Tepebaşı, Şavşat
Tepebaşı, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
| Tepebaşı | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Tepebaşı Tepebaşı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1276 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 88 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Tarihçe değiştir
Tepebaşı köyünün eski adı Ziosi veya Dziosi'dir. Gürcüce bir yer adı olan Ziosi (ზიოსი) veya Dziosi (ძიოსი), Türkçeye Ziyos şeklinde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli bir kaynakta Ziyos (زییوس)olarak geçer.[3][4]
Ziosi, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Ziosi Kilisesi ve Ziosi Kalesi bu dönemden kalmış olmalıdır.[5]
Ziosi, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde "Ziyos" adıyla Çıldır Eyaleti'ne bağlı İmerhevi sancağının köylerinden biriydi. Askere alma ve vergi salma amacıyla Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bu tarihte köyde 17 hanede 76 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Ziyos köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 152 kişiden oluştuğu söylenebilir.[6]
Ziosi köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafında Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Dzios (Дзіосъ) adıyla kaydetti yerleşim, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Çihori nahiyesinin dört köyünden biriydi. Köye bağlı "Sarvan" (Сарванъ) adında bir mahalle bulunuyordu ve bu mahallede 3 hane yaşıyordu. 1886 nüfus tespitine göre Ziosi köyünün nüfusu, 32'si erkek ve 36'sı kadın olmak üzere, 10 hanede yaşayan 68 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir.[7]
Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze 1890'ların başında köyün adını Dziosi (ძიოსი) olarak yazmış ve bu yerleşimi İmerhevi vadisinde Gürcü dilinin konuşulduğu köyler arasında saymıştır. Çiçinadze'nin verdiği bilgiye göre, bu tarihten önce, Rus idaresindeki köyden Osmanlı ülkesine 15 hane göç etmişti.[8][9]
Ziosi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Ziosi köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[10][11]
Ziosi köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde "Ziosi" adıyla Artvin livasının Şavşat kazasına bağlı İmerhev nahiyesinin köylerinden biriydi. Köydeki 12 hanede, 57'si kadın ve 51'i erkek olmak üzere, 108 kişi yaşıyordu. Bu tespitte de köyünün nüfusu Gürcü olarak kaydedilmiştir.[12] Nitekim Ziosi'de Saçuradziri (საჭურაძირი), Çalati (ჭალათი), Gağmieti (გაღმიეთი), Tbati (ტბათი), Tskaro (წყარო) gibi yer adları Gürcücedir.[13] Ziosi veya Ziyos Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Tepebaşı olarak değiştirilmiştir.[4] Tepebaşı köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının Meydancık nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 191 kişiden oluşuyordu.[14] 1965 yılında ise köyde 278 kişi yaşıyordu ve bu nüfus içinde 109 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Coğrafya değiştir
Tepebaşı köyü, Artvin il merkezine 98 km, Şavşat ilçe merkezine ise 33 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 85[2] |
| 2020 | 88[2] |
| 2019 | 88[2] |
| 2018 | 84[2] |
| 2017 | 74[2] |
| 2016 | 77[2] |
| 2015 | 81[2] |
| 2014 | 71[2] |
| 2013 | 75[2] |
| 2012 | 85[2] |
| 2011 | 86[2] |
| 2010 | 87[2] |
| 2009 | 89[2] |
| 2008 | 88[2] |
| 2007 | 87[2] |
| 2000 | 197[16] |
| 1990 | 227[16] |
| 1985 | 229[16] |
Kaynakça değiştir
- ^ "Tepebasi, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Tepebaşı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri’nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 83. 15 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
- ^ a b "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 161". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2021.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 68. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri’nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 158-160. 15 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1475". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2023.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 295" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Haziran 2023.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912, s. 140" (PDF). 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Haziran 2023.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2023.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Temmuz 2021.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 192 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ a b c d "Tepebaşı Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.