|
İbrahim Tsey, henüz çok erken bir yaşta ve en verimli bir çağında, 7 Eylül 1936'da Maykop'ta, hastanede yaşama gözlerini yumdu. Vasiyeti üzerine köyünde toprağa verildi (Yaşamı konusunda bk."İnsani Değer Ölçüleri", CircassianCanada, Kültür bölümü).
En başarılı yapıtlarından sayılan dört perdelik "Koç'as" (Къок1ас) dramı, konusunu Adıge folklorundan alır: Hatukay beylerinden Devay Pşıkhafe'nin (Дэуай Пщыхафэ) soylu karısı Goşevnay, bir düğünde ünlü Şapsığ avcısı [[Koç'as]]'ı görür. Koç'as, deri kapma yarışını, bey çocuğu rakiplerini de alt ederek kazanır ve kaptığı deriyi, düğünün en güzel kadını Goşevnay'ın önüne atar. Goşevnay, o an Koç'as'a vurulur, onsuz yapamaz olur. Goşevnay bir gece, gizlice, Koç'as'ın ormandaki av kampına gelir ve ona aşkını açıklar. Ama aşkına karşılık bulamaz, kızgın ve intikam duyguları içinde köyüne döner.
Öte yandan Koç'as da pişmanlık duyar ve o denli bir güzelliği itelediği için bir bunalım içine düşer. Sonunda, Adıge geleneğine ters düşüyor olsa da, aşkını baba dostu yaşlı Tığuj'a açar. Tığuj, "Adi bir beyin değersiz karısını aramıza getiremezsin, onun özgür Şapsığlar arasında yeri olamaz, aklını başına topla" diyerek Koç'as'ı sert biçimde uyarır; Koç'as da sonunda kendisini dizginlemesini bilir (Burada Koç'as'ın pişmanlığı, ayrıca geleneğe aykırı olarak, Goşevnay'a duyduğu aşkını yaşlı Tığuj'a anlatması noktaları, eleştirilere uğrar).
Beyin köyünde,Goşevnay'ın Koç'as'ı ziyaret etmiş olduğu öğrenilir. Ama daha erken davranan Goşevnay, yağmadan yeni dönmüş olan kocasını Koç'as'a karşı kışkırtır. Zaten Koç'as'tan nefret etmekte olan bey (prens), 40 silahşörünü yanına alıp Koç'as'ın kampına yürür. Devay Pşıkhafe'nin gelmekte olduğunu gören Şapsığ avcıları, ikisi, yani yaşlı Tığuj ve genç avcı Hatıv dışında, Koç'as'ı bırakıp kaçarlar.Bey gelir ve Koç'as'a şöyle seslenir:
"Gel, seni atımın terkisine bindirip ev sahibeme (guaşeye, prensesime) götüreyim" der. Koç'as da "Pşıkhafe, bakıyorum erkekliğin tutmuş, bunu yalnız gezmeyi sevmemenden de anlıyorum. Bu bir. İkincisi at terkisine binmeyi hiç sevmem, kuşkun varsa, ela gözlü güzel prensesine sor, o bunu çok iyi bilir" karşılığını verir.
Bey'in iyice sinirlenmiş halde "Vurun şu köpeği!" diye kolunu kaldırmasını fırsat bilen Koç'as, bir rüzgar hızıyla, zırh kuşanmış beyi kol yeninden vurur (Daha çok bilgi için bk. İbrahim Tsey (Sey), Kafkasya Kül. Der., sayı 18,s.19-21, Ankara,1968; Шъхьэлахъо Абу,Адыгэ Литэратурэр,Маykop,1991,s.139-153;Kazbek Şeş'e [Шэш1э Казбек], Uyuşmazlık ve Çözümü, Kafkasya Kül.Der.,sayı 45-46; "Koç'as" dramının Türkçe bir çevirisi için de bk. Kafkasya Kül.Der.,sayı 20-26).
İbrahim Tsey'den masallar için bk. Цэй Фат1имэт,Адыгэ пщысэхэр (Fat'imet Tsey, Adıge Masalları), Maykop, 1937; M.Yasin Çelikkıran,Çerkes Masalları,Ankara,2001; Masal 4 (Tsey İbrahim),internet.
|
