Irak ambargosu: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k 176.239.125.69 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Fenerli1978 tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi. |
düzeltme AWB ile |
||
1. satır:
'''Irak ambargosu''', [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi]] tarafından [[Irak]] ulusuna yönelik uygulanan [[ekonomik]] ve [[ticarî]] [[yaptırım]]ların toplamıdır. [[Kuveyt'in işgali|Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesi]]nden dört gün sonra 6 Ağustos 1990 tarihinde yürürlüğe konan yaptırımlar [[Körfez Savaşı]] boyunca sürmüş, 22 Mayıs 2003 günü [[Irak Savaşı]]nın ardından ülkenin işgal edilip [[Saddam Hüseyin]] rejiminin devrilmesiyle yürürlükten kaldırılmıştır. Ambargonun açıklanan temel amacı Kuveyt’i işgal eden Irak Silahlı Kuvvetlerinin bu ülkeden çekilmesi olsa da, sonradan Kuveyt hükümetinin talebi gereğince savaş tazminatının ödenmesi ve varolduğu iddia edilen kitlesel imha silahlarının tasfiye edilmesini sağlamak için tehdit unsuru olarak kullanılmıştır.
İlk başta Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 661 numaralı kararı<ref>[http://daccess-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/575/11/IMG/NR057511.pdf?OpenElement Birleşmiş Milletler internet sitesinde kararın asıl metni] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> uyarınca ekonomik yaptırımlar uygulamaya konmuştur. Savaşın sona ermesinin ardından yaptırımlar yürürlükte kalmış ve bu kez de 687 numaralı karar<ref>[http://daccess-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/596/23/IMG/NR059623.pdf?OpenElement Birleşmiş Milletler internet sitesinde kararın asıl metni] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> ile Irak’da varolduğu iddia edilen kitlesel imha silahlarının tasfiye edilmesiyle ilişkilendirilmiştir. Ambargoya göre ülkeye sadece ilaç ve acil durumlarda gıda sokulmasına izin veriliyordu. İnsanlık tarihindeki belki de en sıkı ve acımasız yaptırım olarak tanımlanan ambargo Irak halkını derinden etkileyecek, çocuk ve bebek ölümleri ciddi şekilde artarken korkunç bir yoksulluk başlayacaktır. Özellikle çocuk ve bebek ölümleri Irak’daki iki Birleşmiş Milletler temsilcisinin istifa etmesine neden olacak boyutlarda olmuştur.<ref name="bm">[http://www.newstatesman.com/200410040012 4 Ekim 2004 tarihli haber] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref><ref>[http://www.public.asu.edu/~wellsda/foreignpolicy/Halliday-criticizes-sanctions.html 17 Aralık 1998 tarihli The Washington Post haberi] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Bu koşullar, dolaylı ABD denetiminde olan [[Kuzey Irak]]’da gözlenmemiştir.<ref>[http://www.washingtoninstitute.org/print.php?template=C06&CID=565 18 Haziran 2001 tarihli makale] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref>
== Amacı ==
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarının amacı Irak’ın elinde bulunduğu iddia edilen [[kitle imha silahları]]nın ve uzun menzilli [[balistik füze]]lerinin tasfiye edilmesi, teröre verilen desteğin kesilmesi ve [[Savaş tazminatı|savaş tazminatların]]ın ödenmesidir.
Kararda belirtilmeyen ama özellikle ABD hükümeti tarafından dile getirilen amaçlardan birisi de [[Saddam Hüseyin]] rejiminin devrilmesidir. Bunun için ABD Başkanı [[Bill Clinton]] döneminde 1998 yılında Kongre tarafından çıkartılan “Iraq Liberation Act” adı verilen kanun kapsamında Irak’daki rejimin değiştirilmesi gereği vurgulanmıştır.<ref>[http://frwebgate.access.gpo.gov/cgi-bin/getdoc.cgi?dbname=105_cong_public_laws&docid=f:publ338.105.pdf Irak’da rejim değişikliği öngören ABD kanunun tam metni] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref>
13. satır:
1977 yılında Irak genelinde %78 ve kadınlar arasında %87 düzeylerinde olan okur yazarlık oranı ambargo nedeniyle hızla düşmüştür. 1990-98 yıllar arasında okulu bırakmak zorunda kalan Iraklı çocuk sayısının artmasıyla hem eğitim seviyesi düşmüş, hem de aileye kazanç getiren gelirde düşme hissedilmiştir. 1980’li yıllarda neredeyse görülmeyen çocuk işçiliğin başladığı görülmüştür. Irak para birimi olan [[Dinar (para)|dinar]] bu dönemde hızla değer kaybetmiştir.<ref name="unicef" />
Irak, Ortadoğuda kadınların eğitimine önem veren nadir ülkelerden birisidir. Buna rağmen 1980’li yıllarda savaş durumunun ve ekonomik gerilemenin etkisiyle kadınların iş hayatına girişi ve ailenin ekonomik sorumluluğunu tamamen üstlendiği görülmüştür.
Ambargo döneminde yaşanan yetersiz beslenme, ilaç sıkıntısı, temiz su yokluğu ve salgın hastalıklara karşı önlem alınmaması yüzünden görülen çocuk ve bebek ölümlerinin sayısı hakkında bir belirsizlik olmasına rağmen araştımacı Richard Garfield bu rakamı 100 ila 227 bin arasında vermektedir.<ref>[http://www.casi.org.uk/info/garfield/dr-garfield.html Yapılan kapsamlı araştırmanın tam metni] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Özellikle kimyasal silahlarda kullanıldığı iddiasıyla [[klor]]un ambargoya tabi tutulması su kaynaklarının dezenfekte edilmesini engellemiştir. Buna rağmen bu dönemde ABD’nin Birleşmiş Milletler Elçisi olan [[Madeleine Albright]] ambargoyu savunarak, Saddam yönetiminin Irak kaynaklarını halkla paylaşmadığını öne sürmüştür.<ref>Özgeçmişini yazdığı Madam Secretary adlı eser içinde s.274-275</ref> Kendisine Irak’da ölen çocukların sayısının [[Hiroşima]]’ya atılan atom bombası sonucu ölen çocuk sayısından fazla olduğu hatırlatılıp, ambargonun buna değip değmediği sorulduğunda buna değdiği cevabını vermiştir.
[[Bağdat]]’daki Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinatörü Deniz Halliday, 1998 yılı Ekim ayında 34 yıl emek verdiği Birleşmiş Milletlerdeki görevinden istifa etmiş ve “Soykırıma eş anlamda uygulanan bir programı yönetmek istemiyorum” demiştir.<ref name="bm" /> Halliday’ın yerine gelen Hans von Sponeck de görevini protesto ederek istifa etmiş ve yaşanaları “insanlık trajedisi” olarak nitelemiştir.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/low/middle_east/642189.stm 14 Şubat 2000 tarihli BBC haberi] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Irak’daki [[Dünya Gıda Programı]] sorumlusu Jutta Burghardt’da benzer şekilde görevinden istifa etmiştir.
26. satır:
* 170.000 çocuk…20 Ocak 2003 tarihli Carl Conetta imzalı Project on Defense Alternatives araştırmasına göre<ref>[http://www.comw.org/pda/0310rm8.html#N_93_ Belirtilen araştırmanın tam metni] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref>
* 350.000 üzerinde çocuk…9 Ekim 2001 tarihli Chris Suellentrop makalesine göre<ref>[http://www.slate.com/?id=1008414 İlgili makale] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
* 345.000-530.000…Columbia Üniversitesi öğretim üyesi Richard Garfield’ın 1990-2002 yıllarını kapsayan araştırmasına göre<ref>[http://mattwelch.com/NatPostSave/Sanctions.htm National Post haberi] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref>
* 1.500.000…Irak hükümetine göre<ref>[http://reason.com/archives/2002/03/01/the-politics-of-dead-children Reason dergisi makalesi içinde] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref>
37. satır:
== Petrol-Gıda programı ==
{{Ana madde|Petrol-Gıda programı}}
Ambargonun sonucunda ortaya çıkan insanlık dramınyla ilgili eleştiriler artınca Birleşmiş Milletler örgütü Irak hükümetine ilaç ve gıda alabilmesi için petrol satma hakkı tanınabileceğine dair bir girişim başlatır. Bu yönde 15 Ağustos 1991 tarih ve 706 numaralı karar alınır ve Irak’ın 1.6 milyar dolarlık petrol satmasına izin verilir.<ref>[http://daccess-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/596/42/IMG/NR059642.pdf?OpenElement İlgili Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararı] {{En}}, 26 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> 19 Eylül 1991 tarihli ve 712 numaralı kararla ise bir önceki kararın desteklenmesini dünya kamuoyundan talep eder.
Irak, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1995 yılındaki 986 numaralı kararı ile ilan edilen Petrol karşılığında gıda programı ile her altı ayda bir 5.2 milyar dolarlık petrol satarak sivil halkın temel ihtiyaçlarını karşılamasına izin verildi.<ref>[http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N95/109/88/PDF/N9510988.pdf?OpenElement İlgili karar] {{En}}, 27 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Irak hükümeti ilk başta karşı çıksa da 1996 Mayıs ayında programı kabul edecek ve ilk petrol satışları 1997 yılı Ekim ayında, ilk gıda yardımları da 1998 yılı Mart ayında başlar. Program sayesinde halkın durumunda iyileşme görülse de gelen gıda ve ilaç büyük bir insanlık dramını sona erdirmeye yeterli değildir. ABD Dışişleri Bakanlığı program sayesinde ülkeye giren malzemelerin dağıtımında Saddam Hüseyin rejiminin halkı düşünmeyerek gerekli yerlere iletmediği öne sürülür.<ref>[http://usinfo.org/wf-archive/2001/010126/epf505.htm İlgili makale] {{En}}, 27 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir</ref>
| |||