Nikeforices
Nikeforitzes (Yunanca: Νικηφορίτζης), Bizanslı etkili bir hadım bürokrattır.
Özellikle VII. Mihail (h. 1071-1078) döneminde Bizans İmparatorluğu'nun gerçek yöneticisiydi. Gerçek adı Nikiforos olmasına rağmen saraya girdiğinde diğer akrabası ile karıştırılmaması için "Nikeforitzes" ("küçük Nikiforos") lakabını almıştır.[1][2] Yüksek vergiler, Konstantinopolis'e yapılan buğday sevkiyatının bozulması, Küçük Asya'nın ihmali sonucu Türk akınları ile karşı karşıya kalınması nedeniyle sevilmeyen birisi olmuştur. Bu durum 1077 yılında iki büyük isyana neden olmuştur. Sonucunda VII. Mihail tahtan feragat etmiştir. Nikeforitzes ise yakalanmış ve işkence ile öldürülmüştür.
İlk yılları değiştir
Boukellarion Themasında doğmuştur ve IX. Konstantinos (h. 1042-1055) döneminde imparatorluk sekretaryasında çalışmaya başlamıştır. X. Konstantinos (h. 1059-1067) döneminde, imparatoriçe Eudokia Makrembolitissa'ya zina iftirası atması nedeniyle, saraydan çıkarılıp Antakya'ya vali olarak yollanmıştır. İmparatorun ölümünden sonra, imparatoriçe iktidar olunca tutuklanmıştır.[1][2][3] Romen Diyojen (h. 1068-1071) serbest bırakılmış ve günümüz Yunanistan'ında bulunan iki thema'nın başına praetor ("sivil vali") olarak atanmıştır.[1][2] VII. Mihail 1071 yılında iktidara geldiğinde, Nikeforitzes, yönetim yeteneklerine değer veren imparatorun amcası Caesar İoannis Dukas tarafından geri çağrıldı. Konstantinopolis'e geri döndü ve Logothetis tu dromu olarak atandı. Sonra gücü ve etkinliği hızlı bir şekilde arttı. Güçlü Mihail Psellos ile beraber diğer bakanları kenara itmiş, en sonunda 1073 sonbaharında, Sezar'ın da hükûmete aktif katılımından el çektirip emlaklarında emekliliğe zorlamıştır.[1][2][3]
Fiili Hükümdarlığı değiştir
İmparatorluğun fiili hükümdarı olarak, Nikeforitzes devleti yeniden organize ederek eski gücünü tesis etmek ve merkezi kontrolü yeniden kurmayı denedi. İlk önceliği hazineyi beslemekti. Bunu sağlamak için ağır vergiler koydu. Bu hem taşrada hem de Konstantinopolis'te huzursuzluğa neden oldu. Ayrıca devlet tekeli yaratarak, daha iyi vergi toplamak ve piyasayı düzenlemek için Konstantinopolis'in hububat tedariki için Rhaidestos'te phoundax ("merkezi depo") kurdu. Nikeforitzes'e düşman bir kaynak olan Mihail Attaleiates'e göre, onun bu politikası tahıl sıkıntısına ve fiyatların artmasına neden olmuştur. 1076/1077 kışında, Konstantinopolis kıtlık çekmiştir.[1][2][4][5]
Aynı zamanda, Tuna boyunda Paristrion eyaletinde yaşayan halk ve Peçenekler arasında isyan çıktı. Bunun sebebi, Nikeforitzes'in yıllık ödeneklerini kesmesiydi. İsyanı bastırması için yollanan Nestor, isyancılara katıldı. Asında isyancılar tek bir şey istiyordu, Nikeforitzes'ın görevden alınması. İsyancılar Rhaidestos alıp, tahıl ambarını yaktılar. VII. Mikail kaçamak cevap verdi, Nestor ve Peçenek müttefikleri kuzeye Paristrion'a çekildiler. Bu bölge takip eden 20 yıl boyunca, imparatorluğun etkin denetiminden çıkmıştır.[6][7]
Nikeforitzes, ayrıca orduda reforma gitmiştir. Yönetiminde ordunun durumu çok kötüydü. Sırpların atakları, Konstantin Bodin'in liderliğinde Bulgarların isyanı yanında Küçük Asya'da Roussel de Bailleul'un isyanı ve Malazgirt Meydan Muharebesi sonrası sürekli artan Türk saldırılarına yeterli cevap veremedi.[1][2][8] İnkâr edilemez şekilde, yönetimde yetenekli olmasına rağmen, finansal ölçüleri ve merkezileştirme eğilimleri geri tepmiştir. "Her konuda mükemmel bir adamdır, anlayışlı, bir eunuch olmasına rağmen hem askeriye hem de idari konularda tecrübeli, kibar, çok akıllı, anlam ve konuşmada yeteneklidir" diye yazan Kekavmenos hariç, diğer kaynaklar onun aç gözlü ve yolsuzlukları ile ilgili hikâyelerini anlatır. Bu kaynaklar, özellikle idaresi altındaki Hebdomon'da bulunan manastırda topladığı kişisel servetine odaklanırlar.[1][2][9] Değişik metroplitler ile başkentteki loncaların desteği ile muhalefet, Antakya'da görev yaptığı zamanlardan düşmanı Antakya Patriği Aemilian etrafında toplanmıştır. Ayrıca, 1077 yazında, Nikiforos Bryennios Balkanlarda, Nikiforos Botaneiates ise Küçük Asya'da VII. Mihail'e karşı isyan ettiler. Bryennios, ele geçirmek üzere Konstantinopolis'e yürüdü, ancak birliklerinin banliyöleri yağmalaması üzerine geri çekildi. Nikeforitzes'e muhalih bir grup metropolit Aya Sofya'da 7 Ocak 1078 tarihinde toplanıp Botaneiates'i imparator ilan ettiler. Nikeforitzes'in cevabı, onları zora katedralden çıkarmak oldu. Bu eylem yüzünden Konstantinopolis Patriği tarafından aforoz edildi. Nikeforitzes, Aleksios Komnenos'u muhalefeti bastırması için yüksek komutan atadı fakat VII. Mihail, Botaneiates lehinde 31 Mart tarihinde tahtan feragat etti.[10]
Nikeforitzes, Roussel de Bailleul'in kamp kurduğu Heraclea Pontica'ya kaçtı. Fakat Roussel onu tutuklayıp yeni imparatora teslim etti. Megas hetaireiarches Romanos Straboromanos tarafından acımasız işkencelere uğrayacağı önce Prote sonra Oxeia'da sürgüne gönderildi. Bu işkencelerin sonunda ölmüştür.[2][11][12]
Kaynakça değiştir
- Özel
- ^ a b c d e f g Kajdan (1991), p. 1475
- ^ a b c d e f g h PBW, Nikephoros 63 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b Angold (1997), p. 121
- ^ Angold (1997), p. 122
- ^ Stephenson (2000), pp. 99-100
- ^ Angold (1997), pp. 121-122
- ^ Stephenson (2000), pp. 98, 100
- ^ Angold (1997), pp. 117-121, 123
- ^ Angold (1997), pp. 121-123
- ^ Angold (1997), pp. 123-124
- ^ Kajdan (1991), pp. 1475, 1815
- ^ Angold (1997), p. 124
- Genel
- Angold, Michael (1997). The Byzantine Empire, 1025-1204: A Political History (Second Edition). Longman. ISBN 0-582-29468-1.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Stephenson, Paul (2000), Byzantium's Balkan Frontier: A Political Study of the Northern Balkans, 900-1204, Cambridge University Press, ISBN 0-521-77017-3
- "Nikephoros 63". Prosopography of the Byzantine World. 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010.
|çalışma=dış bağlantı (yardım)