Kreon
Kreon ya da Creon, Yunan mitolojisinde Thebai hükümdarı olarak bilinen bir figürdür.
Aile değiştir
Kreon, eşi Eurydike'den (bazen Henioche olarak da bilinir) dört oğlu ve üç kızı olur: Pyrrha, Megareus (diğer adıyla Menoeceus ), Lykkmedes ve Haimon. Kreon ve kız kardeşi İokaste, Kadmos'un ve bir Spartoi'nin torunlarıydı. Bazen Amphitryon'u, amcası Electryon'u öldürmekten arındıran kişi olarak kabul edilir.
Mitoloji değiştir
İlk Naiplik değiştir
Thebai Kralı Laios'un kendi oğlu Oidipus tarafından öldürülmesinden sonra, Kreon tahta geçti ve krallığın hükümdarı oldu. Kreon'un ilk naipliği esnasında, Amphitryon nişanlısı Alkmene ile Alkmene'nin üvey kardeşi Miken'li Licymnius ile birlikte Thebai'ye gelir. Amphitryon, müstakbel kayınpeder Electryon'u yanlışlıkla öldürdüğü için sürgün ve arınma yeri aramaktadır. Kreon, onu arındırır ve üçünün de Thebai'de sürgün olarak kalmalarına izin verir. Böylece Amphitryon, kız kardeşi Perimede'yi Licymnius'a eş olarak verir. Licymnious, kral Electryon'un gayri meşru oğludur ve Electryon'un çocukları arasında Taphos Kralı Pterelaus'un oğulları elinden ölmeyen tek kişiydi.
Kibirli Alkemene, Thebai'ye geldiğinde, Miken ve Taphos arasındaki savaşta ölen kardeşlerinin intikamını alana kadar Amphitryon ile evlenmeyeceğini belirtti.[2] Amphitryon, Alkmene ile evlenmek ister ama savaşmak için herhangi bir kaynağı olmadığından, Kral Kreon'un yardımını etmiştir.[3]
Kadmos Tilkisi değiştir
Ve böylece, Kreon'un iktidarı Thebai'nin kaderine uygun bir şekilde sıkıntılar ile başladı. Çünkü Kreon iktidara gelir gelmez, Dionysos'un gazabı, asla yakalanmayacak olan bir tilki şeklinde şehre geldi. Bu tilkiye (bazen Kadmean Tilkisi olarak da bilinir) Thebaililer, canavarın birçok kişiyi alıp götürmesini önlemek amacıyla her ay bir çocuğu kurban ettiler.
Amphitryon, Kreon'dan yardım istediğinde, eğer Amphitryon ülkeyi kasıp kavuran felaketten kurtarırsa, Taphos'a yapılan sefere katılacağını söyledi. Amphitryon'un tilkiyle baş etmesi imkansızdır. Kral Minos Procris'e bir neyi kovalarsa yakalayabilen bir köpek vermiştir. Cephalus da karısı Procris'te bulunan bu köpeği Amphitryon'a verir. Böylece Kadmean Tilkisi ile köpek karşı karşıya geldiğinde oluşan ikilem Zeus'un müdehalesini gerektirir ve tanrı iki hayvanı da taşa çevirerek sorunu çözer. Böylece Kreon, Amphitryon'a yardım etmek zorunda kalır. Savaş bittiğinde, Alkmene nişanlısı ile evlenir.[4]
Kreon'un kızları değiştir
Bir süre sonra Alkmene, Amphitryon'un değil Zeus'un çocuğu Herakles'i doğurdu. Herakles büyüdüğünde Minyanların kralı Erginus'a karşı Thebailileri yönetmiştir. Çünkü Erginus'un babası, Kreon'un babası Menoeceus'un arabacısı Perieres tarafından öldürülmüştür ve Erginus da şehre saldırmıştır. Bu yüzden Kreon, Herakles'e kızı Megara'yı vererek ödüllendirmiştir. Herakles ile Megara'nın Therimachos, Deicoon, Creontiades ve Ophites isimli çocukları oldu. Ancak Herakles, Hera'nın üzerine saldığı delilik anında karısı ve çocuklarını öldürdü. Bazıları, Megara'nın Herakles tarafından delilik anında öldürüldüğünü söyler, ama bazıları da Herakles'in Megara'yı yeğeni ve arabacısı Iolaus ile evlendirdiğini anlatır. Ayrıca, Kreon küçük kızını Amphitryon'un oğlu İphikles'e verdiğini söyler. İphikles daha önceden Pelops'un oğlu Alcathous'un kızı Automedusa'dan Ialaus'un babası olmuştur.[5]
Sfenks değiştir
Bununla birlikte, Kreon baştayken, Thebai'nin başına gelen en büyük felaket; Thebai tarlalarını harap eden ve herhangi biri, sorduğu bilmeceyi yanıtlayana kadar ayrılmayacağını söyleyen Sfenks'ti. Kreon, Yunanistan'a sfenks'in bilmecesini çözen kişiye kız kardeşi İokaste'yi eş olarak verip, Thebai tahtını ona bırakacağını ilan etmiştir. Ve olay, güç, mülk ve kadın elde etmeye gelince, elde etme yolu hangi tür vahşetten geçerse geçsin, her zaman riskleri almaya istekli birçok insan olurdu; böylece birçoğu geldi ve Sfenks tarafından yutularak yok edildiler. Çünkü başarısız olduklarında, girişimlerinin bedeli Sfenks tarafından yutulmaktı.
Ancak felaketler de bir gün sona ermek zorunda olduğundan, Sfenks, Kreon'un bildirisini duyunca Thebai'ye gelen ve bilmeceyi çözerek Sfenks'in intihar etmesine sebep olan Oidipus tarafından nihayet yenildi. Kreon sözünü yerine getirdi. Oidipus aslında öz babası Laios'a ait tahta geçti. Laios'u bilmeden bir yol kavgası esnasında öldürmüştü. Ve öz annesi İokaste ile bilmeden evlendi.[6]
İlk Naipliğin Sonu değiştir
Bu şekilde Kreon'un ilk naipliği sona erdi. Bazıları Kreon Oidipus'un kim olduğunu bilmesine rağmen onu tahta geçirdiğini söyleyerek onun bu kararını şeytani bulurken, kimileri Kreon'un Oidipus'un kim olduğunu umursamadan bu kararı verdiğini belirterek onu aklayacaktı. Kim olduğunu bilmeden bu kararları alan Kreon'un suçlanamayacağı gibi Oidipus'un da suçlanamayacağını ileri sürerler. Ama bazıları yol kavgası gibi küçük bir olayda babasını öldüren Oidipus'u suçlu bulur.
Thebai Serisi değiştir
Sofokles değiştir
Kreon, Sofokles tarafından yazılan Oidipus Rex ve Antigone oyunlarında önemli bir yere sahiptir.
Oedipus Rex değiştir
Oedipus Rex'te Kreon, Kral Laios'un karısı olan kraliçe İokaste'nin kardeşidir. Thebes'in önceki kralı Laios , Delphi'deki kahine danışmaya gittiğinde, ülkeyi Kreon'a emanet etti. Laius'un yokluğunda, Sfenks Thebai'ye geldi. Laios'un ölümü haberi geldiğinde, Kreon, şehri Sfenks'ten kurtarabilecek herhangi birine Thebai tahtını ve kız kardeşi (ve Laios'un dul eşi) İokaste ile evleneceğine söz verdi. Oidipus, Sfenks'in bilmecesini yanıtladı ve annesi olduğundan habersiz İokaste ile evlendi. Bir süre sonra, Thebai şehrine veba salgını musallat olur. Oidipus vebayı tanrıların gönderdiğini anlar ve bu yüzden Kreon'u Delphoi'de kahinlere danışması için göndermiştir. Kreon, kehanet ile geldiğinde vebanın sebebinin önceki kral Laios'u öldüren katilin henüz cezalandırılmamış olduğunu söyler. Katili bulmak için Oidipus, şehrin kahini Tiresias'ı çağırır ve ona şehre vebanın neden musallat olduğunu sorar, Tiresias ona sorunun sebebinin kendisi yani Oidipus olduğunu söyler. Bunun üzerine, Oidipus Kreon'u kendisine karşı komplo kurmakla suçlar. Kreon, hükmetmek istemediğini ve bu nedenle Oidipus'u devirmek için hiçbir sebebinin olmadığını belirtir. Ancak İokaste 'nin öz annesi olduğu ortaya çıkınca, Oidipus sürgün edilmek ister ve bu dileğini yerine getirip Oidipus yerine tahta geçen Kreon'dur.
Antigone değiştir
Antigone'de Kreon, Thebai'nin hükümdarıdır. Oidipus'un oğulları Eteokles ve Polyneikes tartışana kadar ülkeyi beraber yönetmiştir. Sofokles'in anlatımına göre iki kardeş her yıl iktidarı değişmeyi kabul etmiş ancak Eteokles görev süresi bitince iktidarı Polyneikes'e vermemiştir. Bu yüzden Polyneikes krallığı terk edip ordu toplamış ve Thebai'ye Karşı Yediler olarak bilinen savaşta Thebai'ye saldırmıştır.
Thebai savaşı kazanır ancak Oidipus, zamanında iki oğlunun da birbirlerini öldürmesini dilediği için, savaş esnasında iki kardeş gerçekten de birbirlerini öldürürler. Böylece taht bir kez daha Eteokles'in oğlu Laodamas'ın naibi olarak Kreon'a geçer. Kreon, Thebai'de kalan Eteokles'e onurlu bir cenaze töreni düzenlerken; Thebai'ye saldıran Polyneikes'in bedenini ihanetin cezası olarak savaş alanında çürümeye terk eder. Cesedin gömülmemesi, Antik Yunan kültüründe korkunç bile olaydır.
Kreon'un oğlu Haimon ile nişanlı olan, Oidipus ile İokaste'nin kızı Antigone, Kreon'a meydan okuyarak kardeşinin cesedini gömer. Antigone, Kreon'a ölüleri gömmenin yaşayanların görevi olduğunu ve eğer bir ceset gömülmezse, ölen kişinin sonsuza kadar amaçsızca dolaşacağını söyler. Kreon çevresindeki herkesin ikazına rağmen, Antigone'u diri diri gömmeye mahkum eder. Sonunda şehrin kör kahini Tiresias gelir ve kızı öldürürse başına kötü şeyler geleceğini söyler. Kreon yumuşar ve Antigone'u gömeceği mezara geldiğinde, kızı kendisini asmış bir şekilde bulur. Antigone'nun nişanlısı ve Kreon'un oğlu Haimon da nişanlısının ayakları dibinde ağlamaktadır ve babasının gözleri önünde intihar eder. Kraliçe de olanlara dayanamaz ve intihat eder. Kreon birkaç saat içinde bütün ailesini kaybetmiştir.[7]
Kreon'un yaşlılığında, Lycus adlı daha önceki bir Thebai kralının soyundan gelen bir kişi, Thebai'yi işgal eder ve Kreon'u öldürdükten sonra tacı alır.[8]
Karakter özellikleri değiştir
Kreon, tanrıların iradesini ve ailesinin onurunu her şeyin üstünde tutan Antigone ile karşı karşıyadır; ve bu değerlere karşıdır. Ancak davranışları aksini gösterir. Oğlu Haimon'a aile onuru kavramını agresif bir şekilde vaaz eder. Kreon ayrıca, kararlarının tanrıların iradesiyle ve doğru olsun ya da olmasın, insanların çıkarlarıyla tutarlı olduğuna inanır. Tiresias tarafından onun hareket tarzına karşı meşru bir argüman ileri sürüldüğünde, aslında daha aile üyelerinin ölümlerini öğrenmeden önce davranışlarını değiştirmeye yatkındır.[9]
Tutarsızlıklar değiştir
Oidipus Rex'in Kreon'u, bazı yönlerden farklı iken ve bazı yönlerden ise Antigone'nin Kreon'una benzer. Oidipus Rex'te, tanrıların iradesini devlet kararnamelerinden daha çok tercih eder gibi görünür. Oidipus, tahttan indirildiğinde sürgün edilmesi gerektiğini söylediğinde bile Kreon, kral olarak taç giydikten sonra emri yerine getirmek için tanrıların onayını bekler.
Kişilikteki bu farklılıklar Sofokles'in Oidipus oyunlarının üçüncüsü olan Oidipus Kolonos'ta isimli oyununda karakterin değişimi ile açıklanabilir. Burada, Kreon başka bir kişiliğe bürünür: "sert yüzlü politikacı"dır.[10] Makul ve alçakgönüllüdür, Theseus tarafından kınandığında sakin kalır ve saygınlığını korur.[10]
Diğer temsiller değiştir
Kreon, Euripides'in Fenike Kadınları'nda da yer alır, ancak Medea'da yoktur - Medea'da farklı bir Kreon'dan bahsedilir.
Kreon, Geoffrey Chaucer'ın The Knight's Tale'inde ve aynı hikâyenin daha sonraki bir uyarlaması olan William Shakespeare'in ve John Fletcher'ın The Two Noble Kinsmen oyununda bir tiran olarak tasvir edilmiştir. Antigone'de olduğu gibi, mağlup olmuş düşmanların gömülmesine izin vermeyi reddeder. Düşmanlarının dul eşleri, Kreon'u savaşta yenen Theseus'a müracaat ederler.
Romalı şair Statius, Kreon'un iktidar varsayımının, birinci yüzyıl destanı Thebaid'de Sofokles'in anlattığından farklı bir versiyonunu anlatır. Bu alternatif anlatı, Yunan şair Antimachus tarafından MÖ 4. veya 5. yüzyılda yazılan Thebai Serisi'nden önceki bir destanına dayanmış olabilir. Antimachus'un eseri kaybolmuştur, ancak her durumda, klasik mitlerin genellikle birden fazla varyasyonu vardı ve oyun yazarları ve şairler, dramatik etki için seçme ve hatta yenilik yapma özgürlüğüne sahipti.
Moira Buffini'nin hikâyeyi modernize ettiği Thebes'e Hoş Geldiniz'de, Kreon'un dul eşi Eurydice, ölümünün ardından Thebei Başkanı olarak tasvir edilir.
Seamus Heaney'nin The Burial at Thebes (2004), Kreon'un eylemlerini Bush yönetiminin eylemleriyle karşılaştırır.[11]
Natalie Haynes'in romanı İokaste'nin Çocukları (2017), Kreon'u Etokles'in Polyneikes'in cinayetinin mimarı olarak tasvir eder, böylece Eteokles'i bir hain olarak öldürtebilir ve kendisi kral olabilmiştir. Antigone, Thebaililere Kreon'a karşı çıkmaları ve kraliçe olabilmesi için Kreon'u öldürmeleri için yönlendirir.
Popüler kültürde değiştir
- Kreon, İtalyan aktör Carlo D'Angelo'nun canlandırdığı 1959 yapımı Hercules Unchained filminde yer alır.
Notlar değiştir
- ^ J. Paul Getty Museum 92.AE.86 31 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Apollodorus, 2.4.6
Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
- ^ Apollodorus, 2.4.7
- ^ Apollodorus, 2.4.6–7
- ^ Apollodorus, 2.4.11–12
- ^ Apollodorus, 3.5.8
- ^ Antigone, line 1360.
- ^ Euripides, Heracles 54
- ^ MacKay, L.A. "Antigone, Coriolanus, and Hegel". Transactions and Proceedings of the American Philological Association, Vol. 93. (1962), p. 167. (Stable URL 31 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ a b Sophocles. Oedipus at Colonus. Murray, Gilbert, ed. New York: Oxford University Press, 1948.
- ^ McElroy, Steven. "The Week Ahead: Jan. 21 - 27" 31 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The New York Times. 21 January 2007.
Kaynakça değiştir
- Apollodorus, Sir James George Frazer tarafından İngilizce Çeviri ile Kitaplık, FBA, FRS in 2 Volumes, Cambridge, MA, Harvard University Press; Londra, William Heinemann Ltd. 1921. ISBN 0-674-99135-4 . Perseus Digital Library'deki çevrimiçi versiyonu. 12 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yunanca metin aynı web sitesinde mevcuttur 27 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
- Euripides, Herakles, EP Coleridge tarafından The Complete Greek Drama'da çevrildi, editörlüğünü Whitney J. Oates ve Eugene O'Neill, Jr. Cilt 1. New York. Rastgele ev. 1938.