Pyotr Çihaçov
Pyotr Aleksandroviç Çihaçov(Pierre de Tchihatchef) (16 Ağustos 1812 – 13 Ekim 1890) Altay dağları, Avrupa ve Orta Doğu'da doğa bilimi çalışmaları yapmış Rus doğa tarihçisi, coğrafyacı ve yerbilimci.[1]
İlk yılları
değiştirÇihaçov soylu bir ailenin çocuğu olarak St. Petersburg yakınlarındaki Gaçina[2] malikânesinde 1812(1808) yılında doğdu. Eğitim hayatında ilk olarak Rus Çarlığı'nda devlet adamı yetiştiren Çarskoye Sele okulunun eğitimcileri tarafından evinde yetiştirildi. İlk ve orta öğrenimini memleketinde tamamlayan Çihaçov politika bilimi diploması almış ve diplomat olarak mezun olmuştur. 1835'ten itibaren yurt dışına görevlendirmeyle giden Çihaçov bu göevi sırasında Avrupa'da jeoloji eğitimi almıştır. Çihaçov Freiburg, Münih, Berlin ve Paris'te jeoloji eğitimi görmüş ve dönemin en büyük jeologu Elie de Beaumont'dan ders almıştır. 1841'de de ilk jeolojik etüdlerini Güney İtalya'da Gargano dağı'nda ve Nice kenti civarında yapmıştır.[3][4]
.jpg)
Olgunluk Çağı
değiştirÇihaçov'un ilk büyük araştırma gezisi 1842'de kuzeydoğuya Sibirya'ya doğru olmuştur ve Altay dağlarının jeolojisi üzerine çalışmıştır. Altay dağlarının modern anlamda ilk ayrıntılı çalışması olarak literatüre geçen bu gezi önceki çalışmaların ötesinde oldukça önemli sonuçlar üretmiştir. Altayların Paleozoyik'ten genç kaya formasyonlarını bulundurmadığını, Paleozoyik sonrası jeolojik açıdan aktif bir hale geldiğini ve bu bölgede bulunan fosil topluluklarının Avrupa ve Amerika'da bulunan fosil topluluklarına uymadığını belirlemiştir. 1845'te Paris'te bu bilimsel yapıtını yayımlamıştır. Çihaçov, Altaylarda çalıştıktan sonra İtalya'da Calabres bölgesinde jeolojik araştırmalar yapmıştır. Çihaçov'un bu çalışmaları Avrupa'da ciddi şekilde ilgiyle karşılanmış ve ünlü jeolog Elie de Beaumont'un "Yabancı Bilginlerden Seçmeler" adlı yapıtında Çihaçov'un çalışmaları da yer almıştır. 1845 yılında İstanbul'a Türk dilini incelemek amacıyla diplomatik görevle atanan Çihaçov, uzun sürecek Yakın Doğu araştırmalarına başlayacaktı. Kısa süre sonra görevi bırakan Çihaçov bir gezgin olarak Osmanlı ülkesinde uzun soluklu araştırma gezilerine çıkmıştır. Akdeniz kıyılarından Fırat kıyılarına, Doğu Karadeniz'den Musul'a ve Suriye'den Mısır'a[5] dek uzanan ve binlerce kilometre karelik bir alan kaplayan 6 saha çalışmasını 11 yılda tamamlamıştır. Yaya olarak gerçekleştirdiği 11 yıllık bu saha çalışma dönemini laboratuvar ve büro çalışmaları izlemiştir. Nihayet ilk olarak 1853'te anıtsal yapıtı olan Asie Mineure; description physique, statistique et archéologique de cette contrée'yi 4 cilt ve 3 atlas olmak üzere bastırdı. İklim bilimsel, coğrafi, jeolojik, zoolojik ve botanik[6] incelemeleri kapsayan bu geziler ve çalışmaların en önemli yanı Anadolu'nun modern anlamda bilimsel olarak ilk kez ele alınmış olmasıdır.[3][4]
Çihaçov'un bir diğer önemli yapıtı, Osmanlı başkenti İstanbul'un genel bir jeolojik ve coğrafi incelemesi olan Le Bosphore et Constantinople adlı çalışmadır. Bu yapıt İstanbul'un konu edildiği ilk bilimsel çalışmadır ve İstanbul'un jeolojisi, coğrafyası ve iklimi çeşitli gözlemler ve ölçümlerle incelenmiştir. Çihaçov özellikle Boğaziçi'nin kuzeybatısında o dönem Devoniyen yaşlı olduğu düşünülen kayaçların varlığını belgeleyip yine Boğaz'ın kuzeyinde Kretase yaşlı geniş volkanik arazileri de gözlemlemiştir. İklimsel olarak İstanbul'un kendisiyle aynı enlemde bulunan kentlere göre minimum sıcaklıklar konusunda daha soğuk olduğunu belirlemiştir. Ayrıca Strabo'dan beri benimsenen Anadolu'nun doğu-batı orografik çatı modelini reddederek bu bölgedeki dağ oluşumlarını kuzeybatı ve kuzeydoğu yönlü geçişler üzerinden kurmuş ve Anadolu'nun genç oluşumunu yansıtan genç yaşlı kayaçlarda da bunu destekleyen veriler bulmuştur. Çihaçov'un 1864 tarihli yapıtı Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları'ndan İstanbul ve Boğaziçi adıyla 2019 yılında çıkmıştır.[4]
Karl Bryullov (1835)
Doğa bilimleri alanındaki katkılarının yanı sıra Kırım savaşı öncesi özellikle Orta Anadolu'daki Rum ve Ermeni tebaanın sosyal ve dini yaşamına yönelik günlüğüne kaydettiği pek çok ayrıntı dikkati çeker. Rotasındaki antik kentlere de özel ilgi göstermiştir.[2]
Son yılları
değiştir1870 yılından itibaren Pierre de Tchihatchef (Çihaçov) bilimsel gezilerini daha az yorularak ve eşiyle beraber yapmaya başlamıştır. Bu gezilerini Mağripler üzerinde yapan Çihaçov, Avrupa'ya döndüğünde bu gezilerinden çıkan sonuçları yayımladı. Ayrıca l'Asie Mineure adlı çalışmasındaki notları, verileri ve gözlemleri tekrar gözden geçirerek bu kez de Almanca Kleinasien adıyla 1887'de yayımlamıştır. Bu tarihten 3 yıl sonra 13 Ekim 1890'da Floransa'da hayata gözlerini yummuştur.[1] Çalışma hayatı boyunca pek çok kez Fransa Bilimler Akademisi ve Fransa Jeoloji Kurumu dergilerinde yazılar yazan Çihaçov ölümünden önce Fransa Bilimler Akademisi'ne 100 bin Frank bağışlanmasını vasiyet etmiş ve bu vasiyeti bizzat kendi el yazısıyla noter huzurunda kaleme almıştır.[3]
Yapıtları
değiştir- Voyage scientifique dans l'Altaï oriental et les parties adjacentes de la frontière de Chine (atlas ile, 1845)
- Asie Mineure; description physique, statistique et archéologique de cette contrée (4 cilt 3 atlas, 1853-69)
- Le Bosphore et Constantinople (1864, yeniden baskı 1877)
- Considérations géologiques sur les îles Océaniques (1878)
- Espagne, Algérie et Tunisie (1880)[5]
Kaynakça
değiştir- ^ a b Butzer, Paul L.; Jongmans, François. "Eugène Catalan and the rise of Russian science". www.persee.fr/. 30 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Arslan, Melikşah. "Rus Seyyah Pyotr Aleksandroviç Çihaçov (1808-1890) ve Kırım Savaşı Arifesinde Anadolu'nun Panoraması". www.dergipark.org. Selçuk Üni. 27 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
- ^ a b c Erguvanlı, Kemal. "Türkiye'de Jeoloji Araştırmalarında, Jeoloji öğretiminde öncüler" (PDF). www.jmo.org. İTÜ. 10 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ağustos 2021.
- ^ a b c Tchihatchef, Pierre de (2019). İstanbul ve Boğaziçi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ss. VI-XIX. ISBN 978-605-295-779-0.
- ^ a b Editors, Editors. "TCHIHATCHEFF, PIERRE ALEXANDROWITSCH DE". en.wikisource.org/. wikisource. 10 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Sakınç, Mehmet; Küçüker, Orhan (2022). Çekiç, Mercek ve Yelkovankuşları Türkiye’nin Doğa Bilimleri Tarihinden İnsanlar, Mekânlar ve Anılar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ss. 48-52. ISBN 978-625-429-119-7.