Tosunlu, Ardanuç
Tosunlu, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
| Tosunlu | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Tosunlu Tosunlu'nun Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1532 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 144 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Tarihçe değiştir
Tosunlu köyünün eski adı, Usoti'dir. Gürcüce bir yer adı olan Usoti (უსოთი), "saygın köylü kadın" anlamındaki "uso" (უსო) kelimesinden türemiştir.[3][4] Bu yer adı Türkçeye "Usot" olarak girmiştir. Nitekim 1574 tarihli Osmanlı tahrir defterinde ve Artvin vilayeti üzerine 1927'de yayımlanmış Osmanlıca bir kaynakta köyün adı Usot (اوسوت) olarak geçer.[5][6] Ruslar ise, 1886 nüfus tespiti sırasında köyü Usot (Усот) olarak kaydetmiştir.[7]
Usoti, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı topraklarını oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alıyordu. Erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü devletleri yönetiminde olan köyü Osmanlılar 16. yüzyılın ortasında, Gürcülerden ele geçirdi. 1574 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan ile 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterlerinde Usoti "boş" olarak kaydedilmiştir. Nitekim Usoti'nin bağlı olduğu Ardanuç nahiyesi bu sırada 58 köyden oluşuyordu ve 1574'te 8 köy, 1595'te 11 köy insansız hale gelmişti. Müslüman bir devletin eline geçmesi yüzünden bu nahiyendeki Hristiyan nüfusunun göç etmiş olduğu anlaşılmaktadır.[8]
Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi tahsil etme amacıyla erkek nüfusu tespit ettiği 1835 yılında Usoti yeniden meskun hale gelmişti ve köyde 48 hanede 122 kişi yaşıyordu. Usoti'nin yaklaşık toplam nüfusunu bulmak için erkek sayısı kadar kadın eklemek gerekir. Bunun sonucunda köyün toplam nüfusunun 244 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. 16. yüzyılın sonunda boşalmış olan Usoti'nin daha sonra büyük bir köye dönüştüğü görülmektedir.[9] Rus idaresinin 1886 yılındaki tespitine göre Usoti'de 323 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun % 93,2'si (301 kişi) Türk, % 1,5'i Gürcü (5 kişi) ve % 5,3'ü (17 kişi) Kürt olarak kaydedilmiştir. Rus idaresinde Usoti, Artvin sancağının (okrug) Ardanuç kazasına (uçastok) bağlı Longothevi nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) yedi köyünden biriydi.[7]
Osoti, I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra, 1918-21 arasında bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921’de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcistan hükümeti Artvin ve Ardahan bölgelerinden çekildi. Bunun sonucunda Usoti fiilen Türkiye'nin denetimini girdi. 16 Mart 1921'de, Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla köy Türkiye'ye bırakıldı.[10]
Usoti, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında Artvin livasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı. "Usot" adıyla kaydedilmiş olan köyün nüfusu 23 hanede yaşayan 88 kişiden oluşuyordu.[11] 1886 yılındaki nüfusla kıyaslandığında, Usoti'nin nüfusunun iyice azalmış olduğu görülmektedir. Bununla birlikte Usoti'nin 1935 yılında nüfusu hayli artmış halde, 308 kişi olarak tespit edilmiştir. Bu sırada köy, Rize ve Artvin vilayetlerinin yerine kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Artvin kazasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı.[12]
Usoti Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Tosunlu olarak değiştirildi.[13] Adının değişmiş olmasına karşın, köyün eski adı yeni adıyla birlikte "Tosunlu (Usot)" biçiminde geç döneme kadar resmi yayınlarda kullanılmıştır.[14]
Tosunlu köyünde varlığı tespit edilen tek tarihsel yapı, Usoti Kalesi'dir. Kale, köyün biraz dışında, köyün merkezi ile Kirazlı mahallesi arasında, ormanlık bir alan içindeki bir tepede yer alıyordu. Geriye kalan yıkıntılardan ve duvar parçasından kalenin moloz taşlarla kireç harcı kullanılarak inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır.[15]
Coğrafya değiştir
Tosunlu köyü, Artvin il merkezine 64 km, Ardanuç ilçe merkezine 22 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 144[2] |
| 2020 | 135[2] |
| 2019 | 136[2] |
| 2018 | 135[2] |
| 2017 | 144[2] |
| 2016 | 154[2] |
| 2015 | 157[2] |
| 2014 | 171[2] |
| 2013 | 160[2] |
| 2012 | 149[2] |
| 2011 | 149[2] |
| 2010 | 145[2] |
| 2009 | 143[2] |
| 2008 | 147[2] |
| 2007 | 128[2] |
| 2000 | 161[16] |
| 1990 | 301[16] |
| 1985 | 337[16] |
Kaynakça değiştir
- ^ "Tosunlu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Tosunlu Köy Nüfusu". Nufusune.com. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 190 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ ""უსო" - Büyük Gürcüce-İngilizce Sözlük". 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 116". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ a b ""Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 36 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 38 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt, II. cilt s. 41.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 368" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927), s. 142, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 80 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b c d "Tosunlu Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.