Süper küme
Süperkümeler küçük gökada kümelerinden ve gökada gruplarından oluşan büyük kümeler olup Evren'de şimdilik gözlemlenebilen en büyük yapı birimleridir. Süperkümelerin varlığı gökadaların Evren'de tek biçimli dağılmamış olduğunu gösterir.
Gökadaların çoğu, kütleçekimi etkisi sayesinde birbirlerine bağlı “kümeler” adı verilen topluluklar oluştururlar; onlar da yine kütleçekimi etkisi sayesinde birbirlerine bağlı süperkümeleri oluştururlar. Süperkümeler de Büyük Duvar CfA2 denilen daha büyük bir yapıya bağlı olduğundan,[1] bu gruplaşmalar zinciri süperkümelerle de son bulmaz ve muhtemelen Evren'in git gide daha büyük ölçekteki gruplaşmalarca kapsanma söz konusu olacak şekilde, hiyerarşik olarak uzar gider. Süperkümelerin çoğu 50’ye yakın gökada içeren gökada grupları ile birkaç bine kadar gökada içeren gökada kümelerinden oluşur.
Süperkümeler gökada kümeleri, gökada grupları ve bazen de bireysel gökadalar halinde onbinlerce gökada içerirler. Bir milyar ışık yılı uzunlukta olabilen bu muazzam büyüklükteki yapılarda, aralarında büyük boşluklar olan gökadalar, rastgele değil, bir yapıdaki teller ya da ipliksiler gibi dizilmişlerdir.[2] Bunlara galaktik ipliksi ya da gökada iplikçiği (İng. galaxy filament) adı verilir. Süperküme ölçeğinin daha üzerinde Evren'in izotropik ve homojen olduğu düşünülür.[3] Gökadaların yaklaşık % 90’ı bir kümeye ya da bir süperkümeye dahildir.
30 civarında gökadadan oluşan, içinde bulunduğumuz Yerel Grup’un (Local Group) kendisi de Yerel Süperküme de denilen Başak Süperkümesi’nin içindeki bir bulutumsu yapının bir parçasıdır.[4]
Süperkümeler listesiDüzenle
En parlak 60.000 gökadanın tüm gökyüzü haritası, gökadaların nasıl yığınlar halinde bir araya gelerek büyük süperküme yapıları oluşturduklarını göstermektedir. Yalnızca en yakın süperkümeler belirgin olsalar da büyük süperkümelerin bazıları haritada belirtilmiştir. Bu gökadalardan yalnızca dördü çıplak gözle görülebilmektedir. Haritada görülen geniş, yuvarlak, koyu renk kuşak kendi gökadamızın düzlemidir. Önde bulunan bütün o gaz, toz ve yıldızlar nedeniyle uzak gökadaları görmek zorlaşmaktadır.
Yakın süperkümelerDüzenle
| Gökada süperkümesinin adı | Veri | Notlar |
|---|---|---|
| Yerel Süperkümesi |
|
Gökadamız Samanyolu Gökadası ile Yerel Grup'u içermektedir. Aynı zamanda merkezine yakın Başak Kümesi'ni de içerir. 47.000'in üzerinde gökadayı içerdiği düşünülmektedir. |
| Suyılanı-Erboğa Süperkümesi | İki gövdeden oluştuğu için bazen iki isimle de gösterilir.
| |
| Kahraman-Balıklar Süperkümesi | ||
| Pavo-Indus Süperkümesi | ||
| Saç (Coma) Süperkümesi | 300 milyon ışık yılı uzaklıkta olup, Büyük Duvar CfA2'nin merkezinde yer alır. | |
| Ankakuşu Süperkümesi | ||
| Heykeltıraş Süperkümesi | SCl 9 | |
| Herkül Süperkümesi | SCl 160 | |
| Aslan Süperkümesi | SCl 93 | |
| Yılancı Süperkümesi |
|
Yılancı Boşluğu'nun uzak duvarını oluşturur. Pavo-Indus Süperkümesi ve Herkül Süperkümesi'ne bir iplikçik ile bağlı olabilir. Üyeleri arasında, merkezindeki cD kümesi Yılancı Kümesi ile en az iki gökada kümesi, dörtten fazla gökada grubu ve birçok alan gökadası sayılabilir.[5] |
| Shapley Süperkümesi |
|
Yerel Süperküme'den sonra bulunan ikinci süperküme. |
Uzak süperkümelerDüzenle
| Gökada süperkümesinin adı | Veri | Notlar |
|---|---|---|
| Balıklar-Balina Süperkümesi | ||
| Çoban Süperkümesi | ||
| Saat Süperkümesi | Bazen gökbilim kaynaklarında Saat-Ağcık Süperkümesi olarak yer alır. | |
| Kuzeytacı Süperkümesi | ||
| Güvercin Süperkümesi | ||
| Kova Süperkümesi | ||
| Kova B Süperkümesi | ||
| Kova-Oğlak Süperkümesi | ||
| Kova-Balık Süperkümesi | ||
| Çoban A Süperkümesi | ||
| Çelikkalem Süperkümesi | ||
| Ejderha Süperkümesi | ||
| Ejderha-Büyükayı Süperkümesi | ||
| Ocak-Irmak Süperkümesi | ||
| Turna Süperkümesi | ||
| Aslan A Süperkümesi | ||
| Aslan-Altılık Süperkümesi | ||
| Aslan-Başak Süperkümesi | ||
| Mikroskop Süperkümesi | ||
| Kanatlıat-Balıklar Süperkümesi | ||
| Balıklar Süperkümesi | ||
| Balıklar-Koç Süperkümesi | ||
| Büyükayı Süperkümesi | ||
| Başak Süperkümesi |
Çok uzak süperkümelerDüzenle
| Gökada süperkümesinin adı | Veri | Notlar |
|---|---|---|
| Vaşak Süperkümesi | z=1.27 | RXJ 0848.9+4452 (z=1.26) ve RXJ 0848.6+4453 (z=1.27) olmak üzere en azından iki küme içerir. |
Ayrıca bakınızDüzenle
KaynakçaDüzenle
- ^ Galaxy Clusters and Large-Scale Structure". University of Cambridge. Retrieved on 2007-01-15.
- ^ Bahcall, Neta A. (1988). "Large-scale structure in the universe indicated by galaxy clusters". Annual review of astronomy and astrophysics 26: 631–686. doi:10.1146/annurev.aa.26.090188.003215.
- ^ Mandolesi, N.; Calzolari, P.; Cortiglioni, S.; Delpino, F.; Sironi, G. (1986). "Large-scale homogeneity of the Universe measured by the microwave background". Letters to Nature 319: 751–753. doi:10.1038/319751a0.
- ^ Tully, R. B. (1982). "The Local Supercluster". Astrophysical Journal 257: 389–422. doi:10.1086/159999.
- ^ Hasegawa, T. ve diğ. (2000). "Large-scale structure of galaxies in the Ophiuchus region". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 316 (2), s. 326–344. Bibcode:2000MNRAS.316..326H. doi:10.1046/j.1365-8711.2000.03531.x.