Vikipedi

Talat Paşa Suikastı

214. Osmanlı Sadrazamının uğradığı suikast

Talat Paşa Suikastı, 15 Mart 1921'de eski Osmanlı sadrazamı ve İttihat ve Terrakinin kurucularından Talat Paşa’nın Berlin'de Ermeni öğrenci Soğomon Tehliryan tarafından yapılan suikast sonucu öldürülmesidir. Duruşması sırasında Tehliryan, "Bir adam öldürdüm ama katil değilim" dedi[1] ve jüri kararıyla beraat etti.[2]

Talat Paşa suikastı
Nemesis Operasyonu
16 Mart 1921 tarihli New York Times manşeti: Talat Paşa Berlin'in Banliyösünde Katledildi, Ermeni Öğrenci, Katliamlardan Sorumlu Tutulan Eski Türk Sadrazamını Vurdu, SUİKASTÇİ TUTUKLANDI, Morgenthau Talat'tan "Büyük Patron" Olarak Bahsediyor ve Onu Zulümlerle Suçluyor.
Harita
BölgeBerlin-Charlottenburg
Tarih15 Mart 1921
HedefTalat Paşa
Saldırı türü
Suikast
ÖlüTalat Paşa
YaralıYok
SaldırganlarSoğomon Tehliryan
Örgüt(ler)Ermeni Devrimci Federasyonu

Tehliryan, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Erzincan'da doğdu ve savaş başlamadan önce Sırbistan'a taşındı;[3] savaş sırasında Rus ordusundaki Ermeni Gönüllü Tugayları'nda görev yaptı. Savaşta tanıklık ettiği Ermeni Kırımı'nın intikamını almak isteyen Tehliryan, Ermeni Devrimci Federasyonu tarafından yürütülen gizli bir program olan Nemesis Operasyonu'na katıldı ve Türklerle işbirliği yapmış olan Ermeni Mıgırdiç Harutunyan'ı İstanbul'da öldürdükten sonra Talat'a suikast düzenleme görevi için seçildi.[4] Talat zaten bir Osmanlı askerî mahkemesi tarafından mahkum edilmiş ve idam cezasına çarptırılmıştı, ancak Alman hükûmetinin izniyle Berlin'de yaşıyordu. Cenazesine birçok önde gelen Alman katıldı ve Dışişleri Bakanlığı cenazesine "Büyük bir devlet adamına ve sadık bir dosta" yazılı bir çelenk gönderdi.[5]

Tehliryan'ın 2 ve 3 Haziran 1921'deki duruşmasındaki savunma stratejisi, Ermeni Kırımı'ndan ve Talat'ın Kırım'da olan rolünden bahsetmekti. Kırımla ilgili kapsamlı kanıtlar mahkemeye sunuldu ve böylece dava "yirminci yüzyılın en görkemli davalarından biri" haline geldi.[6] Tehliryan tek başına hareket ettiğini ve cinayeti önceden planlamadığını iddia edip mahkemede soykırımdan sağ kurtulması ve aile üyelerinin ölümlerine şahsen tanık olması hakkındaki dramatik ve gerçekçi ancak doğru olmayan bir hikâye anlattı.[7] Dava uluslararası medyada geniş yer buldu ve Ermeni Kırımı'nın tanınmasına dünya çapında dikkat çekilmesine sebep oldu. Tehliryan'ın beraatine çoğunlukla olumlu tepkiler verildi.[8]

Tehliryan, Ermeniler için bir ulusal kahraman haline geldi. Talat Almanya'da gömüldü, ancak 1943'te naaşı Türkiye'ye gönderildi ve orada adına bir devlet cenaze töreni gerçekleştirildi.[9] Talat günümüzde hâlâ birçok Türk tarafından olumlu şekilde karşılanmaktadır ve Tehliryan Türkiye'de bir terörist olarak görülmektedir.[3] Polonyalı Yahudi avukat Raphael Lemkin davayı haberler yoluyla öğrendi ve uluslararası hukukta soykırım suçunu oluşturmak için davadan ilham aldı.[8]

Bust of Soghomon Tehlirian
Photograph of the Monument of Liberty, Istanbul where Talaat was buried in 1943
Tehlirian'ın Gümrü, Ermenistan'daki büstü (solda). Talat 1943 yılında ulusal bir kahraman olarak Özgürlük Anıtı, İstanbul'a gömüldü.[10]

İddialar değiştir

Talat Paşa ölümü öncesi eşine ve çevresindeki arkadaşlarına "“Beni bir gün vuracaklar. Alnımdan kan akacak, yere serileceğim. Rahat yatağımda ölmek bana nasip olmayacak. Buna şimdiden kendini alıştır. Ama ziyanı yok. Varsın vursunlar. Vatan benim ölümümle bir şey kaybedecek değildir. Bir Talat gider, bin Talat yetişir.”" dediği iddia edilmektedir.[11][daha iyi kaynak gerekli]

Kaynakça değiştir

  1. ^ Dean, Carolyn J. (2019). The moral witness : trials and testimony after genocide (İngilizce). Ithaca. s. 41. ISBN 1-5017-3508-X. OCLC 1057240894. 
  2. ^ MacCurdy, Marian M. (2017). Sacred Justice : the Voices and Legacy of the Armenian Operation Nemesis. 1st (İngilizce). ss. 301-302. ISBN 978-1-351-49218-8. OCLC 1012139933. 
  3. ^ a b Jacobs, Steven; The University of Alabama (Nisan 2019). "The Complicated Cases of Soghomon Tehlirian and Sholem Schwartzbard and Their Influences on Raphaël Lemkin's Thinking About Genocide". Genocide Studies and Prevention. 13 (1): 36. doi:10.5038/1911-9933.13.1.1594. ISSN 1911-0359. 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2021. 
  4. ^ Hofmann, Tessa (19 Mart 2021). "A Hundred Years Ago: The Assassination of Mehmet Talaat (15 March 1921) And The Berlin Criminal Proceedings Against Soghomon Tehlirian (2/3 June 1921): Background, Context, Effect" (PDF). International Journal of Armenian Genocide Studies (İngilizce): 67-90. doi:10.51442/ijags.0009. ISSN 1829-4405. 21 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Nisan 2021. 
  5. ^ Ihrig, Stefan (2016). Justifying genocide : Germany and the Armenians from Bismarck to Hitler. Cambridge, Massachusetts. s. 232. ISBN 978-0-674-91515-2. OCLC 933835718. 
  6. ^ Ihrig, Stefan (2016). Justifying genocide : Germany and the Armenians from Bismarck to Hitler. Cambridge, Massachusetts. s. 235. ISBN 978-0-674-91515-2. OCLC 933835718. 
  7. ^ Petrossian, Gurgen (27 Ekim 2020). "Ein Strafverfahren als Ausgangspunkt der Entwicklung des Völkermordsbegriffes". Journal der Juristischen Zeitgeschichte (İngilizce). 14 (3): 93-100. doi:10.1515/jjzg-2020-0033. ISSN 1868-8810. 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2021. 
  8. ^ a b Irvin-Erickson, Douglas (2016). Raphael Lemkin and the Concept of Genocide. University of Pennsylvania Press, Inc. s. 36. ISBN 0-8122-9341-X. OCLC 960977818. 
  9. ^ Olson, Robert W. (1986). "The Remains of Talat: a Dialectic Between Republic and Empire". Die Welt des Islams. 26 (1-4): 46-56. doi:10.1163/157006086X00034. ISSN 0043-2539. 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2021. 
  10. ^ Kieser 2018, s. 419.
  11. ^ odatv4.com. "Talat Paşa'nın mirası". www.odatv4.com. 15 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2022. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Talat_Paşa_Suikastı&oldid=30715020" sayfasından alınmıştır