Süper küme
Süper kümeler, küçük gök ada kümelerinden ve gök ada gruplarından oluşan büyük kümeler olup Evren'de şimdilik gözlemlenebilen en büyük yapı birimleridir. Süper kümelerin varlığı gök adaların Evren'de tek biçimli dağılmamış olduğunu gösterir.
Gök adaların çoğu, kütle çekimi etkisi sayesinde birbirlerine bağlı “kümeler” adı verilen topluluklar oluştururlar; onlar da yine kütle çekimi etkisi sayesinde birbirlerine bağlı süper kümeleri oluştururlar. Süper kümeler de Büyük Duvar CfA2 denilen daha büyük bir yapıya bağlı olduğundan,[1] bu gruplaşmalar zinciri süper kümelerle de son bulmaz ve muhtemelen Evren'in gitgide daha büyük ölçekteki gruplaşmalarca kapsanma söz konusu olacak şekilde, hiyerarşik olarak uzar gider. Süper kümelerin çoğu 50’ye yakın gök ada içeren gök ada grupları ile birkaç bine kadar gök ada içeren gök ada kümelerinden oluşur.
Süper kümeler gök ada kümeleri, gök ada grupları ve bazen de bireysel gök adalar halinde onbinlerce gök ada içerirler. Bir milyar ışık yılı uzunlukta olabilen bu muazzam büyüklükteki yapılarda, aralarında büyük boşluklar olan gök adalar, rastgele değil, bir yapıdaki teller ya da ipliksiler gibi dizilmişlerdir.[2] Bunlara galaktik ipliksi ya da gök ada iplikçiği (İngilizce: galaxy filament) adı verilir. Süper küme ölçeğinin daha üzerinde Evren'in izotropik ve homojen olduğu düşünülür.[3] Gök adaların yaklaşık % 90’ı bir kümeye ya da bir süper kümeye dahildir.
30 civarında gök adadan oluşan, içinde bulunduğumuz Yerel Grup’un (İngilizce: Local Group) kendisi de Yerel Süper Küme de denilen Başak Süper Kümesi’nin içindeki bir bulutumsu yapının bir parçasıdır.[4]
Süper kümeler listesiDüzenle
En parlak 60.000 gök adanın tüm gökyüzü haritası, gök adaların nasıl yığınlar halinde bir araya gelerek büyük süper küme yapıları oluşturduklarını göstermektedir. Yalnızca en yakın süper kümeler belirgin olsalar da büyük süper kümelerin bazıları haritada belirtilmiştir. Bu gök adalardan yalnızca dördü çıplak gözle görülebilmektedir. Haritada görülen geniş, yuvarlak, koyu renk kuşak kendi gök adamızın düzlemidir. Önde bulunan bütün o gaz, toz ve yıldızlar nedeniyle uzak gök adaları görmek zorlaşmaktadır.
Yakın süper kümelerDüzenle
| Gök ada süper kümesinin adı | Veri | Notlar |
|---|---|---|
| Yerel Süper Kümesi |
|
Gök adamız Samanyolu Gök Adası ile Yerel Grup'u içermektedir. Aynı zamanda merkezine yakın Başak Kümesi'ni de içerir. 47.000'in üzerinde gök adayı içerdiği düşünülmektedir. |
| Su Yılanı-Erboğa Süper Kümesi | İki gövdeden oluştuğu için bazen iki isimle de gösterilir.
| |
| Kahraman-Balıklar Süper Kümesi | ||
| Pavo-Indus Süper Kümesi | ||
| Saç (Coma) Süper Kümesi | 300 milyon ışık yılı uzaklıkta olup, Büyük Duvar CfA2'nin merkezinde yer alır. | |
| Ankakuşu Süper Kümesi | ||
| Heykeltıraş Süper Kümesi | SCl 9 | |
| Herkül Süper Kümesi | SCl 160 | |
| Aslan Süper Kümesi | SCl 93 | |
| Yılancı Süper Kümesi |
|
Yılancı Boşluğu'nun uzak duvarını oluşturur. Pavo-Indus Süper Kümesi ve Herkül Süper Kümesi'ne bir iplikçik ile bağlı olabilir. Üyeleri arasında, merkezindeki cD kümesi Yılancı Kümesi ile en az iki gök ada kümesi, dörtten fazla gök ada grubu ve birçok alan gök adası sayılabilir.[5] |
| Shapley Süper Kümesi |
|
Yerel Süper Küme'den sonra bulunan ikinci süper küme. |
Uzak süper kümelerDüzenle
| Gök ada süper kümesinin adı | Veri | Notlar |
|---|---|---|
| Balıklar-Balina Süper Kümesi | ||
| Çoban Süper Kümesi | ||
| Saat Süper Kümesi | Bazen astronomi kaynaklarında Saat-Ağcık Süper Kümesi olarak yer alır. | |
| Kuzeytacı Süper Kümesi | ||
| Güvercin Süper Kümesi | ||
| Kova Süper Kümesi | ||
| Kova B Süper Kümesi | ||
| Kova-Oğlak Süper Kümesi | ||
| Kova-Balık Süper Kümesi | ||
| Çoban A Süper Kümesi | ||
| Çelikkalem Süper Kümesi | ||
| Ejderha Süper Kümesi | ||
| Ejderha-Büyükayı Süper Kümesi | ||
| Ocak-Irmak Süper Kümesi | ||
| Turna Süper Kümesi | ||
| Aslan A Süper Kümesi | ||
| Aslan-Altılık Süper Kümesi | ||
| Aslan-Başak Süper Kümesi | ||
| Mikroskop Süper Kümesi | ||
| Kanatlıat-Balıklar Süper Kümesi | ||
| Balıklar Süper Kümesi | ||
| Balıklar-Koç Süper Kümesi | ||
| Büyükayı Süper Kümesi | ||
| Başak Süper Kümesi |
Çok uzak süper kümelerDüzenle
| Gök ada süper kümesinin adı | Veri | Notlar |
|---|---|---|
| Vaşak Süper Kümesi | z=1.27 | RXJ 0848.9+4452 (z=1.26) ve RXJ 0848.6+4453 (z=1.27) olmak üzere en azından iki küme içerir. |
Ayrıca bakınızDüzenle
KaynakçaDüzenle
- ^ Galaxy Clusters and Large-Scale Structure 24 Mayıs 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi". University of Cambridge. Retrieved on 2007-01-15.
- ^ Bahcall, Neta A. (1988). "Large-scale structure in the universe indicated by galaxy clusters 9 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Annual review of astronomy and astrophysics 26: 631–686. doi:10.1146/annurev.aa.26.090188.003215.
- ^ Mandolesi, N.; Calzolari, P.; Cortiglioni, S.; Delpino, F.; Sironi, G. (1986). "Large-scale homogeneity of the Universe measured by the microwave background 9 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Letters to Nature 319: 751–753. doi:10.1038/319751a0.
- ^ Tully, R. B. (1982). "The Local Supercluster 30 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Astrophysical Journal 257: 389–422. doi:10.1086/159999.
- ^ Hasegawa, T. ve diğ. (2000). "Large-scale structure of galaxies in the Ophiuchus region". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 316 (2). ss. 326-344. Bibcode:2000MNRAS.316..326H. doi:10.1046/j.1365-8711.2000.03531.x.
Dış bağlantılarDüzenle
- The Nearest Superclusters19 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Overview of local superclusters12 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Universe family tree: Supercluster4 Eylül 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.