Pantropik benekli yunusu

Pantropik benekli yunusu (Stenella attenuata) Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir ve dünya üzerindeki tüm ılıman ve tropik okyanuslarda bulunur. Bu yunus türü ton balığı avlama yöntemleriyle milyonlarcası öldürülünce soyu tükenme tehdidi altına girmiştir. 1980'lerde Doğu Büyük Okyanus'ta yunuslara zarar vermeyen ton balığı avlama yöntemleri kullanılmaya başlanmıştır. Bu yunus türüne ayrıca dar ağızlı yunus da denmektedir.

Pantropik benekli yunusu
Kuyruğu üzerinde suda kayan yunus
Korunma durumu
Asgari endişe altında (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia Takım: Cetacea Alt takım: Odontoceti Familya: Delphinidae Cins: Stenella Tür: S. attenuata
İkili adlandırma
Stenella attenuata Gray, 1846
Pantropik benekli yunusu doğal yaşam alanı
Alt türler
Metne bakınız.
Sinonimler
albirostratus brevimanus capensis consimilis dubia graffmani malayanus pseudodelphis punctata velox

Taksonomi

Pantropik benekli yunus türü ilk olarak John Gray tarafından 1846'da tanımlanmıştır. Gray'in ilk analizinde Atlantik benekli yunusu da bu türe dahil edilmişti. Günümüzde iki ayrı tür olarak tanınırlar. Hem cins hem de tür ismi Latince "ince", "incelme" anlamlarına gelen sözcüklerden gelmektedir.

Rice'ın balina taksonomisi üzerine yaptığı 1998 araştırmasında üç alt türü tanımlanmıştır. Bunlardan ikisine henüz resmî bir ad verilmemiştir:

S. a. subspecies A, Doğu Büyük Okyanus'ta açık denizde bulunur

S. a. subspecies B, Hawaii Adaları civarında bulunur

S. a. graffmani, Meksika'dan Peru'ya kıyılarda bulunur

Fiziksel tanımlama

Pantropik benekli yunusu doğal yaşam alanı içerisinde bölgeden bölgeye boyut ve gövde renginde oldukça farklılıklar gösterir. En önemli farklılık kıyıda ve açık denizde yaşayan çeşitlerindedir. Kıyıda yaşayanları daha büyük ve daha çok beneklidir.

Benekler erişkin yunusları belirlemde önemli özelliklerdir. Erişkin olmayan pantropik benekli yunusları tek renge sahiptir ve afalina ile karıştırılabilir. Meksika Körfezi'ndeki popülasyonlar erişkin iken bile beneksiz olabilir. Atlantik'te ise Atlantik benekli yunusları ile karıştırılabilir.

Yunusun ince uzun bir ağzı vardır. Alt ve üst çeneler koyu renklidir ancak ince beyaz dudaklarla birbirinden ayrılır. Çene, boğaz ve karın çok az benekli ve beyaz ile soluk gri renktedir. Yanlar birbirinden ayırtedilebilen üç ayrı renktedir. En açık gri en alttadır, ortada ince gri bir çizgi vardır. En üstte, sırt koyu gridir. Uzun içbükey sırt yüzgeci de koyu gri renktedir. Kalın kuyruk orta çizgini rengindedir.

Pantropik benekli yunusu çok hareketlidir ve denizden dışarı doğru çok su sıçratan atlayışlar yapar. Suları yararak yüzer ve genellikle su dışına bir saniye veya daha fazla süre için çıkabilir. Teknelerle birlikte yüzmesine ve diğer oyunlara oldukça sık rastlanır.

Doğu Büyük Okyanus'ta sıklıkla sarı yüzgeçli orkinos ile birlikte yüzerken görülür ancak bu balıkla beslenmez. Aslında her iki balığın da benzer bir beslenme rejimi vardır ve açık deniz balıklarını yerler. Diğer bölgelerde mürekkepbalığı ve kabuklularla da beslenirler.

Doğduklarında boyu 80–90 cm.'dir. Erişkinler 2,5 m. boya ve 120 kg. ağırlığa ulaşır. Dişiler cinsel olgunluğa 10 yılda, erkeklerde 12 yılda erişir. Yaşam süreleri yaklaşık 40 yıldır.

Popülasyon ve dağılım

Pantropik benekli yunusu dünya üzerinde 40&deg Kuzey ile 40&deg Güney enlemleri arasında kalan tüm ılıman ve tropik deniz ve okyanuslarda bulunur. Toplam dünya popülasyonu üç milyondan fazladır ve böylece afalinadan sonra balina familyası içindeki en fazla popülasyona sahip ikinci deniz memelisidir. Doğu Büyük Okyanus'ta yaklaşık iki milyon kadar pantropik benekli yunusu bulunur. Ancak 1950'lerde sayıları yedi milyon civarındaydı. Yüksek popülasyon yoğunluğuna sahip olan bölgeler 25 &degC'tan sıcak sığ sulardır.

İnsan ile etkileşim

Pantropik benekli yunusun sarı yüzgeçli orkinos ile birlikte dolaşmaya meyli nedeniyle yakın geçmişte Doğu Büyük Okyanus'ta ton balığı avcılığında oldukça sık yunus ölümlerine rastlanmıştır. 1960'larda ve 1970'lerde balıkçılar aynı ağlarla hem ton balığı hem de binlerce yunus yakalamaktaydı. Bu şekilde yakalanan Yunusların hepsi ölmüştür. 25 yıllık bir dönem içinde bu bölgenin popülasyonunun %75'i ve dünya popülasyonunun da yarısından fazlası tamamen yok edilmiştir. Bu konu kamuoyunun ilgisini çekmiştir. Birçok büyük süpermarket zinciri daha ayırtedici balık avlama yöntemleri ile avlanan ve ton balıklarını avlarken yunuslara zarar verilmediğini bildiren balıkçılarla çalışmayı bir çözüm olarak seçmiştir.

Kaynakça

• Balinalar Uzmanlık Grubu (1996). Stenella attenuata. 6 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2006 IUCN Kırmızı Liste. IUCN 2006. 5 Ocak 2007'de erişildi. Bilgibankası girişinde bu türün neden korunmaya muhtaç (LR/cd) sınıfında listelendiği açıklanmaktadır.
• Pantropical Spotted Dolphin by William F. Perrin in Encyclopedia of Marine Mammals pp. 865–867.
• Whales Dolphins and Porpoises, Mark Carwardine, Dorling Kindersley Handbooks, ISBN 0-7513-2781-6
• National Audubon Society Guide to Marine Mammals of the World, Reeves, Stewart, Clapham and Powell, ISBN 0-375-41141-0
• Variation of spotted and spinner porpoise (genus Stenella) in the Eastern Pacific and Hawaii23 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. William F. Perrin