Vikipedi

Muhammed bin Abdülaziz Âl-i Suud

Muhammed bin Abdülaziz Âl-i Suud (Arapça: محمد بن عبد العزيز آل سعود; 4 Mart 1910 – 25 Kasım 1988), 1964'ten 1965'e kadar Suudi Arabistan veliaht prensi ve 1925'ten 1954'e kadar Medine Bölgesi'nin valisiydi. Öz kardeşi Halid'in veliaht prens olmasının önünü açmak için veliahtlık görevinden istifa etti. Prens Muhammed, Suud Hanedanı'nın en zengin ve en güçlü üyelerinden biriydi. Kardeşleri her konuda onun tavsiyesine başvurur ve onu dinlerdi.

Muhammed bin Abdülaziz Âl-i Suud
محمد بن عبد العزيز آل سعود
Suudi Arabistan Veliaht Prensi
Hüküm süresi2 Kasım 1964 - 29 Mart 1965
Önce gelenFaysal
Sonra gelenHalid
Doğum4 Mart 1910(1910-03-04)
Riyad, Necid ve Ahsa Emirliği
Ölüm25 Kasım 1988 (78 yaşında)
Riyad, Suudi Arabistan
Eş(ler)iSara bint Saad
Çocuk(lar)ı
Liste
  • Prens Fehd
  • Prens Abdurrahman
  • Prens Bender
  • Prens Bedir
  • Prens Saad
  • Prens Abdullah
  • Prens Abdülaziz
  • Prenses el-Enud
HanedanSuud Ailesi
Babasıİbn Suud
Annesiel-Cevhere bint Musaid el-Ciluvi
Diniİslam

Prens Muhammed, Kral Abdülaziz ile el-Cevhere bint Musaid el-Ciluvi'nin oğluydu. Babasının Suudi Arabistan Krallığı'nın kurulmasıyla sonuçlanan muharebelerinde sık sık rol oynadı. Büyük üvey kardeşi Suud'un Suudi Arabistan veliaht prensi olarak atanmasına karşı çıktı. Prens Muhammed, 1932 yılında üvey kardeşlerinden biri olan Faysal'ın (daha sonra kral) yurt dışı seyahatlari sırasında Hicaz genel valisi olarak görev yapmıştı. Prens Muhammed liderliğindeki kraliyet ailesi konseyi, 1964 yılında Kral Suud'u tahttan indirerek Faysal'ı tahta geçirdi.

Kral Faysal tahta geçtikten sonra Prens Muhammed'i veliaht prens olarak atadı, ancak Muhammed yaklaşık altı ay sonra veliahtlıktan çekildi. Bunun üzerine küçük kardeşi Prens Halid veliaht prens oldu. Kral Faysal'ın 1975 yılında suikast sonucu öldürülmesinin ardından, Prens Muhammed'in de aralarında bulunduğu kraliyet ailesinden oluşan konsey üyeleri Halid'i kral ilan etti. Prens Muhammed, Kral Halid'in önemli bir danışmanıydı. Reformların ülkenin geleneksel İslami değerlerine zarar vereceğine inandığı için 1970'lerin sonlarında Suudi Arabistan'ı modernleştirme çabalarına karşı çıkan bir gelenekçiydi. Torunu Mişaal bint Fehd'in 1977 yılında zina suçlamasıyla tartışmalı bir şekilde idam edilmesinin emrini verdi. Kral Halid'in 1982'de ölümü üzerine aile konseyinin küçük üvey kardeşi Fehd'e kral olarak bağlılık yemini etmesine öncülük etti. Prens Muhammed Fehd'in tahta geçmesinden altı yıl sonra 78 yaşında öldü.

İlk yılları

değiştir

Prens Muhammed, Kral Abdülaziz'in dördüncü oğluydu.[1] 1910 yılında Riyad'daki Adalet Sarayı'nda doğdu.[2][3][4] Annesi, el-Ciluvi aşiretinden gelen el-Cevhere bint Musaid'di[5] el-Cevhere ve Abdülaziz ikinci dereceden kuzenlerdi. Babaları Musaid bin Ciluvi ve Abdurrahman bin Faysal birinci dereceden kuzen, dedeleri Ciluvi bin Turki ve Faysal bin Turki ise kardeşti. Bu durum Arabistan'da uzun süredir devam eden aynı soydan evlilik gelenekleriyle uyumluydu ve el-Ciluvi üyeleri sık sık Suudi ailesinin üyeleriyle evleniyordu.[6]

Prens Muhammed, el-Cevhere bint Musaid ve Kral Abdülaziz'in üç çocuğundan biriydi. Öz kardeşi Prens Halid daha sonra kral olarak görev yapacaktı.[3] Kız kardeşi Prenses el-Enud, amcaları Saad bin Abdurrahman'ın iki oğluyla art arda evlendi.[7]

Kraliyet görevleri

değiştir

Prens Muhammed küçük yaşlardan itibaren ağabeyleri ve kuzenleriyle birlikte krallığın kuruluş yıllarındaki muharebelere katıldı. Prens Faysal'la birlikte 1920'lerin ortalarında kendisine İhvan'ın sorumluluğu verildi.[8][9] Aralık 1925'te kendisinin de dahil olduğu Medine'nin ele geçirilmesinin ardından Medine valisi olarak atandı.[10][11] 1954'e kadar bu görevini sürdürdü.[4]

Prens Muhammed, 1932 yılının başlarında vali Prens Faysal'ın diğer ülkelere yaptığı uzun ziyaretler nedeniyle Hicaz valisi vekili oldu.[12] Ancak kısa süre sonra bölgeyi dikkatsiz bir şekilde yönetmesi nedeniyle Prens Halid tarafından değiştirildi.[12] 1934'te babası tarafından kuvvetleriyle birlikte Yemen'in ileri savunma hatlarına saldırması emri verildi.[13] Kral, yeğeni Faysal bin Saad'ı Bakem'e, bir diğer yeğeni Halid bin Muhammed'i de Necran ve Saada'ya gönderdi. Kralın oğlu Prens Faysal Tihâme kıyısındaki kuvvetlerin komutasını üstlenmiş ve Prens Muhammed de Prens Suud'u desteklemek üzere yedek bir kuvvetin başında Necid'den ilerlemişti.[13]

Prens Muhammed ve Veliaht Prens Suud 1937 yılında Londra'da Kral VI. George ve Kraliçe Elizabeth'in taç giyme töreninde Kral Abdülaziz'i temsil etti.[14][15] Kardeşi Prens Mansur ile birlikte babasının 14 Şubat 1945 tarihinde ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt ile yaptığı görüşmeye katıldı.[16][17] İki kardeş ayrıca amcaları Abdullah bin Abdurrahman ile birlikte Kral Abdülaziz ve İngiltere Başbakanı Winston Churchill arasında Şubat 1945'te Mısır'da yapılan görüşmeye de katıldı.[18] Prens Muhammed, Ocak 1962'deki ABD ziyaretinde Kral Suud'a eşlik etti.[19]

Prens Muhammed "kral belirleyen" olarak biliniyordu.[20] Kral Suud'a karşı kurulan muhalefetin kilit prenslerinden biriydi.[21] Kraliyet ailesi konseyinin başkanıydı ve Kral Suud ile Veliaht Prens Faysal arasındaki anlaşmazlık sırasında arabuluculuk yaptı.[22] Suud ve oğullarının seçilmiş kral Faysal'a sadakatini talep etmek üzere 1964 sonbaharında Kral Suud'un El Nasıriye Sarayı'na gönderildi.[22] 28 Kasım 1964'te Mekke Radyosu Suud'un on bir oğlunun Kral Faysal'a biat ettiğini duyurdu.[22]

Kraliyet danışmanı

değiştir

Muhammed bin Abdülaziz, Kral Faysal'ın saltanatının ilk birkaç ayı boyunca (Kasım 1964 - Mart 1965) veliaht prens olarak görev yaptı. Daha sonra, kendisinden küçük olan tek öz erkek kardeşi Prens Halid'in Suudi tahtının varisi olmasının önünü açmak için gönüllü olarak veliahtlıktan çekildi. Ancak tarihçi Ayman Al Yassini bunun gönüllü bir hareket olmadığını ve Prens Muhammed'in Vehhabîliğe uygun olmadığı düşünülen kişisel özellikleri nedeniyle Suud ailesinin kıdemli üyeleri ve ulema tarafından veliahtlıktan çekilmeye zorlandığını ileri sürmektedir.[23]

Prens Muhammed'in lakabı, huysuzluğu ve içki içme alışkanlığına atıfla Ebu Şerayn ya da "iki kötülüğün babası" idi. Aslında asıl lakabı gençliğindeki saldırgan ve şiddet yanlısı karakteri nedeniyle "kötülüklerin babası" idi ve bu lakap ilk kez babası Kral Abdülaziz tarafından söylenmişti.[15][24] Ayrıca Prens Muhammed Beyrut'taki partilere sık sık giderdi ve kendisi de bunu bir kraliyet mensubu için uygun bir davranış olarak görmezdi.[9] Tüm bu özellikler, kardeşleri tarafından Muhammed'in kral olarak seçilmemesinin nedenleriydi.[25][26] Kral Abdülaziz'in Faysal'dan sonra hayatta kalan en büyük oğlu olan Prens Muhammed'in veliaht prens rolünü reddettiği ya da Kral Suud'un saltanatı sırasında onunla yakın ilişkisi nedeniyle bu göreve getirilmediği de iddia edilmektedir.[27]

Prens Muhammed, Halid döneminde kralın başkanlık ettiği ve üvey kardeşleri Veliaht Prens Fehd, Prens Abdullah, Prens Sultan ve Prens Abdülmuhsin'in yanı sıra hayatta kalan iki amcası Prens Ahmed ve Prens Musaid'in yer aldığı aile içi konseyin üyelerinden biriydi.[28] Prens Muhammed, Prens Abdullah'ın gelecekteki potansiyel veliahtlık pozisyonunu sona erdirmeye çalışan Sudeyri Yedilisi'nin gücünü azaltmada çok etkili oldu.[29] Kral Halid'in 13 Haziran 1982'de ölümünden sonra, Prens Muhammed liderliğindeki kraliyet ailesi konseyi yeni kral Fehd'e bağlılığını bildirdi.[30] Prens Muhammed, 25 Kasım 1988'de 78 yaşında öldü[31][32] ve Riyad'a gömüldü.[33]

Torununun infazı

değiştir

Prens Muhammed'in torunu Mişaal bint Fehd, Suudi Arabistan'da zina suçundan hüküm giydi. Prenses ve sevgilisi, kraliyet ailesinin kıdemli bir üyesi olan dedesi Prens Muhammed'in açık talimatı üzerine, ailesine leke sürdüğü ve aile tarafından seçilen bir erkekle evlenmesini isteyen kraliyet emrine karşı geldiği iddiasıyla idama mahkum edildi ve halka açık infaza tabi tutuldu. Batı medyası olayı kadın haklarının ihlali olarak eleştirdi. Bir İngiliz TV kanalı bu olayı konu alan Death of a Princess (Prensesin Ölümü) adlı dramatize edilmiş bir belgesel yayınladı. Bu yayın Suudi-İngiliz ilişkilerine önemli ölçüde zarar verdi.[34]

İdamın ardından Suudi Arabistan'da kadınlara yönelik ayrımcılık daha da şiddetlendi[35] ve din polisi çarşılarda, alışveriş merkezlerinde ve kadınlarla erkeklerin bir araya gelebileceği diğer yerlerde devriye gezmeye başladı.[36] Prens Muhammed'e daha sonra iki ölümün gerekli olup olmadığı sorulduğunda, "Aynı odada birlikte olmaları benim için yeterliydi" şeklinde açıklama yaptı.[36]

Serveti

değiştir

Prens Muhammed'in çeşitli ticari uğraşları vardı.[31] Ham petrol satışlarından aldığı paya dayanan hatırı sayılır bir serveti vardı.[37] 1980'lerin başında günlük payı yarım milyon varil petroldü.[37]

Görüşleri

değiştir

Prens Muhammed, Kral Abdülaziz'in en büyük oğlu Suud'u veliaht prens olarak atamasına itiraz etti.[38] Babasına Prens Suud'un devleti yönetme kapasitesi hakkındaki olumsuz görüşlerini belirten bir mektup gönderdi.[38]

29 Mart 1965'te Prens Halid'in veliaht prens olarak seçildiğinin açıklanmasının ardından Mekke Radyosu Prens Muhammed'in "Mevki ve unvanlardan uzak durmayı tercih ediyorum." şeklindeki bir açıklamasını bildirdi.[39] Prens Muhammed daha sonra kral olarak seçilseydi iyi bir kral olamayacağını ifade etti.[9]

Prens Muhammed kraliyet ailesinin muhafazakâr üyelerine liderlik etti.[40] Bu grup 1970'lerin sonunda tanık olunan toplumun hızlı modernleşmesini desteklemeyip modernleşmenin ve ülkede çok fazla yabancı işçinin bulunmasının geleneksel Müslüman değerlerin aşınmasına yol açacağını düşündüler.[40][41]

Kişisel hayatı

değiştir

Muhammed bin Abdülaziz, Suud ailesine mensup kadınlarla beş kez evlendi.[15] Bunlardan biri, amcası Saad bin Abdürrahman'ın kızı olan kuzeni Sara idi.[12] Prens Muhammed'in cariyeleri de vardı.[15] 1945'te ABD'de Arap-Amerikalı bir kadınla evlilik dışı bir ilişki yaşadığı iddia edildi. Bu iddiayı yalanlamasına rağmen, olay Prens Muhammed ile gelecekteki kral Faysal arasında bir çatışmaya neden oldu.[42]

Prens Muhammed'in on yedi oğlu ve on iki kızı olmak üzere yirmi dokuz çocuğu vardı.[15] Kızlarından biri olan el-Enud, Kral Suud'un oğlu olan yeğeni Halid bin Suud'un eşiydi.[43] En büyük oğlu Prens Fehd, Haziran 2000'de Veliaht Prens Abdullah tarafından iş faaliyetleri ve genç kraliyet mensuplarının Suud Hanedanı üyesi olmayan kişilerle evlilikleri gibi özel konuları görüşmek üzere kurulan Suud Aile Konseyi'nin üyelerinden biriydi.[34] Torunlarından Muhammed bin Abdülaziz, Mayıs 2017'de Cizan Bölgesi'ne vali yardımcısı olarak atandı.[44]

1940'lı yıllarda çoğunlukla Riyad'da ikamet eden ve Hicaz'da uzun süre kalmayan Prens Muhammed[45] şahin ve tüfekle avlanmayı severdi.[31] Hayırseverlik faaliyetleri vardı ve farklı yerlerde birçok caminin inşa edilmesine katkıda bulundu.[31]

Hatırası

değiştir

Medine'deki Prens Muhammed bin Abdülaziz Uluslararası Havalimanı'na Prens Muhammed'in adı verilmiştir. Riyad'daki bir hastane olan Prens Muhammed bin Abdülaziz Hastanesi de onun adını taşımaktadır.[46] 2014 yılında Suudi Sağlık Bakanlığı, Cevf Bölgesindeki Sekaka'da Prens Muhammed bin Abdülaziz Tıp Şehri adında bir tıp kompleksi kurmuştur.[47]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Nabil Mouline (Nisan–Haziran 2012). "Power and generational transition in Saudi Arabia". Critique Internationale. Cilt 46. ss. 1,22. doi:10.3917/crii.046.0125. 
  2. ^ ""قصر الحكم" يحتفظ بأجمل الذكريات لأفراد الأسرة ... - جريدة الرياض". Al Riyadh (Arapça). 23 Mayıs 2007. Erişim tarihi: 26 Ekim 2020. 
  3. ^ a b Winberg Chai, (Ed.) (2005). Saudi Arabia: A Modern Reader. Indianapolis, IN: University of Indianapolis Press. s. 193. ISBN 978-0-88093-859-4. 
  4. ^ a b Susan Rose, (Ed.) (2020). The Naval Miscellany. VI. New York: Routledge. s. 433. ISBN 978-1-00-034082-2. 
  5. ^ "Personal trips". King Khalid Exhibition. 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2012. 
  6. ^ Joshua Teitelbaum (1 Kasım 2011). "Saudi Succession and Stability". BESA Center Perspectives. Erişim tarihi: 24 Nisan 2012. 
  7. ^ "Family Tree of Al Anoud bint Abdulaziz bin Abdul Rahman Al Saud". Datarabia. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2012. 
  8. ^ Jennifer Reed (2009). The Saudi Royal Family. Infobase Publishing. s. 40. ISBN 978-1-4381-0476-8. 
  9. ^ a b c Ellen R. Wald (2018). Saudi, Inc. Pegasus Books. s. 185. ISBN 978-1-68177-718-4. 
  10. ^ Mohammad Zaid Al Kahtani (Ekim 2004). The foreign policy of King Abdulaziz (1927-1953): A study in the international relations of an emerging state (PhD tez). University of Leeds. 
  11. ^ Talal Sha'yfan Muslat Al Azma (1999). The role of the Ikhwan under 'Abdul'Aziz Al Sa'ud 1916-1934 (PhD tez). Durham University. s. 170. 
  12. ^ a b c Gary Samuel Samore (1984). Royal Family Politics in Saudi Arabia (1953-1982) (PhD tez). Harvard University. ss. 56,79. 
  13. ^ a b Yunan Labib Rizk (2004). "Monarchs in war". Al Ahram Weekly. 28 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2012. 
  14. ^ "Saudi Foreign Policy". Saudi Embassy Magazine. Fall 2001. 7 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2013. 
  15. ^ a b c d e Jafar Al Bakl (16 Aralık 2014). "الفحولة وآل سعود... والشرف المراق على جوانبه الدم". Al Akhbar (Arapça). Erişim tarihi: 12 Eylül 2020. 
  16. ^ William A. Eddy (2005). FDR meets Ibn Saud (PDF). Vista: Selwa Press. 
  17. ^ Thomas W. Lippman (Nisan–Mayıs 2005). "The Day FDR Met Saudi Arabia's Ibn Saud" (PDF). The Link. 38 (2). ss. 1-12. 
  18. ^ "Riyadh. The capital of monotheism" (PDF). Business and Finance Group. 14 Ekim 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  19. ^ Charles Ralls (25 Ocak 1962). "King Saud arrives here for convalescence stay". Palm Beach Daily News. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013. 
  20. ^ Stig Stenslie (Summer 2016). "Salman's Succession: Challenges to Stability in Saudi Arabia". The Washington Quarterly. 39 (3). ss. 117-138. doi:10.1080/0163660X.2016.1204413. 
  21. ^ William Quandt (1981). Saudi Arabia in the 1980s: Foreign Policy, Security, and Oil. Washington DC: The Brookings Institution. s. 79. ISBN 0815720513. 
  22. ^ a b c Joseph Mann (2013). "King without a Kingdom: Deposed King Saud and his intrigues". Studia Orientalia Electronica. Cilt 1. 2 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ Ayman Al Yassini (Ağustos 1982). The Relationship between Religion and State in the Kingdom of Saudi Arabia (PhD tez). McGill University. OCLC 896879684. 
  24. ^ Donald S. Inbody (1984). Saudi Arabia and the United States: Perception and Gulf security (MA tez). Naval Postgraduate School. s. 23. 
  25. ^ Michael Herb (1999). All in the family. Albany: State University of New York Press. s. 102. ISBN 0-7914-4168-7. 
  26. ^ As'ad AbuKhalil (2004). The Battle for Saudi Arabia. Royalty, fundamentalism and global power. New York City: Seven Stories Press. ISBN 1-58322-610-9. 
  27. ^ A. R. Kelidar (1978). "The problem of succession in Saudi Arabia". Asian Affairs. 9 (1). ss. 23-30. doi:10.1080/03068377808729875. 
  28. ^ Gulshan Dhahani (1980). "Political Institutions in Saudi Arabia". International Studies. 19 (1). ss. 59-69. doi:10.1177/002088178001900104. 
  29. ^ David Rundell (2020). Vision or Mirage: Saudi Arabia at the Crossroads. Bloomsbury Publishing. s. 58. ISBN 978-1-83860-595-7. 
  30. ^ "Crown Prince Fahd takes control of largest oil-exporting nation". Herald Journal. 14 Haziran 1982. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2012. 
  31. ^ a b c d "Prince Muhammad; Son of Saudi Arabia's founder". The Times (63250). 28 Kasım 2017. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021. 
  32. ^ Simon Henderson (1994). "After King Fahd" (PDF). Washington Institute. 17 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (Policy Paper) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2013. 
  33. ^ "Reigning Royal Families". World Who's Who. 5 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2013. 
  34. ^ a b Simon Henderson (Ağustos 2009). "After King Abdullah: Succession in Saudi Arabia". The Washington Institute. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2012. 
  35. ^ "King Fahd". Telegraph. 2 Ağustos 2005. 
  36. ^ a b Mark Weston (28 Temmuz 2008). Prophets and Princes: Saudi Arabia from Muhammad to the Present. John Wiley & Sons. ISBN 9780470182574. 
  37. ^ a b Peter W. Wilson; Douglas F. Graham (2016). Saudi Arabia: The Coming Storm. New York: Routledge. s. 32. ISBN 978-1-315-28699-0. 
  38. ^ a b "عورات آل سعود المستورة "ج4" (الانقلاب الأول)". Sasa Post (Arapça). 30 Mayıs 2015. Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. 
  39. ^ Mohamed Zayyan Aljazairi (1968). Diplomatic history of Saudi Arabia, 1903-1960s (PDF) (MA tez). The University of Arizona. s. 53. 
  40. ^ a b Andrew J. Pierre (Summer 1978). "Beyond the "Plane Package": Arms and Politics in the Middle East". International Security. 3 (1). ss. 148-161. doi:10.2307/2626647. JSTOR 2626647. 
  41. ^ Lincoln P. Bloomfield Jr. (1981). "Saudi Arabia Faces the 1980s: Saudi Security Problems and American Interests". Fletcher Forum. 5 (2). ss. 243-277. JSTOR 45331045. 
  42. ^ Victor McFarland (Temmuz 2020). Oil Powers. A History of the U.S.-Saudi Alliance. Columbia University Press. ss. 42, 205. doi:10.7312/mcfa19726. ISBN 9780231197267. 
  43. ^ "أبرزهن شمس البارودي وسهير رمزي.. 5 زيجات للأمير خالد بن سعود". Al Wafd (Arapça). 7 Temmuz 2020. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020. 
  44. ^ John Duke Anthony (3 Mayıs 2017). "How the World Turns: Saudi Arabia in Transition". National Council on US-Arab Relations. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2020. 
  45. ^ "File 11/44 Leading Personalities in Iraq, Iran & Saudi Arabia' [39r] (77/96), British Library: India Office Records and Private Papers". Qatar Digital Library. 13 Ocak 1948. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2023. 
  46. ^ "Prince Mohammed bin Abdulaziz Hospital website". Prince Mohammed bin Abdulaziz Hospital. Erişim tarihi: 19 Haziran 2020. 
  47. ^ "Prince Mohammad bin Abdulaziz Medical City (PMMC)". MENA report. London. 11 Şubat 2014. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Muhammed_bin_Abdülaziz_Âl-i_Suud&oldid=33539496" sayfasından alınmıştır