Nikaragua'daki Yahudilerin tarihi
Nikaragua Yahudileri (İspanyolca:Judío Nicaragüense), Nikaragua'da doğmuş veya oraya göç etmiş Yahudilere veya onların nesillerinden gelenlere denir. Yahudi diyasporasının bir parçasıdır.
 Sandinista lideri Israel Lewites Rodríguez'in oğlu Sandinista Yenileme Hareketi üyesi Israel Lewites. | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Nikaragua, Managua | ~50 |
| Diller | |
| Din | |
Tarih değiştir
Nikaragua'ya ilk göçmenler 1920'lerde Fransa'dan geldi. Gelenler arasında Dreyfus, Levy, Raskosky ve Salomon aileleri de bulunmaktaydı. Bir başka göç dalgası da 1929'dan sonra Doğu Avrupa'dan gerçekleşti.[1] Çoğunluğu Managua'da yaşayan Yahudi cemaati kısmen küçüktür. Yahudiler, çiftçilik, imalat ve perakendecilikte ekonomiye önemli katkılarda bulunmuştur.[2] Salomon ve Dreyfus aileleri 20.yy'ın ilk yarısında, ülkede iyi tanınan mağazalar açmıştır.
Congregacion Israelita de Nicaragua, 1979'a kadar Yahudilerin merkezî örgütüydü. Cemaatte sosyal merkez, B'nai B'rith locası ve Kadınların Uluslararası Siyonist Örgütü (WIZO) şubesi bulunmaktaydı. Ayrıca 1979'dan önce küçük Yahudi cemaatinin bir sinagogu bulunmaktaydı fakat Somozitalar ile Sandinistalar arasındaki sokak çatışmasında bombalandı ve ardından okula dönüştürüldü. Bir süre sonra da, sinagog ve okulun bulunduğu topraklar cenaze evine çevrildi.[1]
Yahudi cemaati, bireysel seviyede antisemitizm ile yüzleşti; bu bireylerin çoğu, Nikaragua Yahudilerinin Somoza rejimine İsrail silahları tedarik etmekle sorumlu olduklarını iddia etti. Mevzubahis bireylerin çoğu Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesi (FSLN) üyesiydi.[3] 1979'da iktidara gelen Sandinista hükûmet iyle Yahudiler arasında hüsumet yaşanmaktaydı. Bunun sebebi genelde Sadinista hükûmet inin Filistin Kurtuluş Örgütü'ne olan yakınlığıydı.
Göç değiştir
Varsayıldığı üzere ülkedeki en kalabalık Yahudi nüfusu 250 kişiyle 1972 yılında gerçekleşti.[1] Fakat, aynı yıl yıkıcı deprem Managua'ın %90'ını harabeye çevirince[4] çoğu Yahudi ülkeyi terk etti. Depremden kısa bir süre sonra Sandinista hükûmet i Yahudi mallarına el koydu ve sonradan ülkeden kaçmayı başaracak olan cemaat lideri Abraham Gorn'u hapise koydu.[1] Sandinistalar ülkedeki tek sinagoga el koydu, bombaladı ve okula dönüştürdü. Geride kalan Yahudiler, Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesi tarafından zulüme uğrayıp hapise atılmaktan korktuğu için ülkeyi terk etti.[5] Bu kişiler başta ABD, İsrail ve Orta Amerika ülkelerine dağıldılar.
Bugünün Yahudi cemaati değiştir
Daniel Ortega, 1990'da başkanlık yarışını kaybedince az sayıda Yahudi Nikaragua'ya geri döndü.[5] Şu anda ülkedeki Yahudi nüfusu yaklaşık 50 kişidir. 1979'dan beri ülkede ne bir haham bulunmaktaydı ne de bir Brit Mila yapılmıştı. 25 yıl sonra cemaatteki ilk sünnet ikiz oğlanlara Aralık 2005'te Philedelphia'dan getirilen bir haham sayesinde yapıldı. Bunun ardından bir sünnet ve birkaç Bar Mitsva daha yapıldı. Yahudi cemaati sonunda tekrar iyileşmeye başladı,[6] fakat yine de 2005 itibarıyla Nikaragua'da ne bir haham ne de bir sinagog bulunmaktadır.[7]
Yahudi cemaati küçük olmasına rağmen başta siyasette olmak üzere ülkede tanınmış Yahudiler bulunmaktadır. Herty Lewites, başkent Managua'nın valiliğini yaptı ve başkanlık için yarıştı; kardeşi Israel Lewites, Sandinistaların lideriydi; ikisi de Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesine katılıp cepheyi destekledi. Lewites'in oğlu Israel Lewites Sandinista Yenileme Hareketi (MRS) siyasi partisinde yer aldı. Lewites kardeşler Polonya kökenli Yahudilerdi; anneleri, kendilerine Katolisizmi öğreten Ana María Rodríguez idi. Bu nedenler halahaya göre babaları Yahudi olmalarına rağmen anneleri Yahudi olmadığından teknik olarak Yahudi değildirler. Valiliği sırasında Herty Lewites'e yıllık Katolik kutlamalarında kahyalık unvanı verildi.[8] Nikaragua Yahudilerinin sayıları az olmasına rağmen ibadet şekilleri açısından en dindarından dua dahi bilmeyen en sekülerine kadar bir inanç yelpazesi bulunmaktadır.
16 Aralak 2007'de 28 yıl aradan sonra Nikaragua'ya Tevrat getirildi. Ertesi gün minyan toplanıp bir Bar Mitsva sırasında bu Tevrat yerel Nikaragua Yahudileri tarafınca ilk defa kullanıldı.[9]
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d "World Jewish Communities - Latin America - Nicaragua". World Jewish Congress. 1 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007.
- ^ "Persecution and restrictions of religion in Nicaragua - transcript p2". US Department of State Bulletin,. 1984. s. 2. 5 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007.
- ^ "Persecution and restrictions of religion in Nicaragua - transcript p3". US Department of State Bulletin,. 1984. s. 3. 10 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007.
- ^ "Deadly history of earthquakes: 23 December 1972". BBC News. 25 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2007.
- ^ a b "2001 International Religious Freedom Report". U.S. State Department. 13 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007.
- ^ Gould, Keith. "The Jews of Nicaragua: Three brises mark a growing and vibrant community". Jewish Independent. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007.
- ^ "International Religious Freedom Report 2005". U.S. Department of State. 14 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007.
- ^ Kinzer, Stephen (4 Temmuz 2006). "Herty Lewites, 66, Ex-Sandinista, Dies". New York Times. 29 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007.
- ^ Harris, Brian. "Nicaraguan Jews celebrate first Torah in 28 years". JewishReview. 22 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2008.
Dış bağlantılar değiştir
- World Jewry In Nicaragua, a Community That Fled Sandinistas Makes a Return.