Olumsallık
Olumsallık, (Yunanca: τὰ ἐνδεχόμενα endechómena "mümkün olan bir şey"; Avrupa dillerinde Latince kökenli contingentia, "Olasılık") modal mantık ve ontolojide kullanılan felsefî bir terimdir.
Bir sıfat olarak olumsal, var olan, ancak olması da, olmaması da olanaklı olan bir varlığın taşıdığı bir özelliktir. Ontolojide varlıkların ya da bir durumun, varoluşunun gerekli ya da gerekli olmadığı durumları tanımlamak için de kullanılır. Bununla bağlantılı olarak, din felsefesi ve temel felsefe bağlamında da olumsal varlık tâbiri, bir nesnenin ya da bir durumun var olduğu ve bu varlığın herhangi bir ön koşula bağlı olup olmadığı ile ilgilidir.
Model mantık açısından tanımı değiştir
Modal mantık dili olasılığı, olasılık ( ) ve zorunluluk ( ) şeklinde bilimsel olarak somutlaştırır. Örneğin; , A'nın olasılıkla var olduğunu ifade eder.
Bu durumda A artık olumsal ( ) olarak ifade edilir; yani hem A'nın olması, hem de A'nın olmaması mümkündür:
İşbu durumda olumsallık, olasılığın olabilecek en geniş anlamda mümkün hâli olarak ifade edilir.
Rastlantı değiştir
Olumsallık kavramının tanımlanması zor olduğu için, felsefe tarihinde rastlantı, olasılık ve olumsallık arasındaki ilişkinin tanımlanmasına çalışılmıştır. Bununla birlikte, günümüzde modal mantık açısından, olumsallık ile olasılık arasında bambaşka kavramlardır.
Çağdaş felsefede Amerikalı neo-pragmatist ve şüpheci Richard Rorty'nin olumsallık gerçeği teorisi önemli bir açılım getirmiştir: Rorty, bir kavram olarak olasılığın gerçeği tasvir edebilme imkanını dışlamaz.[1] Bununla birlikte Rorty, varlığın durumunu bu şekilde izah etme çabasını faydasız da bulur. Bu görüşüyle, klasik idealizme ve özellikle gerçekçiliğe karşı felsefe bir tavır alır, Gerçeğin nihayetinde sadece rastlantısal olamayacağını, aynı zamanda irade ile karar verilen bir ifade biçimi olduğunu da iddia eder.
Tanrının varlığının olumsallığı değiştir
Tanrı da olumsal bir varlıktır. Bu olumsallık, klasik teolojide de ele alınır. Öncesi ve sonrası olmayan, değişmeyen, kendisinden başka hiçbir şeye ihtiyacı olmayan bir varlık, tanrı yegâne mutlak varlık olmak durumundadır.[2]
Ayrıca bakınız değiştir
Literatür değiştir
Almanca Literatür değiştir
- Hans Blumenberg: Kontingenz. In: Die Religion in Geschichte und Gegenwart. Handwörterbuch für Theologie und Religionswissenschaft. Hrsg. von Kurt Galling. 3. Aufl. Bd. 3. Mohr, Tübingen 1959, Sp. 1793–1794.
- Arnd Hoffmann: Zufall und Kontingenz in der Geschichtstheorie. Klostermann, Frankfurt 2005, ISBN 978-3-46503369-1<
- Andreas Niederberger: Kontingenz und Vernunft. Grundlagen einer Theorie kommunikativen Handelns im Anschluss an Habermas und Merleau-Ponty. Alber, Freiburg 2007, ISBN 978-3-495-48233-9
- Reto Rössler, Tim Sparenberg, Philipp Weber (Hg.): Kosmos und Kontingenz. Eine Gegengeschichte. Wilhelm Fink, Paderborn 2016, ISBN 978-3-7705-5885-8.
- Kurt Wuchterl: Kontingenz oder das Andere der Vernunft. Zum Verhältnis von Philosophie, Naturwissenschaft und Religion. Steiner, Stuttgart 2011, ISBN 978-3-51509857-1(Inhalt und Einleitung19 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; PDF-Datei; 171 kB)
Kaynakça değiştir
- ^ Rorty, Richard (1995). Olumsallık, ironi ve dayanışma = Contingency, irony, and solidarity. Mehmet Küçük, Alev Türker, Tuncay Birkan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. ISBN 975-539-113-4. OCLC 283279326.
- ^ Vernunft, Kontingenz, und Gott : Konstellationen eines offenen Problems. Philipp Stoellger, Ingolf U. Dalferth. Tübingen: Mohr Siebeck. 2000. ISBN 3-16-147365-5. OCLC 51931521.