Vikipedi

Ruh: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Saitcank (mesaj | katkılar)
Devriyeler
9.401 değişiklik
düzeltme AWB ile
161. satır:
* [[Şamanizm]] geleneğinde Yer-Yeraltı-Gök.<ref>[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:aFYLtmlHCxQJ:bytrentplus.co.uk/hutton/hutton02.html+%22three+world%22+Shamanism+eliade&hl=tr&ct=clnk&cd=1&gl=tr Ronald Hutton's Shamans] , 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi.</ref>
* [[Kelt]] geleneğinde yeryüzü-ölenlerin bulunduğu yeraltı-zamanın ve mekânın dışındaki âlem ''Sid''.
* Kuzey Amerika [[kızılderiliKızılderililer|Kızılderili]]lerinin geleneğinde insanlar âlemi-ölüler âlemi-yukarı âlem.
* [[Grek]] geleneğinde yeryüzü-yeraltı âlemi ([[Hades]])-[[Olimpos]].
 
377. satır:
{{ana madde|Şamanizm}}
[[Dosya:SB - Altay shaman with drum.jpg|thumb|left|Altay şamanı]]
Kimi Asya [[Şamanizm]]i toplumlarında, bazı [[Kuzey Amerika]] ve [[Güney Amerika]] [[kızılderiliKızılderililer|Kızılderili]]lerinde ve kimi [[Afrika]] kabilelerinde ölüm olayı ile bedenini terk edenlerin yaşadığı öte-âleme “gölgeler diyarı” adı verilir. Şamanizm'e göre insanın bir ya da birkaç canı (ruhsal unsurları) vardır.<ref name="Britannica/Şamanizm">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/538200/shamanism#tab=active~checked%2Citems~checked&title=shamanism%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia E. Britannica/Shamanism] , 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi.</ref> Kuzey [[Asya]] halkları, insanın birden fazla, üç ya da yedi “can”ı olduğuna inanır. Örneğin [[Yakutlar|Yakut Türkleri]], Çukçiler, Yukagirler ve Buryatlar insanın üç “can”ı olduğuna inanır. Bunlardan biri ölüm olayında mezarda kalır, biri “gölgeler diyarı”na iner, üçüncüsü “Göğe” çıkar.<ref name="SS" /><ref name="Eliade">Şamanizm, Mircea Eliade,İmge Kitabevi,Ankara,1999</ref> İnsanın “gölge can”ı öte-âlemin eşiğini bekleyen eşik bekçisine rastlar; sonra kayıkla öte yakaya geçer. Gölgeler diyarında ölü, yeryüzünde sürdüğü yaşamı sürer. Ölüler, bir süre sonra, yeryüzünde tekrar doğabilirler.<ref name="SS" /><ref name="Eliade" /> Bu üç cana ya da üç ruhsal unsura verilen adlar toplumdan topluma değişmektedir. Bazı Şamanist Türk topluluklarında bu üçlü “tin”, “sür” ve “kut”<ref>[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:mWiFtVLpf30J:turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/41.php+s%C3%BCr+kut+tin+Yakut&hl=tr&ct=clnk&cd=3&gl=tr ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ TÜRKOLOJİ ARAŞTIRMALARI MERKEZİ Türklerde Ölüm ve Ölü İle İlgili Rit ve Ritüeller],[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:qmPv0iA9P-wJ:www.halukakcam.com/B6/Notes/Hermetizm3_1980.htm+%22Haluk+ak%C3%A7am%22+%C5%9Faman&hl=tr&ct=clnk&cd=1&gl=tr HERMETİZM/Şamanizm]</ref> olarak, Moğol Şamanizmi'nde ise “''suns''” (sünesün), “''ami''” (amin), “''suld''”(sülde)<ref>[http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tengricilik&action=edit&section=14 Tengricilik/Türkler'de ve Moğollar'da ruh adları], [http://www.hermetics.org/samanizm.html#spiritWorld Moğol Şamanizmi'nin Ana Hatları] , 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi.</ref> olarak bilinir.
 
Şamanist anlayışta üç âlem söz konusudur: Yer, yeraltı, Gök.<ref name="Eliade" /> Fakat bunlar sembolik ifadelerdir. Yeraltı terimi Asya'nın kimi Şamanist geleneklerinde öte-âlem anlamında kullanılır, kimi Şamanist geleneklerde ise ölüm olayının akabinde yaşanılan kargaşa ve vicdani hesaplaşma dönemini ifade etmek üzere kullanılır. Dolayısıyla, bazı geleneklerde yeraltı denildiğinde, genellikle öte-âlemin aşağı (titreşim düzeyi kaba) ve yoğun ortamları söz konusudur.<ref name="SA" /> Yeraltı deyiminin bu anlamda kullanıldığı Şamanist geleneklerde öte-âlemin huzurlu ortamları ise “gölgeler diyarı” gibi başka ifadelerle belirtilmektedir.<ref name="Eliade" /> Şamanizm'e göre her üç âlem (Yer, yeraltı denilen âlem ve Gök denilen âlem) de ruhlarla meskundur.<ref name="Britannica/Şamanizm" />
388. satır:
Kişinin ölüm olayı ile bedenini terk etmesinden sonra içine düşeceği [[teşevvüş]] Asya [[Şamanizm]]inin kimi [[gelenek]]lerinde günahkarların ölüm sonrasında ifritlerle karşılaşma veya “köprü”den geçme dönemi olarak belirtilir. [[Şaman]]ların görevlerinden biri de ölen kimseye bu ifritlerden kurtulmada yardım etmektir.<ref name="Eliade" /> Şamanist geleneğe göre insanlar günahkar olduklarından ilahî yasalar gereği öldükten sonra bu ifritlerle karşılaşmak zorunda kalırlar; fakat Tanrı insana acıdığından şamanların insanlara bu konuda yardım etmesi için yeryüzünde şamanlık kurumunu kurmuştur. Asya Şamanizmi'nde ölümden sonraki yolculukta ölünün geçemediği takdirde azap çekmesinin söz konusu olduğu bir köprüyle karşılaşılır. Şaman bu köprüyü kolayca geçebildiği gibi, ölenlere de bu köprüyü geçmelerinde yardım edebilir. Orta [[Sibirya]] Şamanizmi'ne göre, şaman, birkaç ‘ırmağı' ve bir “köprü”yü geçtikten sonra “gölgeler diyarı”nın uzandığı “Büyük Su”ya gelir. Altay Türkleri geleneğinde şamanın gölgeler diyarını ziyaret edişinde bir dağa çıkış olgusu da bulunur. Bu diyarda ölüler aynen dünyadaki yaşamlarını sürmektedirler. Onlar orada yeryüzünde tekrar doğmaya hazırlanırlar.<ref name="Eliade" />
 
Ruh göçü kavramına Amerika'nın günümüzde Şamanist topluluklar kapsamında ele alınan birçok [[Kızılderililer|Kızılderili]] kabilesinde de rastlanır. [[Inuit]]'lerde ruh göçü kutsal kabul edilen bir kavramdır. Kuzey Amerika kızılderililerinin birçok kabilesine göre, ölüm olayından sonra ruh ve gölge bedenden ayrılır. Ruh, “kurt”un hükmettiği âleme gider; yeryüzündekilerin ilişki kurabilecekleri onun “gölge”sidir. Ruh, “gölge”yle birleşince yeni bir varlık oluşturur ve yeryüzünde tekrar doğar. Güney Amerika kızılderililerinin çoğunun dillerinde, ruh, gölge ve imaj kavramları aynı sözcükle karşılanır.
 
==== Tasavvufta ruh kavramı ====
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Ruh" sayfasından alınmıştır