Türkiye-PKK çatışması: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Beyaz Zenci (mesaj | katkılar) |
düzeltme AWB ile |
||
127. satır:
|güç2 = 25.000<ref name="fas">{{Web kaynağı|url=http://fas.org/irp/world/para/pkk.htm |başlık=Kurdistan Workers' Party (PKK) |yayımcı=[[Federation of American Scientists]] |tarih=2004-05-21 |ilk=John |son=Pike }}</ref>-34.000<ref name="aus">[[Australian Government]] [http://web.archive.org/web/20080908002342/http://www.ag.gov.au/agd/WWW/nationalsecurity.nsf/Page/What_Governments_are_doing_Listing_of_Terrorism_Organisations_Kurdistan_Workers_Party Kurdistan Workers Party], Eylül 2009</ref>
|güç3 =
|kayıp1 = 4.963 TSK mensubu<br />217 emniyet görevlisi<br />1.335 köy korucusu <ref name="milliyet.com.tr">http://www.milliyet.com.tr/26-yilin-kanli-bilancosu/guncel/haberdetay/24.06.2010/1254711/default.htm</ref>
|kayıp2 = 34.792 militan <ref name="milliyet.com.tr">http://www.milliyet.com.tr/26-yilin-kanli-bilancosu/guncel/haberdetay/24.06.2010/1254711/default.htm</ref>
|kayıp3 = 15.828+ sivil<ref name=radikal/>
|notlar =
136. satır:
== Arka Plan ==
{{Main|Doğu isyanları listesi|Kürt milliyetçiliği|Türkleştirme|Türk milliyetçiliği}}
[[Osmanlı Dönemi|Osmanlı dönemindeki]] ''millet sistemi'' halkları dillerine veya etnik özelliklerine göre değil, dinlerine göre ayırmıştır. [[Sünni Müslüman
[[File:Halis-Ihsan Nuri-Ferzende.jpg|thumb|left|300px|Ağrı isyancıları]]
Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılışından sonra ise [[Türkiye Cumhuriyeti]] ulus-devlet ilkesine göre kurulunca Osmanlı İmparatorluğu'nda kurulmuş olan düzen bozulmuştur. [[1924 Anayasası]]na göre Türk olmak vatandaşlık bağına bağlanmıştır.<ref>http://www.bianet.org/bianet/diger/133206-vatandaslikta-turkluk-tanimi-1924-te-basladi</ref> [[Türkleştirme]] politikası sonucu [[Arapça]], [[Ermenice]], [[Gürcüce]], [[Lazca]], [[Kürtçe]], [[Zazaca]], [[Süryanice]] yerleşim isimleri Türkçeleştirilmiştir.<ref>http://www.zaman.com.tr/gundem_turkiyede-kac-yerlesim-yerinin-adi-degistirildi_880047.html</ref> Okullarda ve resmi dairelerde Türkçe konuşulması zorunlu hale getirilmiştir.<ref>http://bgst.org/kurdoloji-gundem/bir-sahtekarl-k-hikayesi-ya-da-kurtlerin-asimile-edilmelerine-lk-ad-m</ref> [[Türk Tarih Tezi]] oluşturulmuş ve Anadolu halklarının çok büyük bir bölümünün Türk kökenli olduğu iddia edilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında Doğu'daki aşirete dayalı yapı Batı Anadolu'ya göre çok daha etkindi. Sadece Kürtler değil, Zazalar, Türkmenler, Araplar da büyük oranda aşiret çatısı altında örgütlenmekteydiler. [[Kemalizm|Kemalist hükümet]], Doğu'da aşirete dayalı yapıyı bozmak ve buradaki vatandaşları devlete tamamen bağlamak istemiştir. Bunun sonucunda da düzenleri tehlikeye giren pek çok dini grup veya aşiret grubu ayaklanmalara öncülük etmiştir. [[Koçgiri İsyanı|Koçgiri]], [[Şeyh Said İsyanı|Şeyh Said]], [[Dersim İsyanı|Dersim]], [[Nasturi Ayaklanması|Nasturi]] ve [[Ağrı isyanları]]nın nedeni ideolojik değil, dini veya aşiret çıkarları tehlikeye giren gruplardır.
== Çatışmalar ==
=== Çatışmaların Başlangıcı (1974-1984) ===
1973 yılında [[Abdullah Öcalan]] liderliğinde bir grup Kürt kimliği üzerine bir deklarasyon yayınlamıştır. Ali Haydar Kaytan, Cemil Bayık, Haki Karer ve Kemal Pir'in başını çektiği bu grup kendilerini ''Kürdistan Devrimcileri'' olarak adlandırmışlardır. 1974 yılında bu grup, Kürt hakları adına bir hareket oluşturma kararı almışlardır.<ref name="xs4all.nl">http://www.xs4all.nl/~kicadam/kurdistan/2_99/ocalan.html</ref> Grup üyeleri çeşitli şehirlere dağılarak Kürt hakları için öğrenci organizasyonlar oluşturmaya başlamışlardır. İşçi ve çiftçilerden destek almaya çalışmışlardır. 1977 ve 1978 yıllarında Doğu ve Güneydoğu'daki pek çok ile çeşitli seyahatler gerçekleştirilmiş ve toplantılar düzenlenmiştir. Bu sırada grup üyeleri, [[Bozkurtlar]] gibi aşırı sağcı gruplar ve bazı Kürt toprak ağaları tarafından da saldırıya uğramışlardır.<ref
27 Kasım 1978'de [[Lice]]'nin Fis köyünde [[PKK]] resmen kurulmuştur. Aynı süre zarfında Alevi Kürtlerinin katledildiği [[Maraş Katliamı]]na yakından ilgi göstermişlerdir.<ref name=david>A modern history of the Kurds, By David McDowall, page 415, at [http://books.google.com/books?id=1tarN6gfxX8C&pg=PA415&lpg=PA415&dq=Maras+Massacre&source=bl&ots=VugE6xVwFk&sig=_gQUK4y0PGbXNK5qjQNJC9lwUvc&hl=en&ei=B-4tTPyoC4OBlAf0pMnhCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwADgK#v=onepage&q=Maras%20Massacre&f=false Google Books], accessed on 1 May 2011</ref> Türk güvenlik güçleri, sağcı gruplar ve Kürt toprak ağalarıyla çatışmalar da devam etmiştir. Sağcı-solcu çatışmalarında solcuların tarafını tutmuşlardır.<ref name="PKK 1995"/>
163. satır:
1990'da dönemin cumhurbaşkanı [[Turgut Özal]], PKK ile müzakere etmeyi kabul emiştir. Ne var ki, o dönemde barış müzakerelerine ne Türk politikacılar ne de PKK sıcak bakmamıştır.<ref>en.internationalism.org, 10 April 2013, [http://en.internationalism.org/icconline/201304/7373/internationalism-only-response-kurdish-issue Internationalism is the only response to the Kurdish issue]</ref>
1993 senesinde Turgut Özal ve [[Eşref Bitlis]] önderliğindeki barış görüşmeleri sonucunda; PKK, 20 Mart 1993'te ateşkes ilan etmiştir. Turgut Özal, barış planı üzerinde çalışırken vefat etmiş (17 Nisan) ve planlanan barış planı asla yürürlüğe girememiştir.<ref>Michael M. Gunter, "Turgut Özal and the Kurdish question", in Marlies Casier, Joost Jongerden (eds, 2010), ''Nationalisms and Politics in Turkey: Political Islam, Kemalism and the Kurdish Issue'', Taylor & Francis, 9 August 2010. pp. 94–5</ref> 24 Mayıs'ta PKK'nın saldırısı ile ateşkes sona ermiştir.<ref name=TZ>[[Today's Zaman]], 6 November 2012, [http://www.todayszaman.com/news-297273-secret-witness-reveals-identity-shady-ties-between-pkk-and-ergenekon.html Secret witness reveals identity, shady ties between PKK and Ergenekon]</ref> PKK komutanlarından [[Şemdin Sakık]] sonrasında 24 Mayıs pususunun PKK'nın değil, devlete ait Doğu Çalışma Grubu isimli gizli bir örgütün saldırısı olduğunu iddia edecektir.<ref name="TZ
[[Süleyman Demirel]]'in cumhurbaşkanlığı ve [[Tansu Çiller]]'in başbakanlığı döneminde; Turgut Özal'ın karşı çıktığı 'şiddet yolu' ortaya konulmuş ve PKK'nın askeri yöntemlerle yok edilmesi hedeflenmiştir. Barış planı rafa kaldırılmıştır.<ref name=TIHV>{{Cite journal|url=http://www.tihv.org.tr/tihve/data/Yayinlar/Human_Rights_Reports/Ra1998HumanRigthsReport.pdf |archiveurl=http://web.archive.org/web/20090205022400/http://www.tihv.org.tr/tihve/data/Yayinlar/Human_Rights_Reports/Ra1998HumanRigthsReport.pdf|archivedate=5 February 2009| title = 1998 Report | year = 2000 | location = Ankara | publisher=[[Human Rights Foundation of Turkey]]|ref=CITEREFHRFT1998}}</ref> 1992-1995 arasında PKK'ya karşı, köyler boşaltılmış, halk köy korucusu olması için teşvik edilmiştir. Köyler havadan bombalanmış ve PKK'lıları önlemek için ormanlar yakılmıştır. Bu dönem çatışmaların en yoğun yaşandığı yıllar olarak kayda geçmiştir.<ref>[http://newsgroups.derkeiler.com/Archive/Soc/soc.culture.indian/2005-08/msg00317.html Turkey's war on the Kurds], 13 August 2005</ref>
169. satır:
1980'den beri Suriye'de bulunan Abdullah Öcalan, Türkiye'nin yoğun baskıları sonucu Suriye'den çıkartılmıştır. Önce Rusya, ardından da sırasıyla İtalya, Yunanistan ve Kenya'ya giden Öcalan, 15 Şubat 1999'da [[Nairobi]]'deki Yunanistan Büyükelçiliğinde yakalanmış ve Türkiye'ye getirilmiştir.<ref name="nytimes-capture">{{cite news|url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9E03E3D8143DF933A15751C0A96F958260|title=U.S. Helped Turkey Find and Capture Kurd Rebel|work=[[New York Times]]|author=Weiner, Tim |date=20 February 1999|accessdate=15 December 2007}}</ref>
=== Tek Taraflı Ateşkes Dönemi (1999-2004)<ref name="milliyet.com.tr">http://www.milliyet.com.tr/26-yilin-kanli-bilancosu/guncel/haberdetay/24.06.2010/1254711/default.htm</ref> ===
Abdullah Öcalan'ın yakalanmasından sonra, Eylül 1999'da PKK tek taraflı olarak ateşkes ilan etmiştir. Tüm güçlerini Türkiye Cumhuriyeti topraklarından çekeceklerini ve [[Kandil|Kandil dağları]]nda üsleneceklerini açıklamıştır.<ref name="Turkishweekly"/> Şubat 2000'de, PKK resmi olarak savaşın sona erdiğini açıklamıştır.<ref name="KDP"/> PKK'nın savaş misyonunu tamamladığı ve artık görüşmeler aracılığıyla çözüm arayacağı belirtilmiştir.
176. satır:
[[2002 Türkiye genel seçimleri|2002 seçimlerinde]] iktidara gelen AK Parti, Kürt diline olan kısıtlamaları hafifletmiş ve reform sözü vermiştir.<ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/country_profiles/1022222.stm | work=BBC News | title=Turkey country profile | date=14 September 2010}}</ref>
Bu dönemde PKK içinde de güç kavgası yaşanmıştır. Bir kesim silahlı eylemlerin tamamen terkedilmesini savunurken, bir kesim ise silahlı eylemlerin devam etmesi gerektiğini savunmuştur. Güç mücadelesini silahlı eylemlerin devamını savunan gelenekçi kanat kazanmıştır. Bu kesime göre silahlı mücadele olmadığı sürece PKK başarılı olamazdı.<ref name="
Nisan 2005'te KONTRA-GEL, ismini yeniden PKK olarak değiştirmiştir.<ref name="new pkk"/> PKK, [[KCK]] çatısı altına alınarak onun siyasi kanadı haline getirilmiştir. [[HPG]] ise PKK'nın silahlı kanadı olarak yeniden yapılandırılmıştır. Yeni yapıya göre KCK, Abdullah Öcalan'ın ''demokratik konfederalizm'' ideolojisini desteklemiştir.<ref>{{cite web|url=http://www.todayszaman.com/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=E6F2FF01111B4E530468FAE2C7EA880B?load=detay&link=213628&newsId=213559 |title=Court evidence reveals KCK terror network is worse than PKK |publisher=Todayszaman.com |date=20 June 2010 |accessdate=15 April 2011}}{{Dead link|date=October 2014}}</ref>
183. satır:
[[File:Pkk supporters london april 2003.jpg|thumb|250px|Londra'da PKK destekçileri, Nisan 2003]]
[[File:Anti-PKK demonstration in Kadiköy.jpg|thumb|250px|PKK karşıtı bir gösteri [[Kadıköy]], [[İstanbul]], 22 Ekim 2007]]
1 Haziran 2004'te PKK silahlı faaliyetlerine yeniden başlamıştır. Gerekçe olarak, [[59. Türkiye Hükûmeti|hükümetin]] PKK'nın çağrılarını görmezden gelmesi gösterilmiştir.<ref name="
PKK savaş taktiklerinde önemli değişikliklere gitmiştir. İlk olarak, önemli bir devlet desteğinden yoksun kalıp, eski militan gücüne de sahip olmadığından 15-20 kişilik grup sayısını, 6-8 kişiye düşürmüştür. İkinci olarak, ordu ile direk sıcak çatışmalardan kaçınıp, mayın döşeme, pusu kurma, keskin nişancı ve vur-kaç taktiği yöntemlerine başvurmuştur. Üçüncü olarak ise alan tutma stratejisi tamamen terkedilmiştir.<ref name="PKK tactics">Jamestown [http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=4494 PKK Changes Battlefield Tactics to Force Turkey into Negotiations], 24 October 2007</ref><ref>Jamestown [http://www.janes.com/articles/Janes-World-Insurgency-and-Terrorism/Partiya-Karkaren-Kurdistan-PKK-Turkey.html Partiya Karkaren Kurdistan (PKK) (Turkey), GROUPS – EUROPE – ACTIVE]</ref>
199. satır:
=== Ateşkes Dönemi (2013-2015) ===
28 Aralık 2012 tarihinde dönemin başbakanı [[Recep Tayyip Erdoğan]], PKK'nın cezaevindeki lideri Abdullah Öcalan ile görüşmeler yaptıklarını açıklamıştır.
Aylar süren görüşmeler sonucunda, 21 Mart 2013 tarihinde [[Diyarbakır]]'da düzenlenen [[Nevruz]] mitinginde, halka [[PKK]] lideri [[Abdullah Öcalan]]'ın mektubu okunmuştur. Abdullah Öcalan, PKK'ya silahlı güçlerinin yurtdışına çıkması çağrısında bulunmuştur.<ref>http://www.cnnturk.com/2013/guncel/03/21/ocalanin.nevruz.mesaji/701058.0/</ref> 23 Mart tarihinde ise PKK'nın silahlı kanadının lideri [[Murat Karayılan]], Abdullah Öcalan'ın çağrısına uyacaklarını belirtmiş ve 21 Mart'tan itibaren PKK'nın ateşkes yaptığı duyurmuştur.<ref>
[[2014 Türkiye Kobani eylemleri|Kobani eylemleri]] sırasında polis ile PKK sempatizanları arasında pek çok şehirde çatışmalar yaşanmış ve ateşkesin sona ereceği kaygısı yaşanmıştır. Fakat, Abdullah Öcalan ve HDP başta olmak üzere Kürt kanadı ile hükümet yetkilileri ile yapılan görüşmeler sonrasında tansiyon düşürülmüştür.<ref>http://www.radikal.com.tr/yazarlar/murat_yetkin/davutoglu_pkk_eylemlerini_ocalan_mektubu_ile_bitirdi-1217972</ref>
28 Şubat 2015 tarihinde [[AK Parti]] ile [[Halkların Demokratik Partisi|HDP]] arasında yapılmakta olan görüşmeler sonuç vermiş ve Abdullah Öcalan, PKK'ya silah bırakması için kongre çağrısı yapmıştır.<ref>http://www.hurriyet.com.tr/gundem/28322373.asp</ref>
{{Ayrıca bakınız|Çözüm süreci}}
=== 2015 Türkiye-PKK çatışmaları ===
2013 yılından beri süren gelen ateşkes 22 Temmuz'da PKK'nın Suruç patlamasıyla ilgili suçladığı iki polisi öldürmesi ve bir gün sonra da Suriye-Türkiye sınırında bir Türk askerinin şehit edilmesi sonrasında bozulmuştur.<ref>
[[Dosya:Şırnak çatışması, Eylül 2015.jpg|250px|thumb|right|[[Şırnak]]'ta bir sokak barikatı, Eylül 2015]]
Savaş uçakları Kandil'i ve Irak'daki diğer PKK kamplarını üç yıl sonra ilk defa bombalamıştır.<ref>http://www.zaman.com.tr/dunya_f-16lar-3-yil-sonra-kandili-yeniden-bombaladi_2307263.html</ref> PKK da polis ve askerlere Güneydoğu ve Doğu Anadolu'da saldırılar gerçekleştirmiştir. Polis pek çok noktaya baskınlar düzenlemiş ve [[HPG]] üyelerini gözaltına almıştır. HPG üyeleri de bazı ilçelerde hendek kazarak polis ve askerlerin belli bölgelere girmelerini engellemeye çalışmışlardır.<ref>
Ağustos 2015'te bu yana Türkiye'nin Şırnak iline bağlı ilçelerde [[2015 Şırnak ayaklanması|birçok ayaklanma]] meydana gelmiş, ayaklanma sokak çatışmalarına dönüşmüştür. Silopi ve Cizre ilçelerinde mahallelere hendekler kazılmış,<ref>http://www.gazetevatan.com/cizre-de-sokaklara-hendek-kazildi--39719-galeri-haber-fotogaleri//</ref> bu gelişmelerin ardından ildeki birçok mahallede sokağa çıkma yasakları ilan edilmiş<ref>http://bianet.org/bianet/insan-haklari/170215-cizre-de-bir-kisi-sokakta-olduruldu?bia_source=rss</ref> ve meydana gelen olaylarda bir çok kişi yaşamını yitirmiştir.<ref>http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/365849/Cizre_de_20_den_fazla_sivil_olu_var.html</ref> Çatışmalar halen devam etmektedir.
222. satır:
== Kayıplar ==
Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından yayınlanan resmi kayıtlara göre; 1984-2008 yılları arasında 14,000 PKK üyesi tutuklanmış, 32,000 PKK üyesi ise öldürülmüştür. Ölen asker sayısı 6,482, ölen sivil sayısı ise 5,560 dır.<ref>http://www.hurriyet.com.tr/gundem/9914612.asp?gid=0&srid=0&oid=0&l=1</ref>
TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun bünyesinde kurulan Terör ve Şiddet Olayları Kapsamında Yaşam Hakkı İhlallerinin İncelenmesine Yönelik Alt Komisyon raporuna göre toplam 7,918 kamu görevlisi şehit olmuştur. 1984-2012 yılları arasında ölen PKK'lı sayısı 22,101 dir. Aynı dönemde ölen sivil sayısı ise 5,557 dir. 35, 576 kişinin toplamda terör olayları yüzünden hayatını kaybettiği belirtilmiştir.<ref>http://www.hurriyet.com.tr/gundem/28322575.asp</ref> Doğu ve Güneydoğu'da bulunan 14 ilde yapılan çalışmalara göre 386 bin 360 kişi köylerinden göç etmek zorunda kalmıştır. Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi (KDRP) kapsamında bunların 187 bin 861'i köylerine geri dönmüştür.<ref>http://www.sabah.com.tr/gundem/2013/01/29/meclis-komisyonundan-teror-raporu</ref>
367. satır:
== İnsan hakları ihlalleri ==
Çatışmaların başladığı 1980'li yıllardan beri iki taraf da insan hakları örgütlerince pek çok kez suçlanmışlardır. İçişleri Bakanlığının verilerine göre askeri çatışmalarda 35,000 kişi hayatını kaybetmiştir. Ek olarak, 1984 ile 1998 yılları arasında 17,500 kişinin suikaste uğradığı belirtilmiştir. Bu cinayetleri işleyenlerin ise çoğu bulunamamıştır.<ref>
http://www.foreignaffairs.org/20001101faessay939/eric-rouleau/turkey-s-dream-of-democracy.html</ref>
=== PKK'nın ihlalleri ===
[[İnsan Hakları İzleme Örgütü]]'ne göre PKK'nın saldırıları vatandaşlara hizmet veren kurumlara büyük zararlar vermiş ve vatandaşları en temel hizmetlerini alamaz hale getirmiştir. Bunun yanı sıra PKK 'emperyalist' olduğunu iddia ettiği devlet kurumlarını yok etmeye çalışmıştır. PKK ile ordu arasındaki çatışmalarda ve PKK'nın bombalı saldırılarında silahsız siviller hayatını kaybetmişlerdir.<ref>
[[Uluslararası Af Örgütü]], PKK'nın 1980'li yıllarda Kürt köylülerine işkence yaptığını ve öldürdüğünü belirtmiştir. Örgüte göre, PKK 'işbirlikçi' diye suçladığı Kürt sivilleri ve bazen de tüm ailelerini yok etmekteydi.<ref>
PKK'nın korucuları da 'hain' olarak damgaladığı ve pek çok kez tehdit ettiği ve saldırılar gerçekleştirdiği de belirtilmiştir.<ref>
=== TSK'nın ihlalleri ===
383. satır:
[[Uluslararası Af Örgütü]]'ne göre, Türk güvenlik güçleri yargısız infaz, işkence ve keyfi ateş etme gibi eylemlerde bulunmuştur. Türkiye'nin suçu işleyenleri yargılaması talep edilmiştir. Bununla birlikte UAÖ, Türk güvenlik güçlerini pek çok kez karşıdaki kesimin PKK mensubu olup olmadığını bilmeden yerleşim alanlarına keyfi ateş açması ile suçlamıştır.<ref name=hrwdalema />
Enternasyonal Sosyalist grubuna göre, pek çok PKK üyesi kaybolmuş ve bir daha bulunamamıştır.<ref>
Alman uzman Hans Baumann Türk güçlerinin PKK'ya karşı kimyasal silah kullandığını iddia etmiş ve Alman [[Birlik 90/Yeşiller]] Partisi Türkiye'den açıklama talep etmiştir.<ref>
== Kaynakça ==
| |||