Orhan Kurt
Orhan Kurt (16 Mayıs 1930, İstanbul - 26 Mart 2017, İstanbul), Karagöz sanatçısı.
Karagöz sanatında gerek ustası Ragıp Tuğtekin'in tasvir yapım ekolünün sürdürülmesinde gerekse Karagöz müziğinin günümüze aktarılmasında da önemli bir rol üstlenmiştir.[1]
Sanatçı, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesine alınan "Karagöz Sanatı" dalında, "Yaşayan İnsan Hazinesi Ulusal Envanteri"'ne girmiştir (2009).
Yaşamı değiştir
1930 yılında İstanbul'da doğdu. Babası Piyade Albayı Sırrı Kurt'tur. İlk ve ortaokul yıllarında babasının mesleği nedeni ile İstanbul ve Anadolu'nun çeşitli okullarında eğitim gördü. Pertevniyal Anadolu Lisesi'nden mezun olduktan sonra yüksek öğrenimini Maçka Yüksek Tekniker Okulu'nda tamamladı.
1952-1981 yılları arasında, yüksek inşaat mühendisi olarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi Fen İşleri Dairesi'nde çeşitli görevlerde yer aldı. Ağırlıklı olarak eski eser restorasyonları olmak üzere, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin çeşitli yapı tamirat işlerinde görev aldı. Katıldığı başlıca yenilemeler Topkapı Sarayı, Tekfur Sarayı, Yerebatan Sarnıcı, Rumeli Hisarı, İstanbul Edirnekapı Surları ve Galata Kulesi restorasyonudur.
Küçük yaşlarda müzikle ilgilenmeye başlayan sanatçı, birçok musiki cemiyetindeki çalışmalara katılarak kendini geliştirdi ve inşaat mühendisliğinin yanı sıra İstanbul sahnelerinde profesyonel olarak müzik de icra etti. İstanbul sahnelerinde hanende olarak çalışmaktan gelen bilgisini ve birikimini Karagöz oyunlarında yansıttı[2] ve Karagöz musikisinin günümüze aktarılmasında da önemli bir rol üstlendi.
Türk Gölge Tiyatrosu olan Karagöz ile ilgisi, çocukluk yaşlarında babasının bir arkadaşı olan Binbaşı Niyazi Bey'den ilk bilgileri alarak başlamıştır. 1954 yılında Karagöz sanatının önemli ustalarından Ragıp Tuğtekin ile tanıştı. Yirmi iki yıl boyunca kendisine öğrencilik ve çıraklık yaptı.[3] Ragıp Tuğtekin tasvir yapım ekolünün sürdürülmesinde önemli rol oynadı. Karagöz figürlerini sınıflandırıp etnoğrafik hataları, çizim bozukluklarını eski örneklere göre düzeltmiş 120 kadar yeni figür çizip keserek hazırladı; yeni oyunlar için figürler çizdi.[4] Eserleri T.C. Kültür Bakanlığı arşivi, müze, üniversite, sanat kurumu, özel koleksiyon gibi, yurt içi ve yurt dışında birçok kişi ve kurumda yer almaktadır.
Karagöz tasvirleri yapımı ve oynatımı konusunda birçok ulusal ve uluslararası festivalde, kültür merkezlerinde, okullarda, belediyelerin sosyal organizasyonlarında, gösteriler yapmış ve sergiler açtı. Kültür Bakanlığı Tasvir Yapım ve Oynatım kursunda öğretim görevlisi olarak görev yaptı.[4] Bir dönem T.C. Mimar Sinan Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi'nde konuk öğretim görevlisi olarak eğitim verdi.
Karagöz sanatı ile ilgili yurt içi ve yurt dışı birçok belgesel film çekiminde,[5][6][7][8] üniversiteler için tez çalışmalarında[2] yer aldı. UNIMA Türkiye Ulusal Merkezi'nin kurucuları (1990) arasında yer alan Orhan Kurt,[9] UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesine alınan "Karagöz Sanatı" dalında, 2009 yılında "Yaşayan İnsan Hazinesi” olarak seçildi.[10]
2015 yılında "Karagöz'ün Kuralları – Karagöz Yapım ve Oynatım Teknikleri" isimli bir kitabı yayınladı.
T.C. Kültür Bakanlığı veya başka kurumların açtığı kurslarda ve eğitimlerde, Karagöz sanatının gelecek nesillere aktarılması konusunda birçok öğrencinin yetişmesinde katkı sağlayan sanatçının usta-çırak ilişkisi içerisinde yetiştirdiği öğrencileri de olmuştur. Oğlu Akın Kurt (T.C. Kültür Bakanlığı tarafından 2014 yılında Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı seçilmiştir),[11] eşi Hayret Kurt, aynı zamanda psikiyatr olan Dr. Murat Huten yetiştirdiği öğrencilerdenir.
Orhan Kurt, 26 Mart 2017 tarihinde İstanbul'da hayatını kaybetti.[12][13]
Ödülleri değiştir
- Folklor Araştırmaları Derneği, İhsan Hınçer Türk Kültürüne Hizmet Ödülü, 1990
- Mizah Üretenler Derneği 4. Mizah Ödülleri, "Münir Özkul" Özel Ödülü, 1991
- Romania Constanta International Festival of Puppet Theatre Award, 1999
- "Yaşayan İnsan Hazinesi" UNESCO, 2008
- ESKADER, Gölge Tiyatrosunda "Yılın Sanatçısı Ödülü", 2014[14]
Kaynakça değiştir
- ^ "Orhan Kurt (1930-2017)". Kültür Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü web sitesi. 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.
- ^ a b Artkın, Özgür. "Türkiye'de Gölge Tiyatrosu ve Yaşayan Bir Örnek "Orhan Kurt"". 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020.
- ^ Türk Folklor Araştırmaları Mecmuası, Ekim 1974, 303. sayı, "Karagöz Sanatçısı Ragıp Tuğtekin'le Bir Konuşma". Konuşmayı yapan Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma Dairesi Başkanı Nail Tan)
- ^ a b Hınçer, İhsan. "Orhan Kurt Röportajı". Karagoz.net sitesi. 10 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.
- ^ "Turkish Shadow Theatre". 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020.
- ^ "Hayal - Ein Film über das türkische Schattentheater von Merlyn Solakan und Manfred Blank". 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020.
- ^ "Karagöz Ustası - Orhan Kurt Belgeseli HD". 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020.
- ^ "Yaşayan İnsan Hazineleri". 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020.
- ^ "Ustalarımız". 18 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020.
- ^ "Yaşayan İnsan Hazinesi". T.C. Kültür Bakanlığı. 24 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020.
- ^ Kurt, Akın. "Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı". T.C. Kültür Bakanlığı. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Orhan Kurt Vefat Haberi". Unima Türkiye. 21 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020.
- ^ "Orhan Kurt Vefat Haberi". Unima Europe. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020.
- ^ Kurt, Orhan. "Orhan Kurt Vefat Haberi". Anadolu Ajansı. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020.