Proje teslim yöntemleri

Proje teslim yöntemi, bir kuruluş veya mal sahibi tarafından bir başka kuruluşla yasal anlaşmalar yaparak bir yapının tasarım, inşaat, işletme ve bakım hizmetlerini organize etmek ve finanse etmek için kullanılan bir sistemdir.

Türler değiştir

Yaygın olarak kullanılan proje teslim yöntemleri:

Tasarla-İhale-Yap (TİY) değiştir

Tasarla-İhale-Yap'da mal sahibi, bir mimar veya mühendis ile bir dizi planlar ve ayrıntılı bir şartnameden oluşan sözleşme belgeleri geliştirir. Yüklenicilerden bu belgelere dayalı olarak teklifler istenir; daha sonra en düşük maliyetli ve sorumlu teklif sahibine bir sözleşme verilir. Bu, kamu sektörü altyapı projeleri için geleneksel modeldir.

Yapım Yönetimi ile Tasarla-İhale-Yap (YY ile TİY) değiştir

Yapım Yönetimine sahip TİY, Tasarla-teklif et-inşa et yaklaşımının değiştirilmiş bir versiyonudur Kısmen tamamlanmış sözleşme belgeleriyle, bir mal sahibi, aracı olarak hareket etmesi için bir inşaat yöneticisi tutar. Belgelerin önemli bir kısmı tamamlandığında, inşaat müdürü uygun taşeronlardan teklif ister. Bu, inşaatın daha hızlı ilerlemesine izin verir ve mal sahibinin projede bulunan risklerin bir kısmını inşaat yöneticisi ile paylaşmasına izin verir.

Tasarla-Yap (TY) veya Tasarla-İnşa et (Tİ) değiştir

Tasarla-yap'da, bir mal sahibi bir proje için kavramsal bir plan geliştirir, ardından projenin tasarımı ve inşası için mimarların ve inşaatçıların ortak girişimlerinden teklifler ister. Bu, özel finansman içermeyen kamu altyapı projeleri için geleneksel modele bir alternatiftir.

Tasarla-Yap-İşlet-Bakım (TYİB) değiştir

TYİB'de, tamamlanan projenin işletim ve bakımını aynı orijinal sözleşmeye dahil ederek TY'ye göre bir adım ötede.

Entegre Proje Teslimi (EPT) değiştir

Entegre Proje Teslimi (İngilizce: Integrated Project Delivery), proje verimliliğini artırmak ve proje tesliminde "atığı" azaltmak amacıyla tüm katılımcıları (insanlar, sistemler, iş yapıları ve uygulamaları) tasarım, üretim ve inşaatın tüm aşamalarına dahil etmeyi amaçlar. Nihai ürüne doğrudan değer katmayan tüm süreçlerle ilgilidir.^[1]^[2]^[3] EPT, yalın inşaat felsefesi (İngilizce: lean construction) ile yakından ilişkilidir.

Kamu-özel ortaklığı (PPP veya 3P) değiştir

Bir kamu-özel ortaklığı (İngilizce: public–private partnership), belirli bir süre boyunca projeyi tasarlamak, inşa etmek, finanse etmek ve bazen işletmek ve sürdürmek için bir kamu kuruluşu ile özel sektörden bir kuruluş arasındaki işbirliğine dayalı bir düzenlemedir.

Aşağıdaki modeller genellikle 3P projeleri için kullanılır, ancak bazen özel sektör projeleri için de kullanılırlar.

Yap-Finans et (YF) değiştir

Özel sektör, inşa eder ve maliyetini finanse eder. Sonra sorumluluğu kamuya devreder. Risk ve katılım açısından, bu model özel sektör için yelpazenin alt ucundadır.^[4]

Yap-İşlet-Devret (YİD) değiştir

Yap-İşlet-Devret, proje tesliminin eksiksiz bir entegrasyonunu temsil eder: aynı sözleşme, projenin tasarımını, inşasını, operasyonlarını, bakımını ve finansmanını belirler. Belirli bir imtiyaz süresinden sonra tesis sahibine geri devredilir.

Yap-Sahip ol-İşlet-Devret (YSİD) değiştir

YSİD'nin YİD'den farkı, özel sektörün tesisin sahibi olması. İmtiyaz süresi boyunca, özel şirket, projede daha yüksek bir marj elde etmeye çalışırken, yatırım ve bakım maliyetlerini geri kazanmak için tesisin sahibi ve işletme görevini üstlenir. YSİD, demiryolu taşımacılığı ve enerji üretimi gibi projelerde kullanılmıştır.^[5]

Yap-Sahip ol-İşlet (YSİ) değiştir

Bir YSİ projesinde, projenin mülkiyeti proje şirketinde kalır. Bu nedenle, özel şirket, projenin herhangi bir kalıntı değerinden faydalanır. Bir YSİ planı, büyük miktarda finansman ve uzun geri ödeme süresi içerir. YSİ projelerinin bazı örnekleri su arıtma tesislerinden görülmektedir.^[6]

Yap-Kirala-Devret (YKD) değiştir

YKD kapsamında, özel bir kuruluş bir proje inşa eder ve bunu devlete kiralar. Bu şekilde proje üzerindeki kontrol proje sahibinden kiracıya geçer. Diğer bir deyişle, mülkiyet hissedarlarda kalır ancak işletme kiraya verilir. Kiralamanın sona ermesinden sonra, varlığın mülkiyeti ve operasyonel sorumluluk, önceden kararlaştırılan bir fiyat üzerinden devlete devredilir.

Tasarla-Yap-Finans et-Bakım (TYFB) değiştir

Özel sektör bir varlığı tasarlar, inşa eder ve finanse eder ve uzun vadeli bir anlaşma kapsamında zorlu tesis yönetimi veya bakım hizmetleri sağlar. Tesis sahibi (genellikle kamu sektörü) tesisi işletir. Bu model, özel sektör risk ve katılımı yelpazesinin ortasında yer almaktadır.^[4]

Tasarla-Yap-Finans et-Bakım-İşlet (TYFBİ) değiştir

Tasarla-inşa et-finanse et-işlet, mülkiyet devri olmaması dışında, YSİD'ye çok benzeyen bir proje teslim yöntemidir. Ayrıca yüklenici, sözleşme süresinin sonuna kadar finansman riskini üstlenir. Sahibi daha sonra bakım ve çalıştırma sorumluluğunu üstlenir. Bu model, ücretli yollar gibi belirli altyapı projelerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Özel inşaat şirketi, gerçek sahibi olan devlet için bir altyapı parçasının tasarımından ve inşasından sorumlu olur. Ayrıca, özel kuruluş inşaat ve işletme döneminde finansman sağlama sorumluluğuna sahiptir.^[7] Genellikle kamu sektörü, inşaat sonrası varlığın kullanımı için özel sektöre ödeme yapmaya başlar. Bu, Avrupa Sayıştayı'na göre AB'de en yaygın kullanılan modeldir.^[8]

Tasarla-Yap-İşlet-Devret (TYİD) değiştir

Bu finansman seçeneği, müşterinin projenin içeriği hakkında hiçbir bilgisi olmadığında yaygındır. Bu nedenle projeyi tasarlaması, inşa etmesi, işletmesi ve ardından devretmesi için bir şirkete devredilir. Bu tür projelere örnek olarak rafineri inşaatları gösterebilinir.^[9]

Tasarla-İnşa et-Yönet-Finans et (TİYF) değiştir

Devletin belirlediği şartlara göre bir tesisi tasarlamak, inşa etmek, yönetmek ve finanse etmek için özel bir kuruluşa emanet edilir. Proje nakit akışları, devletin tesisin kirası için yaptığı ödemeden kaynaklanmaktadır. TİYF modelinin bazı örnekleri cezaevleri veya kamu hastaneleridir.

Teslimat yöntemi yaygınlığındaki eğilimler değiştir

Tasarla-İhale-Yap (TİY) şu anda çoğu özel projede ve kamu projelerinin çoğunda kullanılıyor olsa da, tarihsel olarak tercih edilen baskın teslimat yöntemi olmamıştır. Geçmiş yüzyılların inşaatçıları, kamuda ve özel sektörde hem tasarımcı hem de inşaatçı olarak görev üstlendiler. Amerika Birleşik Devletleri'nde, Ohio'daki Zane Post Road ve New York City'deki IRT, 1933'e kadar çoğu altyapı projesinde olduğu gibi, başlangıçta daha entegre dağıtım yöntemleri altında geliştirildi.^[10]

Özel sektör katılım düzeyi değiştir

Kamu proje tesliminde özel sektör katılımının düzeyleri
	Altyapı ihtiyacını belirleyin	proje tasarımı	Proje finansmanı	Yapımı	Operasyon	Bakım onarım	Mülkiyet	İmtiyaz?
İhale-yap	Kamu sektörü			Özel sektör	Kamu sektörü			Yok
Tasarla-ihale-yap	Kamu sektörü	Özel sektör	Kamu sektörü	Özel sektör	Kamu sektörü			Yok
Tasarla-yap	Kamu sektörü	Özel sektör	Kamu sektörü	Özel sektör	Kamu sektörü			Yok
Tasarla-yap-finanse et	Kamu sektörü	Özel sektör			Kamu sektörü			Yok
Tasarla-yap-finanse et-bakım	Kamu sektörü	Özel sektör			Kamu sektörü	Özel sektör	Kamu sektörü	Yok
Tasarla-yap-finanse et-işlet	Kamu sektörü	Özel sektör				Kamu sektörü		Yok
Tasarla-inşa et-finans-bakım-işlet	Kamu sektörü	Özel sektör					Kamu sektörü	Yok
Yap-finans et	Kamu sektörü		Özel sektör		Kamu sektörü			Yok
İşletme ve bakım sözleşmesi	Kamu sektörü				Özel sektör		Kamu sektörü	Yok
Yap-işlet-devret	Kamu sektörü	Özel sektör					Kamu sektörü	Geçici
Yap-kirala-devret	Kamu sektörü	Özel sektör			Kamu sektörü	Özel sektör		Geçici
Yap-sahip ol-işlet-devret	Kamu sektörü	Özel sektör						Geçici
Yap-sahip ol-işlet	Kamu sektörü	Özel sektör						Var
Pazar odaklı teklifler	Özel sektör						Kamu sektörü	Yok

Kaynakça değiştir

^ "Integrated Project Delivery - A Working Definition" (PDF). American Institute of Architects California Council, 15 Mayıs 2007. 22 Kasım 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2008.
^ "Integrated Project Delivery: A Guide". American Institute of Architects 2007 version 1. 9 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2008.
^ "Integrated Project Delivery - An Example Of Relational Contracting". Lean Construction Institute, 18 Kasım 2004. 29 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2008.
^ ^a ^b The Canadian Council for Public-Private Partnerships, "Definitions & Models", https://www.pppcouncil.ca/web/P3_Knowledge_Centre/About_P3s/Definitions_Models.aspx 28 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Project Finance in theory and practice. Academic Press. 2007. s. 414. ISBN 978-0-12-373699-4.
^ Public Private Partnerships: the worldwide revolution in infrastructure provision and project finance. Edward Elgar Publishing. 2007. ss. 268. ISBN 978-1-84720-226-0.
^ Innovative Project Delivery Methods for Infrastructure. Finnish Road Enterprise. 2002. s. 120. ISBN 978-952-5408-05-8.
^ The European Court of Auditors (2018), "Special Report: Public-Private Partnerships in the EU: Widespread shortcomings and limited benefits", https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_09/SR_PPP_EN.pdf 11 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ [design-build-approacheshttp://www.dnaindia.com/mumbai/report_worli-haji-ali-sea-link-will-be-ready-in-4-years_1402669 "Arşivlenmiş kopya"]. 1 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.
^ Salem, O., Salman, B., & Ghorai, S. (2017). Accelerating construction of roadway bridges using alternative techniques and procurement methods. Transport, 33(2), 567-579. https://doi.org/10.3846/16484142.2017.1300942

[1] "Integrated Project Delivery - A Working Definition" (PDF). American Institute of Architects California Council, 15 Mayıs 2007. 22 Kasım 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2008.

[2] "Integrated Project Delivery: A Guide". American Institute of Architects 2007 version 1. 9 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2008.

[3] "Integrated Project Delivery - An Example Of Relational Contracting". Lean Construction Institute, 18 Kasım 2004. 29 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2008.

[:2-4] The Canadian Council for Public-Private Partnerships, "Definitions & Models", https://www.pppcouncil.ca/web/P3_Knowledge_Centre/About_P3s/Definitions_Models.aspx 28 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[5] Project Finance in theory and practice. Academic Press. 2007. s. 414. ISBN 978-0-12-373699-4.

[6] Public Private Partnerships: the worldwide revolution in infrastructure provision and project finance. Edward Elgar Publishing. 2007. ss. 268. ISBN 978-1-84720-226-0.

[http://www-esd.worldbank.org/pbc_resource_guide/Docs-latest%20edition/cases-and-pdfs/pakkalae5.pdf-7] Innovative Project Delivery Methods for Infrastructure. Finnish Road Enterprise. 2002. s. 120. ISBN 978-952-5408-05-8.

[8] The European Court of Auditors (2018), "Special Report: Public-Private Partnerships in the EU: Widespread shortcomings and limited benefits", https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_09/SR_PPP_EN.pdf 11 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[9] [design-build-approacheshttp://www.dnaindia.com/mumbai/report_worli-haji-ali-sea-link-will-be-ready-in-4-years_1402669 "Arşivlenmiş kopya"]. 1 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.

[10] Salem, O., Salman, B., & Ghorai, S. (2017). Accelerating construction of roadway bridges using alternative techniques and procurement methods. Transport, 33(2), 567-579. https://doi.org/10.3846/16484142.2017.1300942

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]