Texaco, Inc. ("The Texas Company"), Chevron Corporation'ın, Amerikalı petrol ürünleri yan kuruluşudur. Şirketin ana ürünü "Techronlu Texaco" yakıtıdır ve satışların temelini oluşturur. Şirket aynı zamanda Havoline motor yağı markasının da sahibidir. Texaco, 2001 yılında Chevron ile birleşene kadar bağımsız bir şirketti ve rafinaj faaliyetlerini tek başına yönetiyordu. Birleşme sürecinde istasyonlarının çoğu Shell Oil Company'ye devredildi. Firma, Beaumont, Teksas'da, Joseph S. Cullinan, Thomas J. Donoghue, Walter Benona Sharp ve Arnold Schlaet tarafından; Spindletop petrolünün keşfinin ardından 1902 yılında Teksas Oil Company, adıyla kuruldu.[1]

Texaco, Inc.
EndüstriPetrol ve doğalgaz
TürAlt kuruluş
Kuruluş1902 (122 yıl önce) (1902) (Texas Fuel Company olarak)
Beaumont, Teksas, ABD
KurucuJoseph S. Cullinan
Thomas J. Donoghue
Lewis Henry Lapham
Walter Benona Sharp
Arnold Schlaet
Genel merkezi,
ABD
Önemli kişilerMichael K. Wirth (Chairman & CEO)
ÜrünPetrol, doğalgaz ve diğer petrokimyasallar

Şirket, yeni kuyular açmaya ve ham petrol üretmeye hazır değildi. Bunu başarmak adına Cullinan, 1902'de şirkete bağlı bir yatırımcı grubu olarak Producers Oil Company'yi kurdu. John W. ("Bir Milyon Bahse Girin") Gates gibi adamlar "faiz sertifikalarına" neredeyse doksan bin dolarlık bir yatırım yaptı.[2] Gelecekteki yeniden yapılanma sırasında, JW Gates'in şirket hissesi karşılığında sağladığı yaklaşık 590.000,00$'lık ek fonlarla, Producers Oil Company ve The Texas Fuel Company'yi Texaco olarak birleşecekti.

Uzun yıllar boyunca Texaco, 50 ABD eyaletinin tamamında ve Kanada'da aynı marka adı altında benzin satan tek şirketti ve bu durumun onu sektördeki şirketler arasında en gerçek ulusal marka haline getirdi. Aynı zamanda 1940'ların ortalarından 1970'lere kadar küresel petrol endüstrisine hakim olan Yedi Kız Kardeş olarak alınan petrol devlerinden biriydi.  Şirketin genel merkezi, Chevron ile birleşmeden önce White Plains yakınlarındaki Harrison, New York'ta bulunuyordu .

Texaco akaryakıtı, 2005'ten beri Chevron tarafından geliştirilen ve daha önce kullanılan CleanSystem3'ün yerini alan bir katkı maddesi olarak geliştirilen Techron eklenmiş şekilde satılır. Texaco markası ABD, Latin Amerika ve Batı Afrika'da güçlü bir oyuncudur. Şirketin Avrupa'da kayda değer bir varlığı vardır; örneğin, yaklaşık 850 Texaco markalı servis istasyonuyla İngiltere'de tanınmış bir perakende markasıdır.[3]

Tarihçe değiştir

1901-38: İlk dönem değiştir

 
Texas Company Building at San Jacinto ve Rusk in Houston
 
"The Texas Company" Galveston istasyonu, yak. 1910-20

Texaco, 1901 yılında Teksas Yakıt Şirketi olarak Beaumont, Teksas'ta [1] Jim Hogg, Joseph S. Cullinan, John Warne Gates ve Arnold Schlaet tarafından kuruldu. 1 Mayıs 1902'de Texas Company, Texas Fuel varlıkları ve ek yatırımlar ile kuruldu.[4] Şirket, 1905 yılında Belçika'nın Antwerp bölgesinde Continental Petroleum Company adı altında 1913 yılında kontrolünü devraldığı bir girişim kurdu.[5] Sonraki yıl Texaco, Houston'daki yeni ofislerine taşındı. 1928'de Texaco, benzinini ülke çapında 48 eyalette tek bir marka adı altında satan ilk akaryakıt şirketi oldu.[6]

 
TEXACO MOTOR YAĞI Afişi (1928)

1931'de Texaco, Illinois merkezli Indian Oil Company'yi satın aldı. Bu, Texaco'nun ortabbatı ABD'deki rafine etme ve pazarlama üssünü genişletti ve aynı zamanda Texaco'ya, ileride ikonik bir Texaco ürünü haline gelen yerli Havoline motor yağlarının üretim hakkını da kazandırdı. Sonraki yıl Texaco, devlet kurumlarına ait acil durum araçları için hükûmet standartlarını karşılayan veya aşan bir sözde "süper oktanlı" motor yakıtı olan ''Fire Chief'' benzinini ülke çapında satışa sundu.[7] Söz konusu yakıt, Texaco Fire Chief adıyda Ed Wynn'in sunumuyla NBC üzerinden bir radyo programı aracılığıyla tanıtıldı.

1936'da Texas Corporation, Kolombiya'daki Barco petrol imtiyazını almayı başardı ve bölgedeki yatırımları geliştirmek günümüzdeki ardılı Mobil olan Socony-Vacuum ile ortak bir girişim kurdu. Takip eden üç yıl boyunca şirket, bölgede yeni kuyular kazmak ve dağların üzerinden, bataklıklardan ve balta girmemiş ormanlardan geçen bir boru hattı inşa etmek için oldukça zorlu bir proje başlattı.[8] Bu süre zarfında Texaco, İspanyol İç Savaşı taraflarından General Franco yönetimindeki birliklere, federal yasağa rağmen, toplam 3.500.000 varil (560.000 m3) yağ sevkiyatında bulundu.[9]

 
1939 Texaco tanker kamyonu Dodge tarafından Henry Ford Müzesi'nde sergileniyor

1938'de Texaco, sadece etilize edilmiş sıradan bir üründen ziyade sıfırdan geliştirilmiş yüksek oktanlı bir benzin olarak geliştirilmiş birinci sınıf bir yakıt olan Sky Chief benzinini tanıttı. 1939'da Texaco, ülke çapındaki tüm Texaco istasyonlarındaki tuvaletlerin halkın ihtiyaçlarını uygun şekilde karşılayacak standartlarda olması amacıyla başlatılan "Kayıtlı İhtiyaç Odası" programına katılan ilk petrol şirketlerinden biri oldu.

1939'da II.Dünya Savaşı'nın başlamasından hemen sonra, Texaco'nun CEO'su, Hitler'in hayranı Torkild Rieber, Berlin'e "New York'tan İngiltere'ye giden gemiler ve yüklerinin ne olduğu hakkındaki bilgileri veren" Nazi yanlısı personelleri işe aldı. Bu casusluk faaliyetleri, Almanların sevkiyat gemilerini yok etmelerini kolaylaştırdı.[10] 1940 yılında Rieber, Nazi Almanyası ile bağlantıları ve İspanyol İç Savaşı sırasında faşist güçlere yasa dışı petrol tedariki hakkında Herald Tribune tarafından İngiliz Güvenlik Koordinasyonunun edindiği bilgiler kamuoyuna açıklandığında istifa etmek zorunda kaldı.[11][12][13] Life Magazine dergisi, Rieber'in zorlanan istifasını haksızlık olarak nitelendirdi ve sadece Westrick ile yemek yediğini ve ona bir şirket arabası ödünç verdiğini savundu.

 
Ambler'in Texaco Benzin İstasyonu, Dwight, Illinois'deki tarihi benzin pompaları

Savaş sırasında Texaco, askeri üretim sözleşmeleri ile ilgili bir sıralamada Birleşik Devletler şirketleri arasında 93. sırada yer aldı.[14] 1947'de Caltex, Texaco'nun Avrupa pazarlama operasyonlarını da içerecek şekilde etki alanını genişletti. Aynı yıl Texaco, Britanya'daki faaliyetlerini Trinidad Leaseholds ve Regent adı altında birleştirdi; 1956'da Regent şirketinin kontrolünü tamamen ele geçirdi [15] ama Regent markası ancak 1969'a kadar hayatta kalabildi.

1959'da Texaco, NBC-TV'de yayınlanan The Huntley-Brinkley Report programının tek sponsoru haline geldi. Aynı yıl şirket adını Texas Company'den, daha kurumsal ve ulusal bir yapıya bürünmek amacıyla Texaco, Inc. olarak değiştirdi. Ayrıca McColl-Frontenac Oil Company Ltd. of Canada'yı satın aldı ve şirketi Texaco Canada Limited olarak yeniden adlandırdı. Bu süre zarfında, ABD'nin kuzeydoğusundaki büyük bir akaryakıt dağıtım şirketi olan Paragon Oil de satın alındı.

1964-98: Çeşitli girişimler değiştir

 
Texaco gaz pompaları, Milford, Illinois, 1977'de fotoğraflandı

1964'te Texaco , New Jersey, Matawan'daki bir istasyonda yeni "Matawan" tipi servis istasyonu tasarımını tanıttı. İki yıl sonra Texaco, uzun süredir kullanılan banjo işaretli logosunu, daha önce Matawan istasyon tasarımında kullanılan altıgen logo ile değiştirdi. Yeni logo, siyah kalın harflerle TEXACO yazısı ile kırmızı bir çerçeve, altta kırmızı yıldız ve ortasına yeşil bir T harfi ile küçük bir banjo logosu içeriyordu. Ertesi yıl, Regent adıyla hizmet veren İngiliz benzin istasyonlarının tamamı Texaco olarak değiştirildi.[16] 1970 yılında Texaco; nihai olarak 1975 yılında devreye girecek ve yeni araçların kurşunsuz benzin kullanmasını öngören sıkı federal yasaların onaylanması sonucunda Texaco istasyonlarında satılmak üzere ilk kurşunsuz akaryakıtını tanıttı. Güney Kaliforniya'da ilk kez 1974'te satışa sunulan kurşunsuz Texaco, ancak 1978 yılında ülkenin tamamında kullanılabilir hale geldi. 20 Kasım 1980'de Peigneur Gölü / Jefferson Adası felaketi meydana geldi. İki yıl sonra, Texaco tarafından yeni bir servis istasyonu tasarımı tanıtıldı. Self servisin gelişiyle birlikte yakıt çeşitlerinin adları da değiştirildi.

1982 yılında, Texaco Canada Limited, Texaco Canada Incorporated'ı kurmak üzere Texaco Explorations Canada Limited ile birleşti.

 
Poá'daki Texaco benzin istasyonu ( São Paulo ), Brezilya, 2009

19 Kasım 1985'te Pennzoil, ABD tarihindeki en büyük sivil davayı Texaco'ya karşı kazandı ve 10,53 milyar ABD doları tutarında bir miktarı Texaco'nun ödemesine karar verildi . Bunun nedeni, Pennzoil'in Gordon Getty ile onaylanmamış, ancak yine de bağlayıcı bir satın alma sözleşmesi konusunda anlaşmasının ardından Texaco'nun Getty Oil'i satın alışını tescilletmesiydi. 1987'de Texaco iflas başvurusunda bulundu. Bu durumda şirket 2001 yılına kadar ABD tarihinde iflasını ilan eden en büyük şirketti.[17]

Ocak 1989'da, Texaco ve Saudi Aramco, Suudi Aramco'nun Texaco'nun doğu ABD ve Körfez Kıyısı'ndaki rafineri ve pazarlama operasyonlarının %50'sine sahip olmasıyla sonuçlanacak ve Star Enterprise olarak bilinen bir ortak girişim kurma konusunda anlaştı.[18] 1989'da Texaco, yakıt enjeksiyon sistemlerini tıkayan tortuları azaltarak performansı artıracak teknolojiye sahip, System3 katkı maddeli benzinlerini piyasaya sürdü. Aynı yıl şirket, Toronto merkezli Texaco Canada Incorporated'i, Imperial Oil'e sattı ve tüm Texaco Canada adı altındaki perakende faaliyetlerini Esso markası altında birleştirdi. İki yıl sonra şirket Ulusal Sanat Madalyası ile ödüllendirildi.[19] 1991 yılında, perakende dışı Kanada faaliyetleri, merkezi Calgary, Alberta'da bulunan Texaco Canada Petroleum Incorporated şirketi altında yeniden birleştirildi. 1993'te Ekvador Amazon'undan birkaç düzine kabile lideri ve 30.000 kadar yerli sakin, Texaco'nun Ekvador açık deniz sondaj sahaları çevresinde yarattığı büyük ekolojik kirliliğin bir sonucu olarak Texaco'ya karşı milyar dolarlık toplu dava açtı.

1994 yılında, Texaco'nun System3 benzinleri, arttırılmış motor performansı için yeni CleanSystem3 katkıları eklenerek değiştirildi. 1995'te Texaco, Danimarka ve Norveç'teki faaliyetlerini, yeni HydroTexaco markası altında Norsk Hydro'nun operasyonları ile birleştirdi. Bu ortak girişim, Hydro'nun Statoil tarafından satın alınmasının ardından 2007 yılında YX Energi adıyla Norveç perakende şirketlerine satıldı. Texaco Canada Petroleum, 1995 yılında ana şirket ile birleştirildi. 1996'da Texaco, şirket içinde ırksal ayrımcılık yapıldığı gerekçesiyle siyahi çalışanlar tarafından açılan davalar sonucunda yaklaşık 170 milyon dolar tazminat ödemek zorunda kaldı. Söz konusu dava o dönemde ABD'deki en büyük ırk ayrımcılığı davasıydı ve üst düzey kurumsal toplantılarda şirket görevlileri tarafından defalarca kullanılan etnik hakaretleri içeren görüntüler yayınlandığında Texaco'nun halkla ilişkilerine ciddi şekilde hasar vermişti.[20]

1999-günümüz: Chevron Corporation değiştir

 
Lewisville, Teksas'ta bir Texaco istasyonu, 2017

1999 yılında şirket, Batı ve Orta Batı ABD rafineri ve pazarlama faaliyetlerini birleştirerek, Shell Oil Company ile Equilon ortak girişimini kurdu. Aynı yıl, Shell Oil Company ve Saudi Aramco ile ortak yürütülen faaliyetleri birleştiren Motiva Enterprises ortak girişimi kuruldu.

 
Texaco istasyonu Bebington, İngiltere, 2018

8 Şubat 2002'de Chevron Corporation Texaco ile birleşti ve Shell, Texaco'nun Equilon ve Motiva ortak girişimlerinin kontrolünü tamamen eline aldı [21][22] Shell, ertesi yıl Texaco istasyonlarını Shell istasyonlarına dönüştürmeye başladı.[23] 2003 yılında talep yetersizliğinden dolayı Texaco, Panama, Colón'da bir rafineri olan Refineria Panamá'yı kapattı.[24] Temmuz 2004'te Chevron, ABD'deki Texaco markasının münhasır olmayan haklarını aldı. Ertesi yılın Ağustos ayında Texaco, Techron katkı maddesi eklenmiş yeni yakıtlarını ABD ve Latin Amerika'nın bazı bölgelerinde kullanıma sundu. Delek Benelux, 2007 yılında Chevron'un Benelüks'te çoğunluğu Texaco markası altında faaliyet gösteren 869 dolum istasyonu da dahil olmak üzere pazarlama faaliyetlerini devraldı.[25] Chevron Corporation ayrıca Mississippi'deki Conoco istasyonlarını Texaco markası altında yeniden düzenledi. Texaco Canada Petroleum Incorporated şirketi 2008 yılında, Texaco'nun Kanada pazarından çıkmasıyla feshedildi. 2010 yılında Texaco, Orta Atlantik ABD'deki perakende faaliyetlerini bitirerek markasını Delaware, Indiana, Kentucky, Kuzey Carolina, New Jersey, Maryland, Ohio, Pensilvanya, Virginia, Batı Virginia, Washington ve DC'den tamamıyla ayrıldı.[26]

Şirket merkezi değiştir

Birleşmeden önce, Texaco'nun merkezi White Plains yakınlarındaki Harrison, New York'taydı.[27][28] 2002'de Chevron eski Texaco merkezini Morgan Stanley'e sattı. Morgan Stanley binayı ve çevresindeki araziyi yaklaşık olarak 42 milyon dolara satın aldı.

Texaco, 1930'larda New York, Midtown Manhattan'daki Chrysler Binası'nın 14 katını kiraladı. Texaco ile yapılan kiralama anlaşmasının bir parçası olarak bina, yöneticiler için bir öğle yemeği kulübü olan Cloud Club'a ev sahipliği yapmaya başladı. Texaco merkez ofisi, 1977'de New York, Westchester County'ye taşındı. Bu durum, Cloud Club'un 1979'da kapanmasına yol açtı.[29]

Popüler Kültüre Etkileri değiştir

Geleceğe Dönüş ve Geleceğe Dönüş Bölüm II'de, bir Texaco istasyonu 1955, 1983 ve 2015'te olmak üzere üç kez gösterilmektedir.

Stephen King'in kısa bilimkurgu öyküsü "The Jaunt" da Texaco gelecekte var ve şirket artık petrol yerine su satıyor.

Sponsorluklar değiştir

 
Yarış pilotu Nigel Mansell 1993 CART IndyCar Dünya Serisinde sürüyor
 
Kenny Irwin Jr. 1998 NASCAR Winston Kupası'nda araba kullanıyor
 
Klaus Ludwig ve Klaus Niedzwiedz'in 7 numaralı Eggenberger Motor Sporları Ford Sierra RS500 . Eggenberger Motorsport, 1987 WTCC Katılımcılar Şampiyonası'nı kazandı

Texaco, özellikle Havoline marka motor yağları ve diğer otomotiv ürünlerinin pazarlanmasında sponsorlukları fazlaca kullandı. Havoline, 1980'lerin başından 2008'e kadar NASCAR'da sürekli olarak en az bir arabaya sponsor oldu. 2008 sezonunun sonunda Texaco / Havoline, NASCAR ve Chip Ganassi Racing ile olan sponsorluk ilişkilerini resmen sona erdirdi. Bununla birlikte şirketin, sporla 20 yıldan uzun süredir devam eden ilişkisi sona erdirdi.

Texaco, Formula 1'de 1972 ve 1973'te Team Lotus ve 1974'ten 1978'e kadar da McLaren takımlarının sponsoru oldu. Şirket, markalarının Stewart SF01 aracında görünmesiyle birlikte 1997 yılında daha küçük bir ölçekte Grand Prix yarışlarına geri döndü. Takım ve halefi Jaguar Racing ile olan ilişkileri 2001'in sonuna kadar devam etti, aynı döenmde ITV'nin Formula 1 programına da sponsor oldular.

Çevre sorunları değiştir

1965-1993 yılları arasında Texaco, Ekvador'daki Lago Agrio petrol sahasını geliştirmek adına bir konsorsiyuma katıldı. Texaco, bu faaliyetlerinin çevreye verdiği zarardan dolayı suçlanıyor ve başta Ekvador hükûmeti olmak üzere, pek çok sivil ile de davalık durumda. Şirketin mevcut sahibi Chevron, asıl sorumluluğun hükûmet ve onun ulusal petrol şirketi Petroecuador'a ait olduğunu ve haksız yere suçlandıklarını savunuyor.[30]

Çeşitlendirme değiştir

Ayrıca bakınız değiştir

  • Chevron Corporation
  • Caltex - Texaco ve Chevron arasındaki ortak girişim, şimdi Chevron Corporation'ın önemli bir uluslararası markası
  • Cobasys

Kaynakça değiştir

  1. ^ a b "Archived copy". 15 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2018. 
  2. ^ "HISTORY of THE TEXAS COMPANY And PORT ARTHUR WORKS Refinery". 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2018. 
  3. ^ "Texaco UK | About Us". texaco.co.uk (İngilizce). 25 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2017. 
  4. ^ Giant Under the Hill, A History of the Spindletop Oil Discovery at Beaumont, Texas in 1901. Austin: Texas State Historical Association. 2002. ss. 188-195. ISBN 9780876112366. 
  5. ^ News of the Week: Union Oil of Delaware 8 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Business Digest and Investment Weekly, Volume 26, Issue 5, Arthur Fremont Rider (editor), 1920, p. 95 (retrieved August 2, 2010 from Google Books)
  6. ^ "History of Texaco | Texaco engine oils and lubricants". www.texacobaltic.eu. 26 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Depend on the Gasoline Fire Engines Depend On! Texaco Fire Chief Super-Octane Gasoline," 7 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Albany Democrat-Herald, May 27, 1932, pg. 4. (Ad.)
  8. ^ "U.S. Business Opens the Great New Barco Oil Fields in Colombia". LIFE. Time Inc. 7 (20): 15ff. 13 Kasım 1939. ISSN 0024-3019. 8 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2013. 
  9. ^ "American Men, American Oil, American Arms". FDR and the Spanish Civil War: neutrality and commitment in the struggle that divided America. Duke University Press. 2007. s. 68. ISBN 978-0822340768. Erişim tarihi: 11 Haziran 2010. 
  10. ^ "‘Spain in Our Hearts,’ by Adam Hochschild," 12 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Book Review by Michael Kazin, New York Times, March 29, 2016.
  11. ^ FDR and the Spanish Civil War: neutrality and commitment in the struggle that divided America (Fransızca). 2007. s. 68. ISBN 978-0-8223-4076-8. 
  12. ^ Understanding Power. 2001. s. 159, Chapter 5 footnotes 61-64. ISBN 978-1-5658-4703-3. 
  13. ^ The Secret History of British Intelligence in the Americas, 1940-1945 pp56-57
  14. ^ Peck, Merton J. & Scherer, Frederic M. The Weapons Acquisition Process: An Economic Analysis (1962) Harvard Business School p.619
  15. ^ Report by the Monopolies Commission on the Supply of Petrol to Retailers in the United Kingdom, 1965
  16. ^ "News and Views: Regent become Texaco". Autocar. 127 (3746). 30 Kasım 1967. s. 48. 
  17. ^ "Largest corporate bankruptcies" (PDF). Bankruptcydata.com. 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2013. 
  18. ^ "Saudi-Texaco Joint Venture". The New York Times. 3 Ocak 1989. s. 11. 27 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2009. 
  19. ^ "National Medal of Arts". National Endowment for the Arts. 20 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2018. 
  20. ^ Mulligan (16 Kasım 1996). "Texaco Settles Race Bias Suit for $176 Million". Los Angeles Times. 6 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2019. 
  21. ^ "TEXACO INC.|Company Profile|Vault.com". Vault (İngilizce). 25 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2017. 
  22. ^ "Shell to brand new U.S. gas stations". Houston Business Journal. 8 Şubat 2002. 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021. 
  23. ^ Nerad (8 Mayıs 2002). "Trust Your Car to the Man who Wears the... Shell". Driving Today. 24 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2009. 
  24. ^ "Refinería Panamá, entre rosas y espinas". Panamá América. 17 Şubat 2003. 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  25. ^ "Delek Petroleum, Ltd". Delek Petroleum. 27 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ Abcede (7 Aralık 2009). "Eastern Withdrawal for Chevron". CSP Magazine. 22 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2012. 
  27. ^ Brenner, Elsa. "IN BUSINESS; Morgan Stanley Seals Deal on Texaco Headquarters 12 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." The New York Times. March 31, 2002. Retrieved on October 3, 2009.
  28. ^ "Contact Us". 5 Aralık 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017.  Texaco. December 5, 1998. Retrieved on October 3, 2009.
  29. ^ McGrath, Charles. "A Lunch Club for the Higher-Ups 16 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". The New York Times. May 26, 2005. Retrieved on September 19, 2014.
  30. ^ Stephens (2002). "The Amorality of Profit: Transnational Corporations and Human Rights". Berkeley Journal of International Law. 20 (1): 45-90. 30 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2019. 

Dış bağlantılar değiştir