Çengelli, Oltu
Çengelli, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
| Çengelli | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Çengelli Çengelli'nin Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Oltu |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1543 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 158 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25400 |
Tarihçe değiştir
Çengelli'nin eski adı Ardos veya Havdos'tur. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Ardos (اردوس) olarak geçer.[4] 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise, Havdos (هاودوس) şeklinde yazılmıştır.[5][6]
Ardos veya Havdos köyünün bulunduğu Tao, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki eski kale, buranın eski bir yerleşim olduğunu göstermesi açısından önemlidir.[7]
Ardos veya Havdos, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Oltu livasının Bardız nahiyesine bağlı bir köydü.[4] Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla 1835 yılında sadece erkek nüfusunu tespit ettiği sırada Oltu sancağına bağlıydı ve bu tarihte köyü oluşturan 30 hanede 76 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Havdos köyünün nüfusunun yaklaşık 152 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[5]
Ardos veya Havdos, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında Berlin Antlaşması’yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Avdost (Авдостъ) adıyla kaydettiği köy Oltu sancağının Oltu kazasına bağlıydı. 1886 tarihli tespite göre köyde, 80'i erkek ve 72'si kadın olmak üzere, 36 hanede 152 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Türklerden oluşuyordu. Avdos aynı zamanda Otu kazasına bağlı nahiyelerden biriydi. Avdos nahiyesi (Авдостскій маркязъ) 13 köyü kapsıyor ve nüfusu, 798'i Türk, 688'i Ermeni ve 304'ü Rum olmak üzere 1.790 kişiden oluşuyordu. Ancak Avdos nahiyesinin idari merkezi Avdos köyü değil, Narman Tecerek köyüydü.[8] Avdos köyünün nüfusu 1896 yılında 239 kişiye, 1906 yılında da 274 kişiye yükselmiştir.[9]
Avdos köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Havdos (هاودوس) adıyla Erzurum vilayetinde Oltu kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[6] Köy 1940 genel nüfus sayımında da aynı idari komuna sahipti ve nüfusu 398 kişiden oluşuyordu.[10] Havdos veya Avdos Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Çengelli olarak değiştirilmiştir.[11] Çengelli köyünün nüfusu 1965 yılında 566 kişide oluşuyordu ve bu nüfus içinde 232 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Oltu Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[13]
Coğrafya değiştir
Mahalle, Erzurum il merkezine 130 km, Oltu ilçe merkezine 10 km uzaklıktadır.[14] Mahalle, Oltu'nun kuzeydoğusunda olup, 
numaralı Ardahan-Muş (Göle-Oltu) devlet yoluna, 4,5 km.'lik bir köy yoluyla bağlıdır.[15]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 158[1] |
| 2021 | 151[1] |
| 2020 | 179[1] |
| 2019 | 161[1] |
| 2018 | 138[1] |
| 2017 | 121[1] |
| 2016 | 128[1] |
| 2015 | 133[1] |
| 2014 | 146[1] |
| 2013 | 141[1] |
| 2012 | 154[2] |
| 2011 | 163[2] |
| 2010 | 159[2] |
| 2009 | 178[2] |
| 2008 | 185[2] |
| 2007 | 204[2] |
| 2000 | 228[2] |
| 1990 | 386[16] |
| 1985 | 485[17] |
| 1965 | 566[18] |
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Oltu Çengelli Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Cengelli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 601". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2023.
- ^ a b Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 81. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 225". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 213 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 660-672". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 119, ISBN 9786052100271.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 247.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 672". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 259.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Çengelli Mahallesi". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ "Google Maps detay". Google Maps. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.