Yusuf Ziya Ortaç: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Katalitik: Kaldırılan Kategori:Ölmüş insanlar |
içerik genişletildi, düzenlendi, kaynakça eklendi. |
||
21. satır:
}}
'''Yusuf Ziya Ortaç''' (d.[[23 Nisan]] [[1895]], [[İstanbul]] –
Türk şiirinde [[Beş Hececiler]] grubunun üyesi ve öncülerindendir. Türk edebiyatının önemli mizah yazarlarındandır. Beş Hececiler grubunun üyelerinden [[Orhan Seyfi Orhon|Orhon Seyfi]] ile birlikte Türk dergicilik yaşamında önemli yeri olan siyasi-mizah dergisi [[Akbaba (dergi)|Akbaba]]’yı yayın hayatına kazandırmış, bu dergideki yazılarıyla büyük bir hayran kitlesi edinmiştir.
== Eserleri ==▼
=== Roman ===▼
* ''Kürkçü Dükkanı'' ([[1931]])▼
* ''Şeker Osman'' ([[1932]])▼
* ''Göç'' ([[1943]])▼
* ''Üç Katlı Ev'' ([[1953]])▼
Sarı çizmeli Mehmet Ağa ,▼
Gün Doğmadan▼
VIII. ve IX. Dönem [[Ordu]] milletvekili olarak [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'nde görev yapmaış bir siyasetçidir.
== Yaşamı ==
1895’te İstanbul’da, [[Beylerbeyi, Üsküdar|Beylerbeyi]] semtinde dünyaya geldi. Babası, [[Konya]]’nın ileri gelenlerinden Hoca Hasan Efendi’nin oğlu mühendis Süleyman Sâmi Bey, annesi, İzmir eşrafından İzzet Bey’in kızı Huriye Hanım’dır.<ref name=tdv>[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c33/c330264.pdf Alaattin Karaca, '''Ortaç, Yusuf Ziya''', ''İslam Ansiklopedisi'']</ref>
[[İstanbul]] [[Vefa İdadisi]]'nde okudu. Şiire lise yıllarında aruz vezni ile başladı. İlk şiiri [[1914]]’te ''Kehkeşan'' dergisinde yayımlandı. [[Abdullah Cevdet|Dr. Abdullah Cevdet Bey’le]] tanışınca, ''İçtihat'' dergisine şiirler göndermeye başladı. İçtihat’ta yayımlanan şiirleri sayesinde şair olarak kendisini kabul ettirmeyi başardı. Ailesinin [[Bebek, İstanbul|Bebek]] semtine taşınmasından sonra [[Rıza Tevfik Bölükbaşı|Rıza Tevfik Bey’le]] komşu olan Yusuf Ziya, onun aracılığı ile [[Ziya Gökalp]] ile tanıştı.<ref name=radikal>[http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=ktp&haberno=562 '''Geçmiş Zaman Tesellileri''', ''Radikal Kitap Eki, 14.09.2001'']</ref> Ziya Gökalp’in tavsiyesi üzerine [[hece vezni]] ile şiir yazmaya başladı. Hece vezni ile yazdığı ilk şiir olan “''Gecenin Hamamı''”, [[Türk Yurdu]] dergisinde yayımlandı.
=== Mütareke yılları ===
[[1915]]'te liseden mezun olduktan sonra [[Darülfünun|Darülfünun-ı Osmani'ni]] açtığı yeterlilik sınavını kazanarak edebiyat öğretmeni oldu. Çeşitli okullarda dersler verdi. Bir yandan da edebi faaliyetlerini sürdüren Yusuf Ziya, 1916’da “''Akından Akına''” adlı manzume kitabını yayımladı. Harbiye Nazırı [[Enver Paşa]]'nın talebi üzerine yazılıp bastırılan bu kitap, ordu için yazdığı yirmi iki şiiri içermekteydi.<ref name=tdv/>
1918’de, [[Sedat Simavi]]’nin çıkardığı [[Diken (dergi)|Diken]] dergisinde “''Çimdik''” takma adı ile mizahi yazılar yazarak hiciv ve mizah alanına, “''Şair''” isimli bir şiir dergisi çıkararak yayıncılık hayatına girdi. İlk sayısı 12 Aralık 1918 tarihinde çıkan Şair mecmuasının yayın hayatı 20 Mart 1919 tarihinde parasızlık sebebi ile sona ermiştir<ref name=tonga/>.
1919’da mizahi manzumeler içeren ''Şen Kitap''; kahramanlık, vatan sevgisi üzerine sekiz şiir içeren ''Şairin Duası'' ile ''Aşıklar Yolu'' adlı şiir kitaplarını, 1920’de ''Cenk Ufukları'' adlı şiir kitabını yayımladı.
Şiirin yanı sıra tiyatro eserleri de verdi. ''Binnaz'' adlı üç perdeli trajedi 7 Nisan 1917’de [[Darülbedayi]] sahnelerinde oynandı. Bu eser Türk tiyatro tarihinde heceyle yazılmış başarılı ilk manzum piyes olarak kabul edilir.<ref name=gunay>[http://kimbak.wordpress.com/2011/10/09/yusuf-ziya-ortac-i/ Günay Tulun, '''Yusuf Ziya Ortaç I''', ''Kim Kimdir? Yazarlar ve Ozanlar"ın Yayınlarına Katkı Verenlerin Kapsamlı Biyografileri Dergisi, Erişim tarihi:15.09.2014'']</ref> Bu oyunu tek perdelik bir manzum komedi olan ''Nâme'' (1918), üç perdelik manzum piyes olan ''Kördüğüm'' (1918) izledi.
[[Dosya:Akbaba 1934 Sayı 24 Kapak.jpg|200x|thumb|Akbaba Dergisi'nin bir sayısı]]
=== Akbaba dergisi ===
7 Aralık 1922’de itibaren [[Orhan Seyfi Orhon]]'la birlikte ''[[Akbaba (dergi)|Akbaba]]'' mizah dergisini çıkarmaya başladı. Adı Akbaba dergisi ile özdeşleşen Yusuf Ziya, Akbaba’nın hem patronu, hem şâiri, hem başyazarı, hem yazı müdürü hem de en önemli espri kaynağı oldu.<ref name=tonga/>. Dergide ''Çimdik'' ve ''İzci'' takma adlarıyla dergide mizahi yazılar ve şiirler yayımladı. Akbaba [[1928]] yılında [[Harf devrimi|Latin harflerine geçilmesinden]] sonra tirajının düşmesi üzerine ve 1930’lu, 1940’lı yıllarda siyasi çalkantılar nedeniyle yayımına ara vermek zorunda kaldıysa da Ortaç, ölümüne kadar dergiyi çıkarmaya devam etti.
=== Meş’ale ve diğer dergiler ===
1928 yılının Nisan ayında Yedi Meşale adlı bir kitap çıkararak sanat hayatına giren gençleri bir arada tutmak ve yüreklendirmek üzere Meş’ale adlı sanat ve edebiyat dergisini çıkardı. Dergi, 1 Temmuz- 15 Ekim 1928 arasında yayımlandı. Dergi, [[Harf devrimi|yeni harflerin kabulünden]] sonra kapandı ve topluluk dağıldı.
Akbaba’yı çıkarmaya devam ederken Orhon Seyfi ile birlikte daha kısa ömürlü başka dergiler de çıkardı. İki bacanak, 1935-1937 arasında ''Ayda Bir'' adlı dergiyi, 20 Mart 1935’te siyaset ve iktisat dergisi olan ''Heray''’ı, 1941-1948 arasında [[Türkçülük|Türkçü]] fikir ve sanat dergisi ''Çınaraltı''’yı çıkarmıştır.<ref name=tonga>[http://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/necati_tonga_akbaba_cinaralti.pdf Necati Tonga, '''İki Bacanağın İki Kardeş Mecmuası: Akbaba ve Çınaraltı''', ''Değirmen Yüzyılın Dergileri 1900-2000 Özel Sayısı, S.29-30-31, Ocak-Haziran 2012'']</ref>
=== 1930lardan sonraki yaşamı ===
1936 yılından itibaren bir süre İstanbul Sular İdaresi İdare Meclisi üyeliği yapan<ref name=tdv/> Ortaç, 1938’de ''Bir Selvi Gölgesi'', 1946’da ''Kuş Cıvıltıları'' adlı kitaplarını yayımladı. Zaman zaman öykü ve roman türünde eserler de ortaya koydu. "''Kürkçü Dükkanı''" (1931), "''Şeker Osman''" (1932), "''Göç''" (1943) ve "''Üç Katlı Ev''" (1953) gibi beğenilen eserler yayımladı. [[1944]]- [[1945]]’te bir Fransız lisesinde edebiyat öğretmenliği yaptı.
Öğretmenlikten, Çınaraltı dergisinden ve Sular İdaresi’nden ayrılıp siyaset atılan Ortaç, [[1946]]-[[1954]] arasında VIII. ve IX. Dönem [[Ordu]] milletvekili olarak [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'nde bulundu. Milletvekilliğinin sona ermesinden sonra yeniden Akbaba’nın başına döndü.
1950 sonrasında, şiirden ziyade, ağırlıklı olarak, mizah, gezi, anı ve biyografi türlerinde yazdı. 1962’de ''Bir Rüzgâr Esti'' adlı şiir kitabını yayımladı. 11 Mart 1967’de İstanbul’da hayatını yitirdi. Cenazesi [[Zincirlikuyu Mezarlığı]]'na defnedildi.
▲== Eserleri ==
{{çoklusütun}}
=== Şiir ===
* ''Akından Akına'' ([[1916]])
* ''Aşıklar Yolu'' ([[1919]])
* ''Şen Kitap'' ([[1919]])
* ''Cenk Ufukları'' ([[1920]])
* ''Yanardağ'' ([[1928]])
* ''Bir Selvi Gölgesi'' ([[1938]])
* ''Kuş Cıvıltıları'' (Çocuk şiirleri, [[1938]])
* ''Bir Rüzgar Esti'' ([[
=== Oyun ===
* ''Binnaz'' ([[
* ''
* ''Kördüğüm'' ([[
* ''Nikahta Keramet'' ([[1923]])
{{çoklusütun-kes}}
=== Uzun Hikâye ===
▲* ''Kürkçü Dükkanı'' ([[1931]])
▲* ''Şeker Osman'' ([[1932]])
=== Antoloji ve İnceleme ===
*Nedim ([[1932]])
*Seyranî ([[1933]])
*Halk Edebiyatı Antolojisi ([[1933]])
*Faruk Nafiz: Hayatı ve Eserleri ([[1937]])
*Ahmet Haşim: Hayatı ve Eserleri ([[1937]])
▲=== Roman ===
* ''Dağların Havası'' ([[1925]], manzum)
▲* ''Göç'' ([[1943]], otobiyografik roman)
▲* ''Üç Katlı Ev'' ([[1953]])
▲*Gün Doğmadan ([[1960]])
{{çoklusütun-kes}}
=== Mizah ===
▲* ''Şen Kepçe Ozan'' ([[1919]])
* ''Beşik'' ([[1943]])
* ''Ocak'' ([[1943]])
* ''Sarı Çizmeli Mehmed Ağa'' ([[1956]])
* ''Gün Doğmadan'' ([[1960]])
=== Gezi/Anı/Biyografi ===
* ''İsmet İnönü'' ([[1946]])
Satır 62 ⟶ 97:
* ''Portreler'' ([[1960]])
* ''Bizim Yokuş'' ([[1966]])
{{çoklusütun-son}}
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
{{Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı}}
[[Kategori:1895 doğumlular]]
| |||