0251/tema01.php | arşivtarihi = 4 Mart 2016}}</ref> [[Merkez]] lehçesinin en önemli özelliği Rus dilindeki tüm yazıların bu lehçe esas alınarak oluşturulmasıdır. Fakat gene de Rus dili yazıldığı gibi okunan bir dil değildir. Birçok harf yumuşatılır. Vurgu olamayan '''o''' sesi '''a''' olarak okunur.<ref>{{Web kaynağı | başlık = ОБЩЕСТВО | dil = Russian | url = http://top.rbc.ru/society/16/08/2012/664886.shtml | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150717024919/http://top.rbc.ru/society/16/08/2012/664886.shtml | arşivtarihi = 17 Temmuz 2015}}</ref> Örneğin; Rus dilinde demir anlamına gelen '''железо''' (jelyeza) şeklinde okunur. Yani lehçe olduğu gibi yazı dilinde de esas alınsa gene de bazı harflerin okunuşları farklıdır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Русский язык в Монголии стал обязательным | dil = Russian | url = http://www.nr2.ru/83966.html | arşivurl = http://web.archive.org/web/20140504174449/http://www.nr2.ru/83966.html | arşivtarihi = 4 Mayıs 2014}}</ref>
172. satır:
* Russenorsk: Soyu tükenen dil [[Ruslar]] ve [[Norveçliler]] arasında ticaret yapan tüccarlar kullanırdı
* Surjık: [[Ukrayna]] dilinin Rusça en benzer olan halidir. [[Ukrayna]]'nın doğu ve orta bölgelerinde konuşulur.
* Trasyanka: Kırsal nüfusun büyük bir kısmı tarafından kullanılan Rus ve [[BelarusBeyaz Rusya]] özellikli bir dildir.
 
== Notlar ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Rusça" sayfasından alınmıştır