Sosyal kanıt
Sosyal kanıt, insanların belirli bir durumda nasıl davranacağına karar verirken başkalarının eylemlerini kopyaladığı psikolojik ve sosyal bir olgudur. Bu terim Robert Cialdini tarafından 1984 yılında yayınlanan "Influence: Science and Practice" adlı kitabında ortaya atılmıştır.
Sosyal kanıt, insanların uygun davranış biçimini belirleyemediği belirsiz sosyal durumlarda kullanılmaktadır ve çevredeki insanların mevcut durum hakkında daha fazla bilgiye sahip olduğu varsayımından hareket etmektedir.
Sosyal etkinin yaptığı etkiler büyük grupların uyum sağlama eğiliminde görülebilmektedir. Bu, bazı yerlerde sürü davranışı olarak anılmaktadır. Sosyal kanıt, başkalarının sahip olduğu bilgileri dikkate almaya yönelik rasyonel bir dürtüyü yansıtsa da, resmi analiz, insanların tek bir farklı seçim üzerinde çok hızlı bir şekilde birleşmesine neden olabileceğini, böylece daha büyük birey gruplarının kararlarının çok az bilgiye dayanabileceğini göstermektedir.
Sosyal kanıt, uygunluğun bir türüdür. Bir kişi doğru davranış biçiminden emin olmadığı durumlarda, doğru davranışa ilişkin ipuçları için genellikle başkalarına başvuracaktır. "Belirsiz bir duruma ilişkin başkalarının yorumunun bizimkinden daha doğru olduğu ve uygun bir hareket tarzı seçmemize yardımcı olacağına inandığımız için uyum sağladığımızda",[1] bu durum bilgisel sosyal etkidir. Bu, bir kişinin başkaları tarafından beğenilme veya kabul edilme amacıyla uyum sağladığı normatif sosyal etkiyle tezat oluşturmaktadır.
Sosyal kanıt genellikle yalnızca başkalarının davranışlarına, doğru olup olmadığına inanmadan kamusal olarak uyulmasına değil aynı zamanda başkalarının doğru olduğuna dair gerçek bir inançla özel olarak kabul edilmesine de yol açmaktadır.[2] Sosyal kanıt, doğru olmak daha önemli olduğunda ve diğerleri özellikle bilgili olarak algılandığında daha güçlü olur.
Örnekler
değiştirEğlencede
değiştirTiyatrolar bazen önceden ayarlanmış zamanlarda alkışlamaları için talimat verilen özel olarak yerleştirilmiş seyirciler kullanmaktadır. Genellikle ilk alkışlayanlar bu kişiler olur ve seyircilerin geri kalanı da onları takip ederek alkışlar. Bu tür alkışlar, uzman olmayan izleyiciler tarafından performansın kalitesinin bir işareti olarak algılanabilmektedir.
Televizyon programlarında, televizyon stüdyoları, önemli anlarda önceden kaydedilmiş bir kahkaha bandını oynatarak bir programın algılanan "komikliğini" arttırabileceklerini keşfetmişlerdir. İzleyiciler gülme bandını sinir bozucu bulsalar da, hazır kahkaha kullanılan programları kullanılmayanlara göre daha komik olarak algıladıklarını tespit ettirilmiştir.[3]
E-ticarette
değiştirE-ticarette sosyal kanıt, önceki müşterilerden alınan olumlu referanslar şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bu referansları sergilemek, potansiyel müşterileri kaydolmaya teşvik etmede etkili olduğu tespit edilen taktiklerdendir.[4][5]
Sosyal medyada
değiştirSosyal kanıt, X (eski adıyla Twitter), Facebook, Instagram ve YouTube gibi sosyal ağlarda özellikle kötü niyetle kullanılmaktadır. Bir kullanıcının yaptığı takipçi, izlenme, beğeni, favori ve hatta yorum sayısı, diğer kullanıcıların onu nasıl algıladığını önemli bir biçimde etkilemektedir. X'te (eski adıyla Twitter) bir milyon takipçiye sahip bir kullanıcı, bin takipçiye sahip benzer bir kullanıcıdan daha güvenilir ve saygın olarak algılanmaktadır. Bu da takipçi sayısının daha çabuk artmasına ve daha yüksek etkileşim ve tıklama oranlarına ulaşılmasına sebep olmaktadır.[6]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Aronson, E., Wilson, T.D., & Akert, A.M. (2005). Social Psychology (5th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
- ^ Kelman, H. C. (1 Mart 1958). "Compliance, identification, and internalization three processes of attitude change". Journal of Conflict Resolution. 2 (1): 51-60. doi:10.1177/002200275800200106.
- ^ Cialdini, Robert B. (2009) [2001]. "4 – Social Proof: Truths are Us". Influence: Science and Practice. 5th. Boston: Allyn & Bacon. ss. 97-140. ISBN 978-0205609994.
- ^ Roethke, Konstantin; Klumpe, Johannes; Adam, Martin; Benlian, Alexander (1 Nisan 2020). "Social influence tactics in e-commerce onboarding: The role of social proof and reciprocity in affecting user registrations". Decision Support Systems (İngilizce). 131: 113268. doi:10.1016/j.dss.2020.113268. ISSN 0167-9236. 30 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024.
- ^ Xu, Lina; Roy, Abhijit; Niculescu, Mihai (16 Mart 2022). "A Dual Process Model of the Influence of Recommender Systems on Purchase Intentions in Online Shopping Environments". Journal of Internet Commerce (İngilizce): 1-22. doi:10.1080/15332861.2022.2049113. ISSN 1533-2861. 5 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024.
- ^ "Using Social Proof for your Digital Success ϟ Devumi". Erişim tarihi: 1 Ekim 2015.