Vikipedi

Türkiye'deki saat kuleleri listesi: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k Ali Çetinkaya Garı'nın Diyarbakır'da olduğu anlaşılmasın diye
Ufak düzenleme yapıldı
4. satır:
Saat kulesi geleneği ilk olarak 13. yüzyıl [[Avrupa]]sında başlamış, 16. yüzyıl sonlarında [[Osmanlı İmparatorluğu]] topraklarına sirayet etmiş{{Sfn|Acun|1994|p=5}}{{Sfn|Acun|2011|p=6}} ve günümüz Türkiyesinin bulunduğu [[Anadolu]]'daki ilk saat kulesi de 1797 yılında [[Safranbolu]]'da [[Safranbolu Saat Kulesi|dikilmiştir]].{{Sfn|Cansever|2009|p=9}} [[II. Mehmed]] döneminden başlayarak Osmanlı yüksek zümresinin mekanik saat kullanmasına rağmen saat kulesi kavramının Osmanlı ve Anadolu coğrafyasında Avrupa'ya göre geç kabul görmesinin nedenleri konusunda farklı yorumlar ortaya atılmıştır.{{Sfn|Cansever|2009|p=9}} [[Abdülhak Adnan Adıvar]] bu durumu [[:wiktionary:tr:müezzin|müezzin]], [[:wiktionary:tr:muvakkit|muvakkit]] ve [[:wiktionary:tr:kayyım|kayyım]]ların önemini kaybedeceği endişesine bağlarken [[Bernard Lewis]] matbaa gibi saatin de [[İslam]]i sosyal dokuda çatlaklar meydana getirebileceğinden çekinildiğini savunmaktadır.{{Sfn|Cansever|2009|p=10}} [[Şule Gürbüz]] ise muvakkitlerin namaz vaktini dakikası dakikasına doğru hesaplayabilmelerine rağmen mekanik saatlerin kimi zaman doğru vakti göstermediğini ve bu hata payından dolayı saat kulelerinin yaygınlaşmadığını belirtmektedir.{{Sfn|Cansever|2009|p=10}} [[II. Abdülhamid]]'in 25. tahta çıkış yıldönümünde ve 30. cülus yıldönümünde yayımlanan fermanlarla çok sayıda saat kulesi inşa edilmiştir ve bu fermanlar saat kulelerinin yaygınlaşması yolunda önemli bir eşik kabul edilmektedir.{{Sfn|Cansever|2009|p=10}}{{Sfn|Acun|1994|p=6}}{{Sfn|Acun|2011|p=7}} II. Abdülhamid'in saltanatının öncesinde ise [[Ziya Paşa]], [[Adana]] ve [[Amasya]] mutasarrıflığı sırasında birçok kule inşa ettirmiştir.{{Sfn|Cansever|2009|p=10}}
 
Merkezî otoriteyi temsil eden yapılar olan saat kuleleri [[Antalya Saat Kulesi]], [[İzmit Saat Kulesi]] örneklerinde olduğu gibi çoğunlukla bulundukları şehrin merkezinde inşa edilmişlerdir.{{Sfn|Cansever|2009|p=10}}{{Sfn|Cansever|2009|p=11}}{{Sfn|Acun|2011|p=5}} [[Bilecik Saat Kulesi]], [[Bolu Saat Kulesi]], [[Göynük Saat Kulesi]], [[Kastamonu Saat Kulesi]], [[Mudurnu Saat Kulesi]], [[Sivrihisar Saat Kulesi]], [[Bursa]]'daki [[Tophane Saat Kulesi (Bursa)|Tophane Saat Kulesi]] ve [[İstanbul]]'daki [[Tophane Saat Kulesi]] ise şehre tepeden bakacak bir konumdakonuma ya da bir yamaca dikilmişlerdir.{{Sfn|Cansever|2009|p=11}}<ref name="ksosk">{{dergi kaynağı |soyadı1=Halaç |ad1=Hicran Hanım |soyadı2=Özdemir İlhan |ad2=Sibel |yıl=2014 |ay=Ekim |başlık=Kentsel Simge Olarak Saat Kuleleri: II. Abdülhamid Han Dönemi Saat Kulelerinin İstanbul Dışı Türkiye Coğrafyasında Dağılımları ve Bir Tipoloji Denemesi |dergi=NWSA: Humanities |cilt=9 |sayı=4 |sayfalar=190-200 |yayıncı=E-Journal of New World Sciences Academy |issn=1308-7320 |doi=10.12739/NWSA.2014.9.4.4C0189 |erişimtarihi=25 Ağustos 2015 |url=http://dergipark.ulakbim.gov.tr/nwsahuman/article/download/5000071837/pdf_4 |arşivurl=http://web.archive.org/web/20150825173029/http://dergipark.ulakbim.gov.tr/nwsahuman/article/download/5000071837/pdf_4 |arşivtarihi=25 Ağustos 2015}}</ref> Saat kuleleri genel olarak tek başlarına bir yapı olmakla beraber İstanbul'daki [[Büyükada Saat Kulesi]] ve Göktürk Saat Kulesi haricindeki tüm saat kuleleri başka bir yapıya bağlıdır.{{Sfn|Cansever|2009|p=11}} [[Yıldız Saat Kulesi]] gibi belli kompleks içerisinde yer alanlarla beraber [[Şişli Etfal Hastanesi Saat Kulesi]] gibi bir yapının parçası olan saat kuleleri de bulunmaktadır.{{Sfn|Cansever|2009|p=10}}{{Sfn|Cansever|2009|p=11}} Anadolu'daBununla iseberaber [[Ali Çetinkaya Garı#Saat kulesi|Ali Çetinkaya Garı Saat Kulesi]], Diyarbakır'daki [[Hamidiye Saatli Çeşmesi (Diyarbakır)|Hamidiye Saatli Çeşmesi]], [[Alsancak Garı#Saat kulesi|Alsancak Garı Saat Kulesi]], [[Ayvalık Saat Kulesi]], [[Bergama Saat Kulesi]], [[Gümüşhacıköy Saat Kulesi]], [[Mersin Saat Kulesi]], [[Merzifon Amerikan Koleji#Saat kulesi|Merzifon Amerikan Koleji Saat Kulesi]], [[Sivas Jandarma Kışlası|Sivas Jandarma Kışlası Saat Kulesi]] ve, [[Şirinyer Amerikan Koleji#Saat kulesi|Şirinyer Amerikan Koleji Saat Kulesi]] ve Diyarbakır'daki [[Hamidiye Saatli Çeşmesi (Diyarbakır)|Hamidiye Saatli Çeşmesi]] yükseldikleri yapıyla bağdaşık olan kulelerdendir.{{Sfn|Cansever|2009|p=11}} Ayrıca [[Niğde Saat Kulesi]], [[Sinop Saat Kulesi]] ve [[Zile Saat Kulesi]] tarihî kalelerin üzerinde yükselen saat kulesi örneklerindendir.{{Sfn|Cansever|2009|p=11}} Eski bir fabrika bacasına saat eklenmesiyle oluşan [[Hacı Paşa Saat Kulesi]] ile minareye saat eklenmesiyle oluşan [[Tepsi Minare]] de daha sonra saat kulesine çevrilen kule örneklerindendir.{{Sfn|Cansever|2009|p=11}} Ayrıca bir kule yapısı olmayan ancak bulunduğu binanın yüksek bir noktasında yer edinen [[Çiçek Pasajı#Cephe saati|Çiçek Pasajı Cephe Saati]], [[Galatasaray Lisesi#Çatı saati|Galatasaray Lisesi Çatı Saati]], [[Haydarpaşa Garı#Çatı saati|Haydarpaşa Garı Çatı Saati]] ve [[Sainte-Pulchérie Fransız Lisesi#Çatı saati|Sainte-Pulchérie Fransız Lisesi Çatı Saati]] de saat kulesi kapsamında değerlendirilmektedir.
 
Çoğu saat kulesi taştan imal edilmekle beraber [[Gerede Saat Kulesi]] ve Mudurnu Saat Kulesi örneklerindeki gibi ahşap malzemeden yapılmıştıryapılan kuleler de bulunmaktadır.{{Sfn|Cansever|2009|p=11}} Dolmabahçe Saat Kulesi, [[İstanbul Üniversitesi#Saat kuleleri|İstanbul Üniversitesi Saat Kuleleri]] ve [[İzmir Saat Kulesi]] gibi bazı kuleler estetik değerleriyle önemli yapıtlar olmakla beraber çoğu saat kulesi İslam mimarisinin genel karakteristiğine uygun olarak yüksek veya gösterişli olmalarına rağmen çoğunlukla çevreleriyle uyum içerisinde kalan yapılardır.{{Sfn|Cansever|2009|p=11}}
 
İşlevsel açıdan ise saati göstermenin yanı sıra [[Samsun Saat Kulesi]] gibi yangın ve gözetleme kulesi olarak kullanılan saat kuleleri olduğu gibi [[Dolmabahçe Saat Kulesi]] örneğinde olduğu üzere [[barometre]] ve [[termometre]]leriyle hizmet veren saat kuleleri de bulunmaktadır.{{Sfn|Cansever|2009|p=10}} [[Kayseri Saat Kulesi]], [[Muğla Saat Kulesi]], [[Tokat Saat Kulesi]] ayrıca [[muvakkithane]] olarak kullanılmakta, [[Çanakkale Saat Kulesi]] gibi birçok saat kulesi kaidesindeki çeşme ile aynı zamanda bu yönde hizmet vermekte; [[Göynük Saat Kulesi]], [[Manisa Saat Kulesi]] ve Tepsi Minare ise kadranı olmaksızın yalnızca çalar sistemiyle çalışmaktadır.{{Sfn|Cansever|2009|p=10}}{{Sfn|Cansever|2009|p=11}}{{Sfn|Acun|2011|p=8}}
 
Günümüzde çok sayıda saat kulesi bulunmakla beraber [[Vikipedi:Kayda değerlik|kayda değer]] niteliğe sahip olan kule sayısı 126'dır. En çok saat kulesi bulunan şehir 20 kule ile İstanbul ve ardından 7 kule ile [[İzmir]]'dir. Bölge olarak ise [[İç Anadolu Bölgesi]] en fazla saat kulesinin yer aldığı bölgedir.{{Sfn|Cansever|2009|p=11}} 126 kuleden 23'ü günümüzde ayakta değildir. 11'i yıkıldıktan sonra aynı noktada yeni bir saat kulesi dikilmiş, 4'ü ise farklı bir noktaya taşınmış ya da yıkıldıktan sonra farklı bir noktada yeniden inşa edilmiştir.
 
== Türkiye'deki kulelerin mimarisi ve saat mekanizması ==
19. satır:
Saatler her saat başı saat sayısı kadar ya da tek vuruş yapacak şekilde üretilmişlerdir.{{Sfn|Acun|2011|p=8}} Bazı saatler ise saat başlarının yanı sıra yarım saatlerde de çalmaktadır.{{Sfn|Acun|2011|p=8}} Bazılarında ise saat başı vuruşlar bir iki dakika ara ile tekrar edilmektedir.{{Sfn|Acun|2011|p=8}} Bu düzenin sürmesi içinse saatler özelliklerine göre on beş günde bir veya ayda bir kurulmaktadır.{{Sfn|Acun|2011|p=8}}
 
[[:wiktionary:tr:ezani saat|Ezani saatesaat]]e göre ayarlanan kule saatleri 1925 yılında çıkarılan [[Takvim, saat ve ölçülerde değişiklik|Günün 24 Saate Taksimine Dair Kanun]] ile [[:wiktionary:tr:zevali saatesaat|zevali saat]]e uyarlanmıştır.{{Sfn|Acun|2011|p=8}}<ref name="ksosk"/> 1928 yılındaki [[Harf Devrimi|Uluslararası Rakamların Kullanılmasına Dair Kanun]]la da kadranlardaki [[Doğu Arap rakamları]] ile ifade edilen saatler [[Arap rakamları]] ve [[Roma rakamları|Latin rakamları]] ile değiştirilmiş, kimi kadranlarda da hem eski hem de yeni rakamlar birlikte kullanılmaya başlanmıştır.{{Sfn|Acun|2011|p=8}}
 
== Anahtar ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Türkiye%27deki_saat_kuleleri_listesi" sayfasından alınmıştır